دوازدهم تیر ماه هر سال یادآور فاجعه عظیم سرنگون کردن هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی ایران بر فراز خلیج فارس است. حادثه غم انگیزی که در ماههای پایانی جنگ رخ داد و هواپیمای مسافربری ایران ایر در مسیر بندر عباس به دبی مود هدف موشک های هدایت شونده ناو هواپیمابر وینسنس متعلق به نیروی دریایی آمریکا قرار گرفت و تمامی ۲۹۰ نفر سرنشین آن در دم جان باختند. این حادثه تاثیر مستقیمی در جنگ ایران و عراق و خاتمه یافتن آن داشت.
در طول جنگ حوادث تلخ برای ایران زیاد اتفاق افتاد. حوادثی که چه بسا در آنها تعداد افراد بیشتری جان باختند. اما حادثه حمله موشکی و ساقط کردن هواپیمای مسافربری ایران از جهات مختلف با همه آنها متفاوت بود. سقوط هواپیمای مسافربری هیچ توجیه نظامی و دفاعی ندارد. به همین دلیل آمریکا تلاش زیادی کرد تا با مسائل دیگری این اقدام خود را توجیه کند. آمریکا ادعا کرد که ساقط کردن هواپیما یک اقدام دفاع از خود بوده است و نیز مدعی شد که هواپیمای مسافربری را با یک هواپیمای جنگنده تام کت F14نیروی هوایی ایران اشتباه گرفته است. گزارش های سازمان های بین المللی و نیز سازمان های ملی آمریکا در این رابطه بیانگر این نکته است که ناو وینسنس قبل از حادثه بطور مکرر هشدارهای خود را برای هواپیمای جنگی ارسال کرده است که در حال مانور و شیرجه به طرف آن بوده است. در حالیکه آنچه در تیر رس آن قرار داشته است یک هواپیمای مسافربری بوده است که نه تنها در وضعیت شیرجه زدن نبود، بلکه در وضعیت برخواستن و اوج گرفتن برای رسیدن به ارتفاع مورد نظر پروازی خود در کریدور شناخته شده، بوده است.
آمریکایی ها پس از حادثه سرنگونی هواپیمای مسافربری ایران، به پایگاه ششم دریایی خود در بحرین ماموریت دادند تا تحقیقی در مورد چگونگی رخ داد این حادثه به عمل آورد. گزارش آدمیرال فوگارتی، عامل اصلی این حادثه را خطای انسانی پرسنل ناو وینسنس عنوان کرد و بلافاصله اضافه می کند که در شرایط خطر از این اشتباهات رخ می دهد و تاکید می کند که فرمانده و پرسنل ناو در این حادثه مستق تنبیه نیستند! آمریکا بعدا عاملان این جنایت را تشویق هم کرد!
این موضوع عمدتا از ناحیه رسانه های ما با توجه به تراژدی انسانی که در پی داشت به صورت احساسی و عاطفی مورد بررسی قرار گرفته است. به همین دلیل بسیاری از جنبه های آن مورد بررسی قرار نگرفت. در حالیکه این موضوع از ابعاد مختلف و آثار و پیامدهایی که داشت نیازمند مطالعه و بررسی است. تاثیری که این موضوع در حقوق بین المللی هوانوردی داشت. آثاری که بر افکار عمومی دنیا بر جای گذاشت. تبعاتی که این حادثه در وضعیت جنگ ایران و عراق به جای گذاشت. تغییری که در رویکرد ایران به سازمان های بین المللی ایجاد کرد. ایران برای اولین بار در طول جنگ در این حادثه به شورای امنیت مراجعه کرد و همزمان موضوع را از طریق سازمان بین المللی هوانوردی نیز پیگیری کرد و علاوه براین برای پیگیری قضایی به دیوان دادگستری بین المللی در لاهه نیز مراجعه کرد. بسیاری موضوعات دیگر در رابطه با این موضوع وجود دارند که درخور بررسی جدی می باشند.
حمله به هواپیمای مسافربری نقض شدید حقوق بین المللی است و به آسانی قابل توجیه نیست. به همین دلیل با اینکه آمریکایی ها در مواقع مختلف در جنگ تحمیلی مانند حمله به سکوهای نفتی ایران و یا زدن کشتی ایران اجر و یا مختل کردن ارتباط مخابراتی در خلیج فارس برای کمک به جنگنده های عراقی در حمله به پایانه های نفتی ایران، اقدامات خصمانه علیه ایران انجام دادند، اما برای هیچیک از آنها به دنبال توجیه و یا حل کردن موضوع و خارج کردن آن از دستورکار نبودند و همه آنها را در راستای تامین امنیت کشتیرانی در خلیج فارس می پوشاندند. اما در حادثه زدن هواپیمای مسافربری، برای کاستن از اهمیت این موضوع و ایجاد نوعی تخفیف روانی دو مسئله خطای انسانی و نیز بحث دفاع از خود را برجسته کردند و تلاش وافری کردند تا با پرداخت خسارت به خانواده قربانیان سریعتر این موضوع را قبل از رسیدگی در دیوان دادگستری بین المللی، خاتمه دهند.
در سال 2009 در نشست فوروم امنیتی ژنو که از سوی دانشگاه وبستر برگزار گردید اینجانب حادثه سرنگونی هواپیمای مسافربری ایران را به عنوان یک موضوع مستقل طرح کردم و سخنرانی خود را در این زمینه ارائه نمودم که توجه زیادی برانگیخت و همچنین موجب بحث های کارشناسی جدی در آن نشست شد. زیرا در آن سخنرانی اعتبار بسیاری از فرض های جاافتاده از سوی آمریکایی ها زیر سوال رفت و به چالش کشیده شد. مقاله اینجانب به زبان انگلیسی بعدا از سوی دانشگاه یادشده منتشر گردید.
4949
نظر شما