ریشه تروریسم کجاست؟

حادثه تروریستی سه شنبه منچستر باردیگر موضوع تروریسم را در صدر توجه افکار عمومی بین المللی و محافل سیاسی و امنیتی قرار داد. روز سه شنبه 23 مه، سلمان عابد جوانی 22 ساله متولد بریتانیا با تبار لیبیایی ،منچستر این شهر آرام را به جهنمی برای ساکنانش و مردم بریتانیا تبدیل کرد. او با عملیاتی انتحاری در یک مرکز تفریحی ،خود و 22 نوجوان زیر 25 سال وچند کودک را به کشتن داد.ازلحاظ خبری این همه چیزی ست که می توان نوشت و با بسط آن ابعاد فاجعه را از زاویه امنیتی متوجه یک تروریست و از جنبه عاطفی معطوف به قربانیان و خانواده های آنان کرد.بسیار خب! این هم روشی ست برای منحرف کردن افکار عمومی از ناکارآمدی امنیتی و بی خبری دولت خانم می و سرویس های امنیتی و اطلاعاتی بریتانیا از اهداف تروریست ها!. ناکارآمدی ساختار عمومی دولت که البته برای مردم بریتانیا و جامعه بین المللی چندان بی سابقه نیست.آنگاه که سابقه کشتاری مشابه در سال 2005 در مترو لندن با 52 کشته و 750 زخمی و یا شوک عملیات تروریستی اواخر ماه مارس سال جاری مقابل ساختمان پارلمان بریتانیا و روی پل «وست‌مینیستر» هنوزاز ذهن ها پاک نشده است.

خانم ترزا می میگوید نگران است ،اما حاضر به ادای این توضیح نیست که دلیل کوتاهی و بی مبالاتی های امنیتی که به فاجعه روز سه شنبه سیاه ختم شد چیست؟. اهمیت یافتن پاسخ این سوال و دلایل وجود چنین حفره های امنیتی و خلاء اطلاعاتی بیشتر از آن جهت اهمیت دارد که مردم هنوز از شوک های قبلی خارج نشده، با فاجعه بدتری روبرو می شوند. توضیح توجیه گرایانه مقامات مبنی بر اینکه انتظار عملیات سرد را داشته اند(حمله با چاقو یا اتومبیل) چندان قانع کننده به نظر نمی رسد و سطح ارزیابی های حرفه یی و امنیتی را تا حد نظرات مردم کوچه وخیابان پایین می آورد.گفته شده سلمان عابدی مدتی پیش بازدیدی از لیبی یا سوریه داشته است. اگراین خبر درست باشد، در یک بدبینی تمام عیارمعلوم نیست چرا و به چه دلیل این سفر و مسافر آن مورد توجه و رصد پلیس قرار نگرفته است؟ و بدترآیا ممکن است موارد مشابهی وجود داشته باشد!؟. شاید بله و شاید هم خیر!.در مقابل اهمال دولت ومسئولان امنیتی و پلیس، پاسخ این سوال چندان اهمیتی ندارد.کسی نمی داند هدف بعدی و جنایتکارانه تروریست ها چیست؟.همانطورکه شوربختانه مقامات امنیتی و پلیس نمی دانند!.مقامات مسئول پلیس تنها به 2 نکته اشاره کرده اند . نخست، نوع عملیات و مواد انفجاری نشان می دهد عابدی نمی توانسته به تنهایی دست به این جنایت زده باشد و همکاران او احتمالا مشغول طراحی جنایتی دیگر هستند. دوم، بررسی حساب های توییتری و شبکه های اجتماعی وابسته به داعش طی تقریبا یک تا دو ماه اخیر راه های تهیه انواع بمب را آموزش می داده.حال مشخص نیست عابدی و همدستان او از این امکان استفاده کرده اند؟ یا مثلا عابدی در سفر به لیبی و احتمالا سوریه آموزش های تروریستی را فرا گرفته است؟.در فرض اول اگر پاسخ مثبت باشد آیا او ارتباطی سیستماتیک باشبکه داعش برقرار کرده ؟ یا صرفا هواداری عادی بدون هیچگونه پیشینه یی بوده است؟.اینها ابهاماتی بس مهم هستند که رفع آنها می تواند بسیاری از سوالات و ابهامات را نسبت به توانایی دستگاه های امنیتی - اطلاعاتی برطرف کند.از طرف دیگر با سابقه یی که ازحدود 4 سال پیش در رابطه با اعزام جوانان اروپایی با تبار خاورمیانه یی به عراق،سوریه و تا حدی لبیی وجود دارد،مقامات باید چرایی کاستی خود در رصد کردن رفت و آمد این جوانان به مناطق بحرانی خاورمیانه را پاسخ دهند.

به هر حال آنچه مسلم است وبر اساس تئوری های امنیتی از پیش قضاوت شده مبارزه با افراط گرایی مذهبی و تروریسم را با تردید روبرو می کند این است که منطقه جغرافیایی و محل تولد تروریست ها ربطی به تصمیمات و اقداماتشان ندارد.در همین بریتانیا یا فرانسه تقریبا تمامی اقدامات تروریست ها با روکش ایدئولوژی افراطی ،از سوی کسانی صورت گرفته که مانند عابدی محل تولد آنها یکی از شهر های اروپایی بوده است.حال چه اتفاقی رخ داده یا در حال رخ دادن است که این جوانان به سرکشانی تروریست و جنایتکار تبدیل شده اند؟.این همان نکته ی پر ابهامی ست که در مبارزه با تروریسم باید پاسخی برای آن پیدا کرد.عدم توجه به این امر مهم اجتماعی که رویکردی امنیتی به خود گرفته و تبعیض های احتمالی که نسبت به اقلیت های دینی و قومی به ظاهر وجود دارد(درست یا غلط در آنها این حس وجود دارد)موجب سرخوردگی این اقلیت ها شده و زمینه مستعدی برای فرار آنها از جامعه و پیوستن به سازمان های تروریستی تندرو و ایدئولوژیک فراهم کرده است. در این میان بهتر است دولت و دستگاه های امنیتی بریتانیا ، ضعف خود در تامین امنیت و ناتوانی در پاسخگویی به بسیاری از سوالات مطرح شده را به گونه یی پاسخ ندهند که تلویحا بخشی از جامعه اقلیت در بریتانیا یا اروپا تلویحا مقصر جلوه داده شوند.این کار فضا را پیچیده تر خواهد کرد.matinmos@gmail.com