استقلال کردها و پساناسیونالیسم در خاورمیانه

تا زمانی که کشوری با قومیت‌ها و زبان‌های مختلف، صرفاً با تکیه و تأکید بر یک زبان و نژاد، ترکیه خوانده می‌شود و همسایه جنوبی‌اش نیز با دارا بودن قومیت‌های عرب و کرد و ترکمن و غیره، جمهوری عربی سوریه معرفی می‌شود و عربستان و کویت و امارات و فلسطین و اردن و... سخت به عربی بودن خود می‌نازند، تصور پساناسیونالیسم در خاورمیانه توهمی بیش نخواهد بود و نباید از سر و دست شکستن اهالی و سران اقلیم کردستان برای استقلال از عراق عرب تعجب کرد.

استقلال كردستان عراق با آغاز طرح پرواز ممنوع پس از جنگ كويت پايه ريزي شد و چند سال بعد با سقوط نظام بعثي عراق خود را در قامت اقليمي خودمختار نماياند. در اين دوره ،كردها كه به پشتوانه سالها فعاليت تشكيلاتي آمادگي قابل توجهي براي حضور در حكومت و قدرت عراق پيدا كرده بودند مناصب مهمي همچون رياست جمهوري، وزارت خارجه و غيره را از آن خود كردند . آنها تجارب اقتصادي و نظامي خويش در زمان آوارگي و سرگرداني و مبارزه را در دوران پس از صدام به كار گرفتند و در عمل و به صورت رسمي صاحب اندام و ابزار نظامي  و اقتصادي در عرصۀ حكومتي شدند. از همۀ اينها مهمتر آنكه خودمختار و صاحب دولت و پارلمان كردي شدند. براي تحكيم خودمختاري خود نيز ترتيبي اتخاذ كردند كه نه از دولت مركزي عراق بودجه اي دريافت دارند و نه نظاميان و شبه نظاميانشان در نيروهاي نظامي عراق مستحيل شوند. براي تحقق اين امر، استان نفت خيز كركوك و پيشمرگه هاي كرد ، پشتوانه اقتصادي و  نظامي آنها بوده و هستند.

تقابل ناگزيرشان با داعش نيز حمايت و همدلي بين المللي را نصيبشان كرد، ضمن آنكه كردها بيش از هر دولت ديگري در خاورميانه داراي توان و انگيزه براي برقراري رابطۀ گرم با غرب هستند و شايد تنها دولت خاورميانه اند كه هيچ دليلي براي تقابل و تنش با اسرائيل ندارند.  كردها در همين دوران كوتاه دولتداري ثابت كرده اند كه مستعد سوداگري اند و مي توانند همزمان با تركيه و ايران و اسرائيل و عربستان و امريكا تجارت كنند. تا جائيكه ايران در مرز پرويزخان كه همسايه اقليم كردي است راحت تر مي تواند تجارت كند تا در مرز مهران كه همسايه اقليم عربي- شيعي است.  شركتهاي ترك هم در بخش نفت اقليم كردستان چنان نمك گير شده اند كه دولت اردوغان علاقه مند به باور كنترل پ ك ك از طريق كردستان استقلال يافته است تا جائي كه برخي مخالفت تركيه با همه پرسي استقلال در 25 سپتامبر را چندان جدي تلقي نمي كنند.

علي‌اي‌حال چالش كردها براي استقلال آن است كه ناسيوناليسم بلاي ناسيوناليسم است. ناسيوناليسم عربي در عراق، استقلال كردستان و از دست رفتن نفت كركوك را بر نخواهد تافت و دولت مركزي عراق پس از جنگ مذهبي با داعش اينك ناگزير به جنگ ناسيوناليستي با كردهايي است كه توافق نامه سايكس - پيكو آنها را منضم به عراق عرب كرده. ضمن آنكه ساكنان اقليم كردستان منحصراً كرد نيستند و اقليتهايي از عربها، تركمنها، آشوريان، شيعيان، كلدانيها و غيره را نيز شامل مي شوند.

علاوه بر دولت مركزي به رياست حيدر العبادي، ايران هم با آنكه هميشه از بزرگ بودن عراق متضرر شده اما با استقلال كردستان مخالفت جدي دارد زيرا دولتي كه تشابه فرهنگي زيادي با استانهاي غربي ايران داشته باشد و در عين حال با دشمنان خوني ايران روابط گسترده برقرار كند خطري راهبردي براي منافع و تماميت ارضي اش محسوب مي شود. بنابراين طبيعي است كه يكبار ديگر دولت مركزي عراق و دولت ايران براي ممانعت از وقوع يك رخداد منطقه اي متحد شده و در اين راه حتي استفاده از قدرت سخت را هم در دستور كار قرار دهند. شايد از همين روست كه امريكا نيز به جمع مخالفان برگزاري همه پرسي استقلال در 25 سپتامبر پيوسته تا مانع از وارد آمدن ضربه اي بزرگ و زودهنگام به متحدي كوچك و نوپا شود. زيرا اعلام استقلال فوري و يكجانبه پيامدهاي فوري و شديدي (بويژه از سوي دولت مركزي عراق) در پي دارد اما استقلال تدريجي و تعاملي كم خطرتر خواهد بود، ظرفيتي براي چانه زني كردها فراهم مي كند و بازتاب آن در مناطق كردي كشورهاي همسايه هم براي دولتهايشان قابل كنترل مي شود.

استقلال فوري كردستان از نظر داخلي نيز آغاز عشقي پرمشكل است كه تشديد رقابتهاي ميان كردي از اهم آنهاست. جريان محافظه كار بارزاني و جريان چپ راديكال اوجالان دو طرف اين رقابتند، آن هم دو رقيب مسلح.

احتمال خيزش و شورش تركمنهاي استان نفت خيزكركوك كه قريب به 50 درصد جمعيت آنجا را شامل مي شوند نيز چالش مهمي است. اضافه بر اين ها، ساز مناقشات مذهبي در كردستان سكولار هم مي تواند كوك شود، صد البته ديگران هم در آتش اين مناقشات خواهند دميد. خلاصه آنكه از سنجار تا خانقين در ناآرامي فرو خواهد رفت و و فرصتي ديگر براي رمق گرفتن خيزش هاي تجزيه طلبانه و ناسيوناليسم قومي در خاورميانه فراهم مي شود تا فاصلۀ پساناسيوناليسم و اهالي خاورميانه بيشتر و بيشتر شود. 

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 708735

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
2 + 0 =