صدای حرکت چرخ‌ها روی سنگ فرش نو، در ظهر خلوت می‌پیچد، باربران عرق‌ریزان به کندی پیش می‌روند و این آهنگ تکراری این روزهای بازار پامنار است. فرقی نمی‌کند که کسبه مال خیابان مروی باشد یا پامنار و منوچهری و ناصرخسرو. همگی‌شان از کسادی این روزهای بازار می‌گویند و مشتریانی که باوجود سختی عبورو مرور ماشین‌ها دیگر کمتر به بازار می‌آیند. باربرها با محدودشدن عبور ماشین‌ها پرکار شده‌اند و وانتی‌ها و موتوری‌ها که پیش‌ازاین مسافر می‌بردند و بار می‌آوردند، بیکار. مدتی است که با اجرای طرح «ارتقای کیفیت زندگی در قلب تهران» و سنگفرش‌کردن هشت مسیر «طهران قدیم» در منطقه 12، عده‌ای به خیابان می‌ریزند و اعتراض میکنند: «بازاری باغیرت، حمایت حمایت». برای توسعه گردشگری و بازگشت انضباط شهری، تردد ماشین‌ها کم شده تا اینجا که بافت تاریخی تهران قدیم است، در معرض تهدید و تخریب نباشد.
مردم کم‌کم عادت میکنند
«همین یکشنبه هفته پیش، یکی دو بار صدایشان آمد. تجمع کرده بودند و پلاکارد دستشان بود. حق هم دارند، از کار بیکار شده‌اند اما با این اعتراض‌ها مگر شهرداری از حرفش برمی‌گردد؟ نخیر. چون قضیه مال حالا نیست.» فروشنده‌ای در خیابان مروی این‌طور می‌گوید: «پامنار شده خلوت‌خانه. 15 سال پیش حرفش را انداختند که بازار را حذف کنند اما دیدند بازار اینجا سنتی است و نمی‌شود؛ برای همین دورش را بستند که مغازه‌های سنگین خودشان از اینجا بروند. شهرداری هم خواست از دلمان دربیاورد یک‌سری ماشین گذاشت برای حمل‌و‌نقل اما مگر دیگر مشتری اینجا می‌آید؟ سنگفرش کردند که اینجا خوشگل شود، ما خوشگلی می‌خواستیم چه‌کار؟ کسی نپرسید آقای فروشنده لوازم خانگی، موافق هستید با این کار؟»
جایی دیگر در ورودی پامنار دعوا شده؛ چند مرد هوار می‌کشند و برای عبور ماشینشان اجازه می‌خواهند. خیابان از جایی که 15 خرداد به پامنار وصل میشود، بسته است.
سه وانت‌بار به زور خود را جا کرده‌اند در خیابان تنگی که چند ماشین و موتور هم در آن پارک شده‌اند. «چرا قبلی رو فرستادی داخل و راه ما رو بستی؟ نه آقا، این راهش نیست. اگر نوبتیه، نوبت رو رعایت کن.» بحث بالا می‌گیرد و مرد نگهبان فریاد می‌زند. صدای آهن و چرخ گاری و موتور در ورودی بازار آلومینیوم و پلاستیک در هم می‌پیچد و در آخر به وانت راه می‌دهند و جدل پایان می‌گیرد و ساعتی بعد دوباره ماجرا تکرار میشود. در مدتی کوتاه، سنگفرش جای آسفالت را گرفته و راه عبور روزانه صدها ماشین سنگین بسته شد و بازاری‌ها حالا باید به اوضاع تازه عادت کنند. هرچند به گفته محمد پیرزاد مردم چندان از تغییر خوششان نمی‌آید. او معمار و مرمت‌گری است که منطقه 12 را خوب می‌شناسد و وضعیت تازه بازار پامنار و مروی و ناصرخسرو را با بازار 15 خرداد مقایسه می‌کند که در نهایت هم کسبه و هم مردم به آن عادت کردند: «هفت ماه پیش گروهی از بازاری‌ها اعتراض کردند اما حرفشان منطقی نبود و در نهایت راضی شدند. الان متوجه شده‌اند شلوغی آن زمان کاذب بوده و خلوتی حالا موجب راحتی‌شان است و به‌زودی بازارشان رونق می‌گیرد. باید صبر کرد. هر بار طرح جدیدی اجرا میشود همیشه با آن مخالفت میکنند، می‌ترسند که اوضاع کسب‌و‌کارشان دیگر مانند قبل نشود اما کم‌کم به این شرایط عادت میکنند و با وضعیت تازه سازگار می‌شوند، همان‌طور که در 15 خرداد این اتفاق افتاد.»
