پاسخ وزارت بهداشت به منتقدان برنامه‌های جمعیتی/ کشورهایی که بر رشد منفی جمعیت غلبه کردند

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین و به نقل از روابط عمومی وزارت بهداشت؛ محمداسماعیل مطلق در ابتدای سخنانش سیاست‌های کلی سلامت ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری را مورد اشاره قرار داد و گفت: اجرای همه این سیاست‌ها تنها به وزارت بهداشت بازنمی‌گردد، هرچند این وزارتخانه حداکثر مساعی خود را در این زمینه به کار گرفته و در این راستا برنامه‌های زیادی در دست اقدام و تدوین دارد.

وی افزود: ارتقای پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج و حمایت از زوج‌های جوان و توانمندسازی آنها در هزینه زندگی و تربیت نسل صالح و کارآمد از بندهای اساسی این سیاست‌هاست.

مطلق ادامه داد: اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران بویژه در بارداری و شیردهی، پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان و تقویت نهادهای ذیربط، تحکیم بنیان خانوده با اصلاح و تکمیل آموزش مهارت‌های فرزندپروری و تاکید بر آموزش‌های مهارت زندگی و ارتباطی و ارائه خدمات مشاوره‌ای بر مبنای فرهنگ ارزش‌های اسلامی و ایرانی نیز اصول دیگر این سیاست‌هاست.

وی افزود: توسعه خدمات بهداشتی، درمانی و مراقبت‌های پزشکی در جهت سلامت فرزندآوری و باروری و ارتقای امید به زندگی، تامین سلامت، تغذیه سالم و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نیز در این سیاست‌ها ابلاغ شده‌اند.

مطلق در ادامه چالش‌ها و عوامل تأثیرگذار برنامه‌های جمعیتی کشور را مورد اشاره قرار داد و با اعلام این که بیشترین میزان باروری کشور در دهه 60 با میانگین 6.8 فرزند در هر خانواده رخ داده ولی این میزان در سال‌های اخیر به 1.8 فرزنده رسیده است، گفت: بر اساس آمار جمعیتی سرشماری سال 90 هم اکنون نرخ باروری در کشور به 1.8 رسیده که با ادامه این روند نرخ باروری تا سال 1430 به صفر خواهد رسید.

مهمترین بندهای سیاست های جمعیتی

وی در ادامه صحبت‌هایش ارتقای پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج و حمایت از زوج‌های جوان و توانمندسازی آنان در هزینه زندگی و تربیت نسل صالح و کارآمد، اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران بویژه در بارداری و شیردهی، پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان و تقویت نهادهای ذیربط، تحکیم بنیان خانوده با اصلاح و تکمیل آموزش مهارت‌های فرزندپروری و تاکید بر آموزش‌های مهارت زندگی و ارتباطی و ارائه خدمات مشاوره‌ای بر مبنای فرهنگ ارزش‌های اسلامی و ایرانی، توسعه خدمات بهداشتی، درمانی و مراقبت های پزشکی در جهت سلامت باروری و فرزندآوری و ارتقای امید به زندگی، تامین سلامت، تغذیه سالم و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را به عنوان مهم‌ترین بندهای سیاست‌های جمعیتی مورد اشاره قرار داد.

مطلق با اشاره به تصویب و اجرای قانون تنظیم خانواده از سال 71 بیان داشت: 11 میلیون جمعیت کشور در آستانه ازدواج قرار دارند، اما متاسفانه با رشد متوسط سن ازدواج در جامعه مواجه هستیم. از سال 1345 تا 1390 سن ازدواج در کشور رو به رشد است؛ به طوری که در خانم‌ها این شتاب بیشتر از آقایان است و سن ازدواج بین شش تا 10 سال افزایش یافته است.

وی تصریح کرد: یکی از این چالش‌ها بالا رفتن میانگین سن ازدواج است. اگر میانگین سن ازدواج که هم اکنون در آقایان 27 و در خانم‌ها 24 سال است، دو سال کاهش یابد نرخ باروری به حد جایگزینی خواهد رسید.

وی با اشاره به اینکه بهترین سن ازدواج و باروری بین 18 تا 35 سال است، گفت: هرچه این سن بالاتر می‌رود میزان باروری کاهش یافته و مراقبت افزایش می یابد.

