بالا گرفتن جنگ سهم‌خواهی در سوریه

 آیا آمریکا واقعا درپی تشکیل این نیروی 30 هزار نفری است؟ آیا هدف آمریکا تجزیه سوریه و متعاقبا تجزیه ترکیه و عراق و نهایتا تشکیل دولت مستقل کردستان بزرگ است‌ در حالی‌که این کشور پیشتر مواضع مخالفی در قبال تجزیه این کشورها اتخاذ کرده است؟ آیا آمریکا قصد دارد با ادامه حضور مستقیم و نیابتی در سوریه، موجبات ایجاد شکاف میان روسیه، ایران و ترکیه را فراهم آورد، به ویژه آنکه این سه کشور در موضوع سوریه با وجود هماهنگی‌هایی که دارند به درجات مختلف دارای اختلاف نیز هستند؟ آیا واشنگتن هدف سرگرم کردن روسیه و ایران و ترکیه را دارد تا در امتداد اعلام بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسراییل، طرح خاورمیانه‌ای خود را به سمت تحقق بیشتر سوق دهد و پایتختی ابودیس را بر فلسطینی‌ها تحمیل کند‌؟ آیا آمریکا قصد دارد روسیه و ترکیه را وادار به معامله کرده، به سوی خود جذب کند تا ایران در سوریه تنها بماند‌؟ آیا کاخ سفید قصد دارد به عنوان ابزاری برای کسب منافع بیشتر در سوریه از این اهرم استفاده کند‌؟ آیا ترامپ به دنبال دریافت امتیاز از پوتین یا تهدید روسیه به تحدید در پیرامون و خارج نزدیک است‌؟ آیا با توجه به مواضع تند ترامپ علیه ایران، تضعیف ایران و دور کردن این کشور از سوریه و منطقه را مد‌‌نظر دارد‌؟ آیا قصد تصفیه‌حساب با ترکیه را در ذهن دارد و قصد شکست اردوغان را در انتخابات 2019 هدف‌گذاری کرده است‌؟ آیا با سرگرم کردن ایران در سوریه، پیروزی حامیان خود و متحدانش را در انتخابات پارلمانی عراق تعقیب می‌کند‌؟ آیا استراتژی چند‌وجهی در سوریه و اهداف متنوعی را مدنظر دارد‌؟ و بسیاری سوالات و ابهامات دیگر.

هرچند تحولات آتی پرده از نیات واقعی آمریکا در سوریه برخواهد داشت اما با توجه به مجموعه مواضع تند و خشن آمریکا علیه ایران در دوره یک‌ساله ترامپ به‌نظر می‌رسد ایران در اولویت هدف آمریکا قرار دارد‌ به طوری‌که رکس تیلرسون در روزهای اخیر هنگام سخنرانی در نشست «موسسه هوور» دانشگاه استنفورد در ایالت کالیفرنیا، ایران را «تهدید» دانست و گفت: ایران به عنوان بخشی از راهبردش برای ایجاد یک هلال شمالی- منطقه‌ای که از ایران تا لبنان و دریای مدیترانه را در‌بر می‌گیرد، حضور نظامی خود را در سوریه به طور چشمگیری افزایش داده و نیروهای سپاه پاسداران را به سوریه اعزام کرده است، از حزب‌الله لبنان حمایت می‌کند و نیروهای نیابتی (شبه‌نظامیان شیعه) را از عراق، افغانستان، پاکستان و سایر نقاط به سوریه‌ می‌فرستد. وی تصریح کرد: ایران با حضور در سوریه در موقعیتی قرار گرفته است تا به حملات خود به منافع آمریکا و متحدان آن در منطقه ادامه دهد و میلیارد‌ها دلار از پول مردم خود را برای تقویت حکومت بشار اسد و حمایت از نیروهای نیابتی هزینه می‌کند.

این سخنان وزیر خارجه آمریکا در امتداد اظهارات مشابه سایر مقامات آمریکا در یک‌سال اخیر به ویژه پس از اعلام طرح تشکیل نیروی 30 هزار نفره امنیت مرزی در سوریه و اعلام مکرر مقامات رژیم اسراییل در مورد نگرانی از حضور نیابتی ایران در مناطق نزدیک به مرزهای سوریه با اسراییل نشان می‌دهد ایران آماج تحرکات آمریکا در سوریه قرار دارد و در همین راستا پروژه مصالحه‌روی ایران با روسیه را نیز پی می‌گیرد.از سوی دیگر باتوجه به مجموعه اختلافات ترکیه با آمریکا که از دسامبر 2013 آغاز شد و پس از کودتای نافرجام ترکیه در سال 2016 و عدم بازگرداندن فتح‌الله گولن رهبر جماعت نور به ترکیه- که رجب طیب اردوغان او را عامل اصلی کودتا علیه خود می‌داند- و ناخرسندی شدید اردوغان از آمریکا به واسطه حمایت این کشور از نیروهای دموکراتیک کرد سوریه که شاخه پ‌ک‌ک محسوب می‌شود، موجب نگرانی امنیتی ترکیه شده است.