باید درصد نارضایتی را سنجید
با اینکه شکایت بازاریان از این است که در اجرای این طرح نظر آنها پرسیده نشده و رضایتشان جلب نشده اما مسئولان شهری چیز دیگری می‌گویند. عیسی علیزاده، رئیس سازمان زیباسازی شهر تهران از مطالعات تغییرات منطقه 12 حرف می‌زند و می‌گوید: «بیشتر کشورها سعی دارند از تردد در بافت‌های تاریخی‌شان بکاهند. ما هم همین نظر را داریم: کاستن رفتوآمد خودروها و نه قطع آن. برای این کار کف‌سازی میکنند و پیاده‌راه‌هایی هم درست میشود تا گردشگر با آرامش منطقه را ببیند و تردد بی‌رویه اتومبیل‌ها بافت را تخریب نکند. بعید است که چنین طرح‌هایی بی‌مطالعه پیش برود.»
این‌طور که علیزاده می‌گوید، درباره تغییرات کالبدی شهر، معمولا دو طیف در نظر گرفته میشود: منطقه و فرامنطقه. او میدان امام‌حسین را مثال می‌زند که زمانی یکی از گره‌های ترافیکی منطقه و فرامنطقه‌ای بود و ساخت زیرگذر برای بازکردن گره ترافیک مخالفانی داشت اما در نهایت بسیاری راضی‌اند و فقط عده‌ای در منطقه مخالف هستند. وقتی قرار است یک کالبد عوض شود همیشه عده‌ای متضرر می‌شوند، حالا چه برای یک پل عابر پیاده و چه کف‌سازی بازار. تصمیم مسئولان شهری برای کاهش تردد اتومبیل‌ها در منطقه 12 عوض نخواهد شد، به‌ویژه حالا که دسترسی مردم به وسایل حمل‌و‌نقل عمومی خوب است و باید درصد نارضایتی را سنجید تا اگر معترضان بازار با منطق ناراضی‌اند این موضوع بررسی شود.
شهردار منطقه 12: مشورت کردیم و همه راضی هستند
«ارتقای کیفیت زندگی قلب تهران» نامی است که مسئولان شهری بر طرح کف‌سازی، جداره‌سازی و نما و منظره شهری گذاشته‌اند؛ قطعه کوچکی از پازل بزرگی که در منطقه 12 تهران چیده میشود. عملیات عمرانی برای آرام‌سازی ترافیکی در هشت مسیر «طهران قدیم» اجرا شده یا در حال اجراست: کف‌سازی، جداره‌سازی، بازپیرایی نمای ساختمان‌ها و سنگفرش معابر در سی تیر، پامنار، گذر طرخانی، امامزاده یحیی، منوچهری، میدان محمدیه، موسوی کیانی و ناظم‌الاطباء و شورای شهر هم در شش جلسه به آن پرداخته تا سرانجام بافت تاریخی تهران برای زندگی و کسبوکار و تفریح رونق بگیرد و برای همه اینها زیرساخت‌ها - آنچنان که مسئولان شهری می‌گویند- در همه محله‌ها در حال آماده‌سازی است، هرچند عده‌ای این میان مخالف هستند.
عابد ملکی، شهردار منطقه 12 با امیدواری از این طرح سخن می‌گوید: «بخشی از مسیرها را برای آرام‌سازی و زیباسازی و استفاده بیشتر مردم و گردشکران سنگفرش کردیم و این فقط بخشی از طرح است.»