فقط دو کشور توانسته اند با رشد منفی جمعیت مبارزه کنند

مطلق یادآور شد: سیاستمداران و جمعیت شناسان معتقدند وقتی میزان باروری کلی در یک کشور به زیر سطح جانشینی می‌رسد، این امر یک تهدید برای آن کشور است. در دنیا نیز فقط دو کشور آمریکا و انگلیس موفق شده‌اند نرخ منفی باروری و افزایش جمعیت خود را به سطح جایگزینی برسانند. البته تهدید قلمداد شدن کاهش نرخ باروری فقط مربوط به این عده نیست بلکه این کاهش بر سلامت افراد نیز اثر می‌گذارد. باید با آموزش و آگاه‌سازی مردم به آنها گوشزد کرد که تاخیر در ازدواج و سن مادر از شاخص‌های مهم باروری هستند و قدرت باروری پس از 35 سالگی کاهش می‌یابد. ضمن اینکه با افزایش سن باروری مشکلاتی همچون فشارخون، دیابت، بیماری‌های کلیوی و زمینه‌ای برای سلامت مادر و جنین اتفاق خواهد افتاد.

مطلق خاطرنشان کرد: متاسفانه روند ازدواج از سال 85 تا 93 در کشور رو به کاهش نهاده است و بر اساس نظرسنجی وزارت ورزش و جوانان تنها 3.5 درصد جوانان دغدغه اصلی خود را ازدواج اعلام کرده‌اند و اولویت اول خود را اشتغال خوانده‌اند. در این نظرسنجی اشتغال، تحصیل، مسایل مالی و افزایش مهارت‌ها اولویت‌های نخست نظردهندگان اعلام شده است.

مطلق اظهار داشت: ازدواج خوب طول عمر را بیشتر، سلامت روان را بهتر، افراد را شادتر، ارتباطات اجتماعی را مناسب‌تر، سلامت جسمانی و احساس امنیت را بیشتر می‌کند و افراد را از رفتارهای مخاطره‌آمیز مثل مصرف الکل، موارد جنسی و اعتیاد دور نگه می‌دارد. رشد عاطفی، فکری و اجتماعی در افراد متاهل بیشتر از مجردهاست و متاهل بودن در سلامت بسیار موثرتر از متغیرهایی نظیر سن، تحصیلات و درآمد خانواده است.

وی افزایش متوسط سن ازدواج از شش تا 10 سال در شهرهای مختلف کشور، در آستانه ازدواج بودن 11 میلیون نفر از جوانان و مسایلی نظیر اشتغال و مسکن آنان، ناآگاهی مردم از تأثیر ازدواج و باروری، ناباروری و سقط جنین بر سلامتی، طلاق‌ها و ناآگاهی از مسائلی نظیر تاثیر اعتیاد بر سلامتی و طلاق و کاهش ناباروری، عدم اطلاع زوجین از مخاطرات تک فرزندی، فاصله زیاد بین فرزندان، بالارفتن سن ازدواج و باروری و تاثیر بیماری‌هایی نظیر انواع هپاتیت و ایدز بر نرخ باروری را اهم چالش‌های فراروی افزایش باروری و جمعیت خواند.

مطلق تاثیر خانواده سالم بر سلامت جامعه را مورد اشاره قرار داد و گفت: ورود افراد بیمارگونه به جامعه، سرایت بیماری، برهم خوردن ساختار جامعه و تبدیل رفتارهای نابهنجار به هنجار از پیامدهای فرار از ازدواج هستند.

وی روند طلاق در جامعه را چنین توضیح داد: متاسفانه آمارها روند طلاق در جامعه از سال 85 تا 93 را رو به افزایش نشان می‌دهد؛ به نحوی که در سال 85 بالغ بر 94 هزار و 39 مورد طلاق و در سال 93 بالغ بر 163 هزار و 572 مورد طلاق ثبت شده است.

وی ازدواج در سال 93 را نسبت به سال 92 از کاهش 6.5 درصدی برخوردار دانست و بیان داشت: این در حالی است که طلاق در سال 93 بالغ بر 5.5 درصد زیادتر شده است. در سال 91 در هر ساعت 16 طلاق و در سال 92 در هر ساعت 18 طلاق و در سال 93 در هر ساعت 19 طلاق ثبت شده است.

