از پالم و سوسیس و کالباس تا رب و ماءالشعیر، هر چند وقت یکبار سوژه یک آلودگی می شوند. آیا همه خبرهای این آلودگی ها درست است؟ یا کسی این آلودگی ها را پنهان می کند؟

محمدحسین نجاتی: اخباری از الودگی آب، اخباری تکراری از الودگی هوا در کلانشهر ها و خبرهایی از الودگی مواد غذایی در سال ۱۳۹۳ اخبار پر رونقی بود. البته سال ۱۳۹۳ مستثنی از سال های قبل هم نبود. سالهاست که برای مثال در کشور عنوان می‌شود برنج‌های هندی وارداتی، آلوده و سرطانزاست.

بعد از آن بحث وجود سم خاصی در برنج‌های ایرانی مطرح می‌شود یا اینکه آبیاری سبزی‌های کشت‌شده در مزارع جنوبی تهران با آب فاضلاب و آب‌های آلوده است و در کنار این موارد، آلودگی بالای سوسیس و کالباس، مسمومیت گوشت‌های وارداتی از هند، شیرخشک‌های چینی و آلوده، ضدعفونی برخی شیرهای مصرفی با وایتکس، تقلبی‌بودن 99درصد آبلیمو‌های موجود در بازار، آلودگی برخی کنسرو‌های تن‌ماهی موجود در بازار و استفاده از روغن پالم در شیر و ماست مصرفی مردم، همگی به ترتیب به فهرست جریان‌سازی‌های رسانه‌ای طی چندسال اخیر در حوزه آلودگی مواد غذایی اضافه می شود.

علاوه‌بر بحث‌های مربوط به آلودگی‌های اینچنینی در مواد غذایی، استقبال مردم از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی مانند وایبر نیز باعث شده سرعت اطلاعات تاییدنشده یا تاییدشده میان افکار عمومی بالا رود و این فرآیند بیش‌ازپیش به کمک شایعات نیز بیاید.

یکی از نمونه‌های این تاثیر روانی بر جامعه، روی‌آوردن مردم به خرید لبنیات سنتی پس از مطرح‌شدن مسایل مربوط به استفاده از روغن پالم در لبنیات بود. علاوه‌بر این، هرکدام از مصادیق اشاره‌شده بالا می‌تواند به تنهایی این ذهنیت را برای مردم ایجاد کند که آنها با موادغذایی‌ای در زندگی روزمره خود مواجهند که به‌جای اثرات مفید در گروه‌های غذایی مانند گوشت و پروتئین، لبنیات و سبزیجات، زمینه‌ساز بیماری‌ها و مسمومیت‌هایی برای آنها شود.

در حال حاضر به گواه آمار‌های رسمی بررسی سبد غذایی و عملکرد مردم ایران سهم پروتئین، لبنیات و سبزیجات کم است و به‌جای آن سهم کربوهیدرات‌ها، موادقندی، نشاسته‌ای و چربی‌ها در سبد غذایی بیشتر شده است.

علاوه بر این آلودگی آب و هوا نیز باعث شده مردم با حجم زیادی از آلودگی ها در زمین و اسمان و حتی در سر سفره خود مواجه شوند.

اما سوال مهم در این باره این است که عملکرد وزارت بهداشت به عنوان وزارتخانه ای که مسئول سلامتی مردم است، در سالی که گذشت چگونه با این مسایل برخورد داشته است؟

آزمون پالم برای وزارت بهداشت

در سال ۹۳ مباحث مربوط به استفاده از روغن پالم بیش از آنکه وزارت بهداشت تصور کند، خبرساز شد. مسئله روغن پالم از آنجایی آغاز شد که وزیر بهداشت در روزی که خبرنگاران زیادی او را دوره کرده بودند از برخی شرکت های تولید کننده لبنیات به شدت انتقاد کرد. او اعلام کرد: «متاسفانه برخی شرکت ها برای افزایش میزان چربی لبنیات از روغن پالم استفاده می کنند.»

