نامه دانشمند هندی به مرحوم محدث نوری در باره روضه‌خوانی‌های دروغ در هند

این نامه‌ها و نیز اخباری که از شهرهای ایران و عراق می‌رسید، محدث نوری را برانگیخت که کتابی به نام «لؤلؤ و مرجان در شرایط پله اول و دوم منبر روضه‌خوانان» بنویسد و تحریف‌شناسی عاشورا را بنیان بگذارد. استاد مطهری این کتاب را بسیار ستایش می‌کرد. (مجموعه آثار شهید مطهری، ج۱۷، ص۷۲)

محدث نوری در مقدمه کتاب می‌گوید: «مولوی سید محمد مرتضی جونپوری هندی، مکرر از آنجا به حقیر شکایت از ذاکرین و روضه‌خوانان آن صوب ‍[= منطقه] کرده که در گفتن دروغ، حریص و بی‌باک [هستند] و اصرار تام در نشر اکاذیب و مجعولات دارند؛ بلکه نزدیک به آن رسیده که آن را جایز دانند و مباح شمارند، و چون سبب گریانیدن مؤمنین است، از دایره عصیان و قبح، آن را بیرون دانند.»(لؤلؤ و مرجان، ص۲) سپس یادآور می‌شود که نویسنده آن نامه‌ها به‌خطا گمان می‌کند که این اوضاع تنها در هندوستان است: «ظاهراً جناب ایشان گمان دارند که… این خرابی منحصر است در همان بلاد. غافل از آنکه نشر خرابی از سرچشمه [است]… اگر اهل علم مسامحه نمی‌کردند و مراقب تمیز صحیح و سقیم و صدق و کذب گفتار این طایفه می‌شدند، و از گفتن اکاذیب نهی می‌کردند، کارِ خرابی به اینجا نمی‌رسید و به این حد، بی‌باک و متجرّی نمی‌شدند، و به این قسم، اکاذیب واضحه معلومه نشر نمی‌کردند.»(همان)
محدث نوری در جایی از همان کتاب، به نکته‌ای اشاره می‌کند که بسیار مهم است. می‌گوید کسانی که این دروغ‌ها را می‌سازند و در میان مردم پخش می‌کنند، دلیل شرعی نیز برای خود ساخته‌اند. می‌گویند ائمه(ع) از ما خواسته‌اند که مردم را بگریانیم؛ اما نگفته‌اند که چگونه! پس ما در انتخاب وسیله و راه اختیار داریم. آنان هدف را به ما نشان داده‌اند و ما اجازه داریم از هر راهی به آن هدف برسیم(همان، ص۱۷۵).

به عبارت دیگر، هدف مقدس، هر وسیله‌ای را برای آنان، مُجاز و موجّه و بلکه مقدس می‌کرد. گروهی را که این‌گونه می‌اندیشند، «هدفیون» می‌‌نامند؛ یعنی کسانی که هدف را منشأ مشروعیت می‌دانند و معتقدند کیمیای هدف، هر وسیله‌ای را طلا می‌کند. هدفی‌ها نمی‌دانند که «هدف، برای کوشیدن است نه رسیدن از هر راهی.» اگر کسی بگوید که این قانون ساده اخلاقی(هدف، وسیله را توجیه نمی‌کند)، ترازوی خرد و آدمیت انسان‌ها است، بی‌راه نگفته است. انسان شریف و خردمند، برای رسیدن به هدف خویش می‌کوشد؛ اما نه از هر راهی. او به وسیله‌ها و هزینه‌ها و تجربه‌های پیشینیان هم می‌اندیشد؛ به‌ویژه اگر هزینه‌های جانی و مالی بر عهده دیگران باشد. او چنان مقهور و مسحور هدف نمی‌شود که دست به سوی هر وسیله‌ای دراز کند و پا در هر راهی بگذارد. کودکان‌اند که جز به خواسته خود نمی‌اندیشند. مرام بزرگان و خردمندان، وسیلت‌اندیشی و هزینه‌سنجی و عا‌قبت‌نگری است.

23302