مطلق در توضیح این معضل گفت: 80 درصد طلاق‌ها زیر سن 30 سال و 14.5 درصد مربوط به سال اول زندگی است و 50 درصد طلاق‌ها نیز مربوط به پنج سال اول زندگی است که بخشی از این معضل ناشی از خلاء آموزش است.

فرصت هایی که از دست می روند

مطلق اشاره کرد: سالانه هزاران فرصت فرزندآوری در کشور از دست می‌رود که این رقم در زنان ازدواج نکرده 410 هزار مورد است. فرصت فرزندآوری بر اثر فوت 10000 مورد و بر اثر طلاق نیز 30000 مورد از دست می‌رود. همچنین فاصله ازدواج تا به دنیا آمدن فرزند اول بالای 3.5 سال و از فرزند دوم تا سوم بالای پنج سال است که این آمار از نظر شاخص‌های سلامتی خوب نیست، زیرا برای فرد و خانواده آثار منفی در پی دارد.

مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت خاطرنشان کرد: در نظرسنجی‌های انجام شده 66 درصد زوجین خواستار فرزندآوری بلافاصله پس از ازدواج را داشته‌اند و 35 درصد نیز خواهان زمان مناسب برای این کار بوده‌اند. ضمن اینکه تمام افراد شرکت کننده در این نظرسنجی تمایل داشته‌اند بین 2 تا 3 فرزند داشته باشند.

وی نتایج این نظرسنجی را امیدوارکننده اعلام کرده و در توضیح چرایی طلاق ها، گفت: این نشان می دهد که یک مداخله اساسی از جمله آموزش‌های قبل و بعد از ازدواج، راه‌اندازی کلینیک‌های جنسی و آموزش زناشویی برای زوجین جوان لازم است تا مشکلات مرتفع شود.

مطلق تک فرزندی را موجب کاهش نرخ باروری در کشور دانست و گفت: 35 درصد زوجین قصد تک فرزندی دارند در حالی که به پیامدهای این کار واقف نیستند. بر هم خوردن توازن نسلی، کمرنگ شدن همبستگی اجتماعی، افزایش طلاق و بیماری‌هایی نظیر اضطراب و افسردگی پیامدهای تک فرزندی است.

معضلی به اسم سقط جنین

وی موارد سقط جنین در کشور را به عنوان یک معضل که نیاز به رسیدگی دارد، مورد اشاره قرار داد و گفت: در سال گذشته یک میلیون و 730 تا یک میلیون و 750 هزار بارداری در کشور داشته‌ایم که یک میلیون و 530 هزار مورد آن منجر به فرزندآوری و 250 هزار مورد آن سقط بوده است. افزایش افسردگی، تغییرات روحی، گناهکار دانستن خود، عوارض جسمی، عفونت‌های لگنی، افزایش احتمال ناباروری، بروز ناباروری ثانویه و افزایش سقط‌های بعدی مشکلات ناشی از سقط جنین هستند.

مطلق تاثیر بیماری‌هایی نظیر هپاتیت و ایدز بر ناباروری را مورد اشاره قرار داد و بیان داشت: نیم درصد جامعه هپاتیت C، دو درصد هپاتیت B و بالغ بر 90000 نفر در کشور ایدز دارند. ضمن اینکه انتقال ایدز از راه جنسی از 10 درصد به 30 درصد رسیده است.

مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت، اعتیاد را یکی دیگر از علل اصلی افزایش طلاق و کاهش نرخ باروری اعلام کرد و گفت: هشت جوان در کشور در طول شبانه روز بر اثر اعتیاد می‌میرند. 55 درصد والدین از اعتیاد جوانان خود بی‌خبرند. 14 درصد معتادان در سنین بین 15 تا 19 سال هستند و 60 درصد نیز کمتر از 35 سال سن دارند.

وی اعتیاد را زلزله‌ای خاموش دانست و ادامه داد: 50 درصد علل و عوامل طلاق‌ها اعتیاد است.