بعدها حجم این مسئله به جایی رسید که مردم بیش از پیش به لبنیات سنتی روی اوردند و بعد ها مشخص شد واردات روغن پالم(نخل) تجارتی سود ده در ایران است. هرچند واردات يک سال پرآب و تاب تر و يک سال کمرنگ تر انجام شده اما به جز چهارسال در خلال 23سال گذشته هرسال این روغن به ایران وارد شده است.

اما چند تغيير مهم سبب شد اين روغن گياهي خبرساز شود و يکي از اين خبرها: «رشد 9 هزار و 500 درصدي واردات پالم در سال 91» است و دیگری رشد واردات پالم از سال 1389.

تاریخ اول یعنی سال 1391 همزمان با افزایش تحریم ها و تاریخ دوم مربوط به آغاز اجرای قانون هدفمندی یارانه هاست. دو عاملی که زخم های آن هنوز در اقتصاد کشور به چشم می خورد و ترمیم آنها شاید سال ها زمان ببرد.

با این حال آمارها نشان می دهد، پاسخ به این سوال که "ما در ایران از چه زمانی پالم خور شدیم؟" دو وجه دارد. وجه اول که نشان می دهد واردات پالم از سال 1371 وجود داشته اما وجه دوم و مهم تر اینکه در دو مقطع زمانی یعنی آغاز قانون هدفمندی یارانه ها در سال 1389 و دوم در سال 1391 و همزمان با افزایش تحریم ها، سهم پالم در مواد غذایی و لبنیات کشور افزایش یافت.

وزارت بهداشت باید توصیه کند یا مقابله؟

«سیب را با پوست نخورید»، «شیر پرچرب نخورید»، «سوسیس کالباس نخورید» این توصیه هایی از وزارت بهداشت به مردم برای مواجه با مواد غذایی نا مناسب است. اما این سوال مطرح می شود که وزارت بهداشت باید مانند پزشکی متخصص تنها به توصیه به مردم بسنده کند یا باید وارد میدان بشود و با متخلفان برخورد کند. تجربه پالم در حوزه وزارت بهداشت نشان می دهد، این وزارتخانه اقدام به معرفی متخلفان در رسانه ها نمی کند و آنرا را به قوه قضاییه معرفی می کند. مسئله ای که بیش از پیش خود را در مساله روغن پالم نشان داد.

به همین خاطر می توان کارنامه وزارت بهداشت در حوزه امنیت غذایی را کارنامه نه چندان مناسبی دانست. کارنامه ای که حتی رییس سازمان غذا و دارو را هم به دادگاه فرستاد. با این حال آنچه بیش از همه این عملکرد وزارت بهداشت را تحت شعاع خود قرار می دهد، تاثیر این عملکرد بر سلامت مردم است.

هم اکنون سرانه مصرف لبنیات در کشور در حدی بسیار اندکی و به میزان یک استکان در روز است و این میزان با هر بار افزایش قیمت لبنیات کاهش می یابد.

دکتر ربابه شیخ الاسلام، متخصص اپیدمیولوژی تغذیه چندی پیش در مقاله ای راه حل اساسی را برای حل مشکل را چنین پیشنهاد کرده بودند؛ دولت می تواند با مالیات بستن بر انواع نوشابه هایی گازدار و بی گاز از جمله شربت های مالت که در ظروف زیبا بعنوان ماء الشعیر فروخته می شود، دخیره مالی بالایی بدست آورد تا قیمت این مواد که همه به گونه ای به روند پرشتاب بیماری‌های ناواگیر شدت می بخشد، بالا برود. اقدامی که باعث می شود تا خانواده ها خرید اینگونه مواد را کاهش دهند و دولت سرمایه مالی عظیمی را که به این صورت بدست می آورد، صرف یارانه لبنیات، گوشت و سبزی و میوه و سایر محصولاتی کند که برای سلامت مردم ضروری است، اما به دلیل قیمت بالا در دسترس آنها قرار ندارد.

