بافت تاریخی شهرستان بهبهان از ٥سال پیش با آغاز طرح ساخت خیابان آیت‌الله وحید بهبهانی کوچک و کوچکتر شده؛ در این میان خانه رئیس‌التجار در محله قدیمی «سادات» که از این طرح فاصله زیادی دارد بدون هیچ مجوزی و همراه چند خانه دیگر، زیر سنگینی لودرها له شد و مسئولان میراث فرهنگی هم خیلی دیر باخبر شدند.
خیابان آیت‌الله وحید بهبهانی که ادامه ساختش از اردیبهشت امسال با اعتراض اداره میراث متوقف شده از «گود بقال» شروع می‌شود، از محله «شیوه کشی» رد می‌شود، راسته قدیمی ارده و شیره‌فروش‌ها را می‌گذراند و به خیابان عدالت که مرکز شهر است، می‌رسد. این خیابان بعدِ گذر از این مسیرها، یک سمت راسته عطاران را قربانی و جلوتر بخشی از خانه‌های تاریخی قدمگاه امام رضا یا «مُقوم» را تخریب می‌کند و با گذر از محله «سادات» که حالا ویران شده، به خیابان معلم می‌رسد.
١٤٦ هکتار از مساحت بهبهان را بافت تاریخی این شهر دربرگرفته و طرح خیابان آیت‌الله که درست عمود بر این بافت است، تاکنون بخش بزرگی از بافت تاریخی شهر را زیر گرفته است. ساخت این خیابان متوقف شده اما لودرها همچنان در اطراف بافت تاریخی هستند؛ لودرهایی که صبح جمعه بدون مجوز میراث فرهنگی و بی‌خبر از صاحبان خانه، به بهانه حضور معتادان به خانه تاریخی هجوم بردند و هرآنچه مانده بود را از بین بردند.
نوه طباطبایی: شکایت می‌کنیم
محمدمنصور طباطبایی، نوه رئیس‌التجار می‌گوید که قصد مرمت و احیای خانه را داشته اما همین صبح دیروز خبر ویران‌شدنش را از همسایه‌ها شنیده است: «دنبال شکایت از عاملان تخریب خانه رئیس‌التجار هستم. این کار بدون اجازه ما انجام شد. این خانه خارج از طرح خیابان آیت‌الله وحید بهبهانی بود اما معلوم نیست چرا تخریب شد. هنوز البته نمی‌دانیم از شهرداری شکایت کنیم یا پیمانکار.»
او این خانه تاریخی محله «سادات» بهبهان را این‌چنین تصویر می‌کند: «تمام دیوارها و ستون‌هایش گچ‌بری بود. سه اتاق پنج‌دری و یک اتاق سه‌دری داشت. زیرزمینش دور تا دور خانه کشیده شده و از معدود زیرزمین‌های سه‌طبقه بود. درها از چوب‌های آبنوسی بود که از هند آورده بودند. خانه ارزشمندی بود و با وجود وضعیتش ما قصد مرمتش را داشتیم و می‌خواستیم آن را به میراث فرهنگی بدهیم اما این اتفاق افتاد.»
من آن‌جا معتادی ندیدم
این خبر دهان‌به‌دهان چرخیده که رفتوآمد معتادان دلیل تخریب خانه رئیس‌التجار بوده اما رضا مهذب، راهنمای گردشگری و فعال میراث فرهنگی بهبهان که پیش از تخریب به این بنا سر زده بود می‌گوید، هیچ معتاد و بی‌خانمانی آن‌جا ندیده است: «دو هفته پیش بود که برای پیدا کردن سرمایه‌گذار برای بکارگیری بافت تاریخی، این خانه را به من معرفی کردند. در بازدید به همراه بازمانده این خانواده که پیگیر سروسامان دادن خانه بود، دیدم که بخش‌هایی از سقف و دیوارها ریخته است. خانواده طباطبایی قبول داشتند که این خانه هویت‌بخش محله و خانواده آنهاست. اصلا قصد تخریب نداشتند.»
این‌طور که او روایت می‌کند گویا یکی از همسایه‌ها به شورای شهر شکایت برده که این خانه مخروبه محل رفتوآمد معتادان شده است: «من آن‌جا معتادی ندیدم، با وضعیتی که داشت به سختی می‌شد به خانه وارد شد. اما یک خمره شکسته دیدم و حفره‌ای در کف اتاق که نشان می‌داد، دزدان و حفاران غیرمجاز پایشان به بافت قدیمی بهبهان هم باز شده است. فقط در خانه‌های اطراف، بعضی کارگران دیواری موقتی برای زندگی کشیده بودند. یک روز بعد از اینکه خبر شکایت را شنیدم با بولدوزر سر وقت خانه آمدند و خرابش کردند.»