در اختلاف نظر‌ پیرامون مواضع خاورمیانه‌ای آنکارا با واشنگتن، به نظر می‌رسد اگر آمریکا استقلال یا خودمختاری کردهای سوریه و بالمآل کردهای ترکیه را مدنظر ندارد که سیاست‌های اعلامی‌اش مبتنی بر آن است، شاید درصدد تاثیرگذاری برای تغییر رفتار ترکیه به نفع آمریکا و اسراییل است، در صورت ادامه تنش میان آنکارا و واشنگتن با توجه به شرایط جهانی و منطقه و همچنین داخلی ترکیه، انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری 2019 حزب حاکم عدالت و توسعه و در راس آن اردوغان با چالش‌های زیادی مواجه خواهد شد. اینکه ترکیه مصمم به اقدام نظامی علیه نیروهای دموکراتیک سوری مورد حمایت آمریکا باشد، با سوالات و ابهامات زیادی مواجه است‌.

سوال اساسی این است که حتی در صورت جدی بودن آیا ترکیه به عنوان عضو ناتو، امکان اقدام نظامی علیه آمریکا را داراست‌؟ مواضع سایر اعضای ناتو دراین رابطه چگونه خواهد بود؟ درصورت وقوع چنین شرایطی آیا روسیه و ایران در کنار ترکیه قرار خواهند گرفت؟ واقعیات صحنه سوریه و منطقه و نظام بین‌الملل پاسخ این سوالات را منفی می‌دهد‌. اساسا به نظر نمی‌رسد ترکیه به تنهایی در برابر آمریکا مقاومت کند یا توان مقاومت داشته باشد و ایضا روسیه و ایران نیز چنین نخواهند کرد و تحرکات نظامی ترکیه علیه مدافعان خلق کرد در صورتی امکان تداوم و فراگیر شدن دارد که آمریکا در قبال این اقدام سکوت اختیار و روی کردهای سوریه با آمریکا معامله کند. ازسوی دیگر ارتش بشار اسد و مخالفان مسلح او نیز با این اقدام ترکیه اعلام مخالفت کرده‌اند‌ هر چند نیروهای اندکی نیز حامی ترکیه هستند.

به نظر می‌رسد دو بازیگر اصلی صحنه سوریه یعنی آمریکا و روسیه لاجرم با یکدیگر به مذاکره خواهند پرداخت و مجبور به جذب یا مهار دیگر نیروهای موثر در بازی سوریه خواهند بود و البته منافع بیشتر‌ی به نسبت تاثیرگذاری در هرم نظام بین‌الملل نصیب آنها خواهد شد و ترکیه نیز مجبور به مصالحه خواهد شد تا به عنوان کشور سوم منافعی را که بیشتر جنبه امنیتی دارد نصیب خود کند‌ چرا‌که هدف اصلی و مهم آنکارا عدم اتصال معنوی، نظامی و ژئوپلیتیکی کردهای سوریه به کردهای ترکیه به ویژه نیروهای پ‌‌ک‌ک‌ است، هرچند وقوع چنین سناریویی بیشتر از همه، منافع اسراییل را ازنظر امنیتی تامین خواهد کرد و بیشترین زیان را ایران با وجود هزینه‌های گزافی که کرده متحمل خواهد شد زیرا در زمین بازی سوریه در میان بازیگران صحنه تنها ایران است که با آمریکا و اسراییل هیچ تماسی ندارد اما روسیه و ترکیه با وجود اختلافاتی که به ویژه با آمریکا دارند با این کشور همکاری و ارتباط زیادی نیز دارند و می‌توانند به راحتی ایران را به کارت بازی بین خود تبدیل کنند و از روند گفت‌وگوها نیز ایران را به صورت دقیق و کامل مطلع نکنند. این شرایط برای ایران در رابطه با تحولات خاورمیانه و مسایل مبرم جهانی نیز صدق می‌کند .

تجربه چند سال اخیر نشان داده است که صرف مذاکرات برجامی ایران با آمریکا موجبات تامین منافع ملی ایران را فراهم نکرده است و مسایل غیربرجامی زیادی بر فرآیند برجامی تاثیر‌ منفی داشته و خسران زیادی به کشور وارد کرده و سبب شده شیطان بزرگ، بیش از پیش شیطانی کند و ایران را به ویژه ازنظر اقتصادی و تکنولوژیکی دچار سردرگمی کند.

با در نظر داشتن شرایط موجود و متغیرهای موثر در بحران سوریه به نظر نمی‌رسد اقدامات آمریکا در سوریه به رویارویی نظامی ترکیه و آمریکا یا روسیه و آمریکا‌ یا ایران وآمریکا یا ترکیه و روسیه و ایران با آمریکا بینجامد اما افزایش تنش درسوریه می‌تواند بحران را تشدید و به سمت ناکجا‌آباد سوق دهد .

تحولات درونی و بیرونی مرتبط با سوریه و رویکردهای بازیگران داخلی و خارجی میدان سوریه نتایج روند مذاکرات آستانه،‌ کنگره صلح سوچی، مذاکرات ژنو و وین را با تردیدهای زیاد و چشم‌انداز برقراری صلح و ثبات و امنیت و بازسازی سوریه را با تردیدها‌ی زیادی مواجه کرده است .

در حال حاضر با توجه به بحران کره‌شمالی، بحران‌های موجود در خاورمیانه و غرب آسیا، تنش‌های موجود میان روسیه و اوکراین و آمریکا و ایران،‌ به نظر می‌رسد یگانه رهیافت حل بحران سوریه انجام مذاکرات واقع‌بینانه توسط بازیگران اصلی و فرعی این میدان باتوجه به قابلیت‌ها و توانمندی‌های تک‌تک آنهاست در غیر این صورت برقراری صلح و آرامش در سوریه و خاورمیانه رویایی بیش نخواهد بود.

منبع: جهان صنعت