در جدول زیر مهم ترین ناامنی های غذایی طی سال های اخیر را بخوانید؛

عنوان 

جزییات

برنج های آلوده 

در مهرماه سال 1388 موضوع آلوده‌ بودن برنج‌های هندی رسانه‌ای شد و سازمان استاندارد تهران اعلام کرد 13 نوع از برنج‌های وارداتی آلوده هستند؛‌ درصد آرسنیک موجود در آن ها بیش از حد استاندارد است. همان زمان رییس مرکز تحقیقات پیشرفته کشاورزی پنجاب هند هم گفت مناطق زیادی از منطقه پنجاب هندوستان مرکز اصلی فلزات سنگینی مانند آرسنیک، کادمیوم و سرب بوده و اگر در این مناطق کشت و زرع انجام شود، قطعا محصولات تولیدی از آنها هم آلوده هستند. یعنی برنج برداشت شده از این زمین ها، شامل این نوع ترکیبات سمی و خطرناک است. در آن زمان سازمان‌های مسئول و غیر مسئول در این خصوص اظهارنظر کردند اما در نهایت مشخص نشد که واقعا برنج‌های وارداتی آلوده بودند یانه. پس از گذشت 4سال در سوم آذر ماه 92 معاون سازمان ملی استاندارد ایران آلودگی هفت نوع برنج خارجی و داخلی را تأیید کرد.

این‌بار اما وزارت بهداشت چنین آلودگی را تایید کرد. وزارت بهداشت اعلام کرد که برنج هایی تحت عناوین تجاری پاپانور، زیتون، ستایش، صدری هاشمی آستانه اشرفیه، طارم محلی معطر فریدون کنار،آویلا و سیاه دم هاشمی دودی در فاکتورهایی چون میزان سرب،‌ کادمیوم، آرسنیک وآفلاتوکسین مجاز در این محصولات، با استانداردها انطباق نداشته و غیراستاندارد است. پس از این به مصرف کنندگان توصیه شد از خرید برنج‌های اعلام شده خودداری کنند.

پالم در لبنیات در تابستان ۹۳، سیدحسن هاشمی، وزیر بهداشت در انتقادی به صنایع لبنی، از استفاده گسترده پالم در برخی محصولات لبنی خبر داد. موضوعی که هنوز هم خط پایانی ندارد. ماجرای استفاده از پالم در لبنیات به مجوزهای معاونت غذا و دارو در دولت نهم بر می گشت. اما پس از آن، برخی شرکت های لبنی برای بالابردن میزان چربی محصولاتشان به طور گسترده از پالم استفاده کردند. چه اینکه چربی ارزانتری بود و مرقون به صرفه محسوب می شد. به همین دلیل واردات پالم در ایران چند برابر شد. با این حال این چربی گیاهی که بیشترین کاربرد را در محصولات آرایشی و بهداشتی دارد تا خوراکی، پس از جنجال های بسیار از عمده مواد لبنی حذف شد. هرچند که در بستنی همچنان استفاده می شود. پرونده پالم همچنان در دستگاه قضایی باز است. ضمن اینکه سازمان غذا و دارو تاکنون نام شرکت های لبنی استفاده کننده از پالم در ماست و شیر را اعلام نکرده است. هرچند که اعلام استفاده از پالم در لبنیات و مضراتی که برای انسان دارد، ضربه سنگینی به شرکت های لبنی زد.

سوسیس کالباس آلوده 

سوسیس و کالباس جزو آن دسته از مواد غذایی در ایران است که همواره نحوه تولید آن برای مردم مورد سوال و حاشیه ساز بوده است. هر جا اسمی از مسمومیت غذایی مطرح می شود ناخودآگاه سوسیس و کالباس در ذهن تداعی می شود. در سال 1388 اداره کل استاندارد استان تهران اقدام به نمونه‌برداری از 26 نمونه سوسیس و کالباس و همبرگر از مراکز عرضه و فروشگاه‌های زنجیره‌ای کرد. در گزارش منتشر پس از این بررسی آمده است: از 20 نمونه سوسیس و کالباس، 18 مورد نامنطبق با استاندارد بوده‌اند و فقط سوسیس کوکتل 55 درصد کاله آمل و سوسیس آلمانی 40 درصد پاکدام پارس منطبق بوده است. همچنین طبق این گزارش از شش مورد همبرگر فقط یک مورد مردود بوده و مابقی منطبق بودند؛ تولید همبرگر ظاهراً وضعیت مناسب‌تری دارد.