مهذب ادامه می‌دهد: «با این شکایت، اعضای شورای شهر از عوامل ساخت خیابان آیت‌الله بهبهانی که هنوز بولدوزرهایشان در خیابان است، به خانه رئیس‌التجار می‌آیند، تخریب می‌کنند و می‌روند. این اتفاق درحالی افتاده که خانه اصلا در طرح خیابان نیست و با آن فاصله زیادی دارد. خود رئیس میراث شهرستان اهمیت می‌دهد اما شهرداری گوشش به این حرف‌ها بدهکار نیست. در مدت اجرای طرح ساخت خیابان چندین و چند خانه تخریب شد و اگر ادامه پیدا کند چند خانه دیگر هم در صف ویرانی‌اند.»
رئیس میراث بهبهان: کاش ثبت می‌شد
امیر منصور صفوت، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان بهبهان اگر چه معتقد است كه امکان احیای خانه رئیس‌التجار وجود داشت و بهتر بود که پیش از تخریب در فهرست آثار ملی ثبت می‌شد اما به «شهروند» می‌گوید: «این خانه عمارت سر پایی نبود، دیگر بیش از ٤٠سال بود که متروکه و مخروبه شده بود. با این حال باید نگهداری می‌شد. باید ثبت ملی می‌شد.» رئیس سابق اداره میراث فرهنگی بهبهان مجوز عبور خیابان آیت‌الله وحید بهبهانی را از بافت تاریخی سال ٩١ صادر کرده بود. این موضوعی است که صفوت که دو سال پیش ریاست اداره را به عهده گرفته بود، پیش می‌کشد: «گویا آن زمان همسایه‌ها اعتراض کرده‌اند که در این خانه‌ها معتادان رفتوآمد دارند و مشکل اخلاقی هست و میراث فرهنگی هم به خاطر نبود ارزش معماری و تاریخی چنین مجوزی داده است.»
صفوت درباره خانه رئیس‌التجار هم می‌گوید: «تعدادی از وراث گفته بودند قصد فروشش را دارند. با اینکه ثبت ملی هم نبود اما من بهشان گفتم كه نگهش دارید، چون پیشینه تاریخی دارد. گفتم باید مرمت و حفاظتش کرد.» با وجود این گفته‌ها اما اداره میراث فرهنگی خیلی دیر خبردار شد و باز هم قدرت لودرهای پیمانکاران شهرداری از مسئولان میراث فرهنگی بیشتر بود.
او اضافه می‌کند که «یک مسأله هم این است که خود مالک این وسط شکایتی نکرده و مردم هم می‌خواستند این‌جا خراب شود. من یکی دو بار آن‌جا دیدم که فقط زیرزمینش مانده بود.»
میراث فرهنگی مجوز داشت، شهرداری اشتباه نکرد
«این خیابان سال ١٣٩٠ به بافت تاریخی راه یافته و افتتاحیه و کلنگ‌زنی‌اش همان زمان انجام شده بود.»صفوت این را می‌گوید و اضافه می‌کند که «شهرداری هم کار اشتباهی نکرده‌اند و میراث فرهنگی با گذر این خیابان از وسط بافت موافقت کرده است. چرا همان زمان که تخریب کردند، هیچ‌کس با خبر نشد؟» او می‌گوید بعد از این اتفاق حتی «اهالی نامه نوشته‌اند و از شهرداری هم تشکر کردند.»
رئیس میراث فرهنگی بهبهان معتقد است که در ٩٠درصد مواقع خود مالکان خانه‌های تاریخی راضی به تخریب هستند، هر چند به گفته او اداره که توان مرمت و احیای تمام خانه‌های تاریخی را نداریم سعی دارد این رویه را با فرهنگسازی تغییر دهد. «مثلا مالک خانه حسینی بهبهان را تشویق به مرمت کردیم و خانه پوراسماعیل هم حالا در حال مرمت است. مردم را تشویق به کمک کرده‌ایم اما این وسط مواردی هم پیش می‌آید که اشتباه و بدون اجازه است.» به گفته صفوت اکنون بحث ادامه ساخت خیابان در شورای فنی استان خوزستان مطرح شده و در حال بررسی است. این در حالی است که اردیبهشت امسال شهردار بدون نظارت در حال کار بر روی همین طرح خیابان آیت‌الله بود و اداره میراث فرهنگی کارشان را متوقف کرد و شکایت آنها را به دادگاه برد.
میراث فرهنگی و شهرداری هر دو مقصرند
دولتی مختاران، نویسنده کتاب «سیمای فرهنگی-اجتماعی بهبهان» و دوستدار میراث فرهنگی هم گله‌مند از این اتفاقات می‌گوید: «تاریخ بهبهان در حال تخریب است. سادات قدیمی‌ترین محله بهبهان است که این بلا به سرش آمده است. خانه‌های این محله به اواخر قاجار و اواخر صفویه برمی‌گردد و اگر چه در فهرست آثار ملی کشور ثبت نشده، اما ارزش زیادی دارد.» او در این ماجرا شهرداری و میراث فرهنگی و پیمانکاران را مقصر می‌داند: «شهرداری نمی‌داند که حفظ اماکن گذشته وظیفه او هم است و به بهانه زیباسازی و تعریض خیابان تاریخ را زیر می‌گیرد. این وسط پیمانکاران و شهرداری به دلیل نادیده گرفتن و اداره میراث فرهنگی به خاطر تعلل مقصرند.»
۴۷۴۷
نظر شما