او مدعی است که پیش از اجرای کف‌سازی خیابان سی تیر (که نوروز امسال اجرا شد) و پامنار به کسبه و سکنه اعلام کرده‌اند قرار نیست که کل بازار پیاده‌راه‌سازی شود. به گفته او اعتراض مهم و جدی رخ نداده و هماهنگی‌ها برای رفع و رجوع مشکلات احتمالی در حال انجام است: «ما دو جلسه با کسبه پامنار داشتیم و به‌جز این یک جلسه عمومی هم در مسجد با کسبه و سکنه داشتیم. الان هم صنف پلاستیک و هم فلزات رنگین که اصناف قالب این خیابان هستند کاملا با ما هماهنگ‌اند و به طرح هیچ اعتراضی ندارند، به‌جز یکی دو نکته کوچک؛ برای مثال می‌گویند اعلام کنید قرار نیست پیاده‌راه‌سازی شود که ما هم اعلام کردیم.» به گفته ملکی حتی خود اصناف صنعتی در این بازار پیشنهاد کرده‌اند، فضاهای مناسب‌تری را بیرون شهر پیدا و از مغازه‌های ارزشمندشان استفاده مناسب‌تری کنند: «خودشان اعلام کردند باید به انبارهای بزرگ بیرون شهر برویم و سوله بسازیم و اینجا را تبدیل به یک صنف دیگر کنیم. خیلی خوب است که بدون اعمال هرگونه فشار، آنها تقاضای چنین کاری دارند و این یعنی طرح سنگفرش درست بوده، چراکه هم برای آنها منافع اقتصادی دارد و هم به نفع اشتغال و اقتصاد و گردشگری منطقه است، ضمن اینکه هیچ لطمه‌ای به کسبوکار آنها نمی‌زند.» شهردار منطقه 12 این پیشنهاد را تعاملی دو طرفه بین شهر و کسبه می‌خواند و می‌گوید: «آنها خودشان می‌دانند چه زمانی، چه نوع بهره‌ای از کسبشان ببرند اما برنامه‌های عمرانی و طرح ارتقای کیفیت زندگی و توسعه گردشکری به کسبه کمک می‌کند تا بهتر متوجه بشوند. ضمن اینکه ما باید به وظیفه‌مان عمل کنیم و موضوع ساماندهی اصناف و مشاغل مزاحم و آلاینده اینجا مطرح است. برنامه ما جابجایی اصناف مزاحم در یک زمانبندی مشخص است.»
زیرساخت‌ها آماده نبود
باوجود گفته‌های شهردار منطقه درباره هماهنگی، اصناف صنعتی بازار همچنان گلایه دارند و از آماده‌نبودن زیرساخت‌ها در اقدام تازه شهرداری می‌گویند. اقبالی، رئیس اتحادیه فلزات رنگی ماجرا را این‌طور توضیح میدهد: «وقتی برای طرحشان بستر را آماده کرده‌اند و اجبار کرده‌اند راه‌های درآمدی اصناف بسته شود، کسبه باید چه کنند؟»
سازمان ساماندهی مشاغل شهرداری منطقه‌ای جایگزین را در حاشیه بیابانی تهران به آنها معرفی کرده که نه آبادانی دارد و نه جاده در دسترس: «ماهیت کار ما با این بهسازی و آبادانی و گردشگری سازش ندارد و ادامه کارمان با مشکل روبه‌روست. در صنفمان به تخلیه و بارگیری و ماشین حمل وزن سنگین احتیاج داریم. طرح ترافیک یک مشکل بود و حالا با این مشکل تازه روبه‌رو شدیم. کاش سازمان ساماندهی مشاغل مزاحم حداقل می‌گفتند چه شغلی مزاحم است و صنفی که با این منطقه سنخیت دارد چیست تا ما تکلیفمان را بدانیم.» شهرداری با اطمینان از انتقال اصناف صنعتی بازار می‌گوید اما پیداست که نه هنوز محل جایگزینی برای صاحبان این مشاغل هست و نه امکان جابجایی به‌راحتی مهیاست: مبلمان و نورپردازی در پامنار به کار ما نمی‌آید. گردشگر به چه چیز اینجا جذب میشود؟ ما داریم فدا می‌شویم.»
با نادیده‌گرفتن مخالفت‌ها، نارضایتی بازاری‌ها بیشتر شده و دراین‌شرایط بیشتر به تغییر شغل فکر میکنند تا جابجایی. طلافروشی، خرازی و مغازه‌های لوازم آرایش و مواد غذایی اصناف قالب کوچه مروی‌اند که به پامنار هم راه دارد و به فروشندگان پلاستیک و نایلون و فلزات سنگین گفته شده می‌توانند صنفشان را عوض کنند. هرچند به گفته مغازه‌داران پامنار، روح کار آنها که به فلز و پلاستیک گره خورده، با این اصناف چندان جور درنمی‌آید.
۴۲۴۲
نظر شما