در گزارش مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران همچنین آمده بود: «موارد مردودی نشان می‌دهد تولیدکنندگان از چربی صفاقی (چربی موجود در دستگاه گوارش و لابه‌لای روده‌ها)، غضروف شفاف مربوط به دستگاه تنفسی و ریه، عروق، رگ و اعصاب و بافت پیوندی (پوست رگ و پی و چربی ضایعات گوشتی) یعنی بافتهایی خاص که عضله نیستند و تولیدکنندگان، طبق استاندارد ملی مجاز به استفاده از این بخش از لاشه دام در تولید فرآورده‌های گوشتی نیستند، استفاده شده است.»

گوشتهای آلوده 

 

در سال ۱۳۸۱ موضوع واردات و توزیع گوشت آلوده در ایران مطرح شد و بر افکار عمومی بسیار اثرگذار بود هرچند مشخص نیست چند نفر بر اثر مصرف این گوشتها مسموم شده و یا جان خود را از دست دادند. این دادگاه ۶۷ متهم داشته‌است که در بین آن‌ها ۱۷ نفر راننده و ۲ نفر قایق‌دار بوده‌اند. بقیه متهمان این پرونده گوشت‌فروش، رئیس سازمان دامپزشکی کل کشور، تعدادی از مدیران دولتی و مدیران ارشد شرکت‌های فرآورده‌های گوشتی بوده‌اند. این گوشتها در صنایع سوسیس و کالباس نیز مصرف می شد.

در پایان پس از برگزاری ۱۶ جلسه دادگاه متهمان را به حبس‌های زیر ۱۵ سال، تبعید و جریمه نقدی محکوم کرداما پس از رأی دادگاه تجدیدنظر در سال ۱۳۸۴، ۱۰ نفر از متهمان به مجازات حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و جزای نقدی از دویست هزار ریال تا پنج میلیون ریال محکوم شدند.

شیرخشک غیراستاندارد

در سال 87 بسیاری از کشورها واردات شیر خشک و حتی محصولاتی را که با شیرخشک چینی تولید می شدند ممنوع کردند. نگرانی درباره احتمال ورود شیر خشک از چین به این خاطر بود که بیماری هزاران کودک چینی و حداقل مرگ سه کودک چینی بر اثر وجود ملامین صنعتی در شیرخشک به وقوع پیوسته بود.

آلودگی شیر خشک چینی ناشی از تقلب در استفاده از شیرخام در این کشور بوده است به این ترتیب که شیر خام تولیدی را با آب رقیق می کردند اما برای اینکه در آزمایشات میزان پروتئین آن کافی باشد به آن افزودنی غیر مجاز ملامین زده می شد. ملامین یک ماده آلی با پایه شیمیایی است و معمولاً در پلاستیک‌ها، چسب‌ها، وایت بردها و... استفاده می شود.

شیرهای الوده به وایتکس 

شائبه آلودگی شیرهای تولید برخی کارخانجات لبنی ایران به مواد شوینده از جمله وایتکس در انتهای سال ۱۳۹۰ است که در میان افکار عمومی و فضای مجازی مطرح شد.

این شائبه همراه با بروز اختلافاتی میان دولت و تولید کنندگان بر سر قیمت نهایی شیر بود. این شایعه از آنجا شدت یافت که برخی شیرهای تولید ایران بر اساس شایعات منشتر شده میان مردم، حتی پس از گذشت تاریخ مصرف فاسد نشده و به حالت عادی باقی می‌مانند و برخی دیگر از مردم نیز از تغییر مزه برخی شیرها ابراز نگرانی کردند. یک کارشناس آزمایشگاهی همچنین از احتمال دادن انتی‌بیوتیک به گاوها سخن گفته که می‌تواند از وایتکس خطرناک‌تر باشد.