وی به پیشنهاد وزارت بهداشت برای ورود بندها و مواد قانونی 1،3،4،6 و 7 سیاست‌های کلی جمعیت به برنامه ششم توسعه کشور اشاره کرد و گفت: تا کنون بالغ بر 22 همایش در خصوص سیاست‌های ابلاغی جمعیت مرتبط با سلامت برگزار شده و 70000 مدیر استانی سلامت و سایر دستگاه‌ها در این خصوص توجیه شده‌اند.

برنامه های وزارت بهداشت برای افزایش باروری سالم

وی انجام برنامه‌های مختلف وزارت بهداشت برای رسیدن جمعیت به نرخ جایگزینی را مورد اشاره قرار داد و افزایش آگاهی جامعه در مورد فرزندآوری سالم و اجتناب از تک فرزندی، مشاوره برای کاهش فاصله زمانی بین فرزندان، پیشگیری از بارداری‌های پرخطر و سقط جنین، تدوین بسته‌های آموزشی از جمله برای آموزش سه میلیون زوج نابارور، توجه به رویکردهای بخشی و بین بخشی، برنامه‌ریزی برای کاهش متوسط سن ازدواج و بازگشت به سیر صعودی ازدواج و فرهنگسازی برای جلوگیری از سقط جنین را بخشی از این برنامه‌ها اعلام کرد.

مطلق افزود: بهبود آموزش‌های هنگام ازدواج با تداوم آن به فاصله عقد تا ازدواج برای ارتقای رضایتمندی از زندگی مشترک، تدوین بسته خدمت پس از ازدواج مبتنی بر سلامت، تغییر و ابلاغ رویکرد جدید ارائه خدمت به شبکه ارائه خدمات کشور برای مشاوره باروری و فرزندآوری، تحت پوشش بردن هزینه‌های اعمال جراحی برگشت باروری توسط بیمه‌ها در طرح تحول سلامت، برنامه باروری با رویکرد پیشگیری و کاهش عوامل قابل اجتناب و تاثیر شیوه زندگی سالم در پیشگیری از ناباروری بخش دیگری از برنامه‌های وزارت بهداشت در راستای ارتقای باروری سالم و جمعیت بوده است.

وی اجرای برنامه‌های مختلف دو اداره سلامت نوزادان و مادران این دفتر همچون تعمیم کلاس‌های آمادگی برای زایمان در بخش بهداشت و تولیت آن در بخش درمان، تدوین برنامه غربالگری جنین از نظر ناهنجاری، استقرار راهنمای بالینی خدمات داخل بیمارستان برای کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان، پیگیری مستمر اجرای برنامه نظام مراقبت مرگ مادری، تدوین بسته خدمتی مراقبت از نوزاد در منزل در راستای برنامه تحول سلامت و مراقبت روانی، اجتماعی خانوده محور، پیگیری برنامه‌های سطح‌بندی خدمات نوزادان در بیمارستان‌ها، تشکیل کمیته کشوری احیای نوزاد و مراقبت تکاملی نوزادان را در راستای داشتن باروری و جمعیتی سالم برای کشور برشمرد.

مطلق در پایان صحبت‌هایش افزایش آگاهی جامعه در مورد فرزندآوری سالم و اجتناب از تک فرزندی، مشاوره برای کاهش فاصله زمانی بین فرزندان، پیشگیری از بارداری‌های پرخطر و سقط جنین، تدوین بسته‌های آموزشی از جمله برای آموزش سه میلیون زوج نابارور، توجه به رویکردهای بخشی و بین بخشی و برنامه ریزی برای کاهش متوسط سن ازدواج و بازگشت به سیر صعودی ازدواج و فرهنگسازی برای جلوگیری از سقط جنین، پیشنهاد ورود موادی از سیاست‌های ابلاغی جمعیت در برنامه ششم توسعه، بهبود آموزش‌های هنگام ازدواج با تداوم آن به فاصله عقد تا ازدواج، تدوین بسته خدمتی پس از ازدواج مبتنی بر سلامت، تحت پوشش بردن هزینه‌های اعمال جراحی برگشت باروری توسط بیمه‌ها در طرح تحول سلامت و تدوین و اجرای بسته‌های خدمتی و برنامه‌های متعدد توسط دو اداره سلامت نوزادان و مادران را به عنوان گزیده برنامه‌های دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت نام برد.

۴۷۴۷