بحث دامنه دار سبزی های آلوده و آبیاری فاضلاب

 

سال‌هاست بحث آلوده بودن سبزي‌هاي اطراف تهران به‌دليل آبياري با آب فاضلاب مطرح است. علاوه بر آن، باقيمانده سموم در محصولات كشاورزي نيز معضل ديگري است كه هرچند وقت يكبار از زبان مسئولان بيان مي‌شود. رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت وقت اعلام كرده بود:‌ «مصرف گوجه، سیب زمینی و پیاز آلوده مردم را مسموم مي‌كند. مردم در استفاده از سبزیجات می بایست نکات بهداشتی را رعایت کنند، اگر سبزیجات این قبیل مزارع که با فاضلاب آبیاری می شود، در هنگام شستشو ضدعفونی شود مشکلی برای مصرف کنندگان ایجاد نمی کند.»

این در حالی بود که كارشناسان اعلام کردند آبياري مزارع با آب‌هاي آلوده باعث مي‌شود كه ميزان سرب در محصولات كشاورزي بالا برود و در اين بین پياز بيشترين ميزان جذب سرب را در بين سبزيجات دارد؛ به‌طوريكه تا ۸۱ درصد سرب هوا، آب و سموم را جذب مي‌كند. چندی پیش هم رئیس اداره بهداشت آب و فاضلاب مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت از آبیاری حدود 6 هزار هکتار از مزارع جنوب تهران با فاضلابها خبر داد و گفت: در برخی از مناطق کشور نیز همچنان از فاضلابها برای آبیاری مزارع استفاده می شود.

۴۷۴۷

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 405937

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
1 + 3 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 8
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • حمید A1 ۱۴:۵۷ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۵
    6 0
    مگه نمیدونید اگر کلا یک مطلب یا موضوعی را مخفی کنی یا نگی خیلی خوبه چون به این موضوع تو ایران عادت کردیم
  • بی نام A1 ۱۷:۱۶ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۵
    2 8
    ما خیلی جون سختیم :|
  • پوریا A1 ۱۷:۴۴ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۵
    7 0
    دورود بر راز داری وازرت بهداشت
  • مجید A1 ۱۸:۱۶ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۵
    4 23
    نشان دهنده این است که مسئولین محترم با مردم روراست نیستن
  • علی IR ۲۰:۰۵ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۵
    3 15
    چرا شرکت های متخلف معرفی نمی شوند . همان شرکت هایی که گویی سالهاست به مال مردم خوری و غش در معامله مشغولند . از یک طرف این معرفی ممکن است به بیکاری بسیاری از کارگران کشور منجر شود و از طرف دیگر با عدم معرفی این شرکت ها نگرانی ای در خصوص عدم پیگیری موثر پرونده های صاحبان این شرکت ها وجود دارد . بله وقتی درستکاری و وجدان وجود نداشته باشد اعتماد نیز از بین می رود و تردیدهای گوناگون باقی می ماند .
  • بی نام IR ۲۲:۳۲ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۵
    5 0
    همه به فکر جیب خودشونن کوچیک و بزرگم نداره کسی ب فکر مردم نیست که
  • بی نام IR ۰۳:۱۶ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۶
    8 0
    اگر 50 درصذ مطالب هم درست باشه اینهمه مرگ و میر در اثز سرطان طبیعیه . اینهایی که گفته شده موارد مشکل دار بوده حالا چقدر متوجه نشدن و چقدر را به صلاح ندیدن که بگن را خدا می دونه .
  • خداحافظ A1 ۰۶:۳۵ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۹
    1 0
    خبرآنلاین یکی از دلایلی که می‌خواندمت این بود که کسی که کامنت‌ها را تأیید می‌کرد بی‌طرف بود، الآن چند هفته‌ایست دیگر به درد نمی‌خوری...