سفر پادشاه عربستان به کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا چون چین اندونزی، مالزی و برونئی، با زرق و برق و حواشی زیادی همراه بود. هر چند ابعاد اقتصادی سفر آسیایی ملک سلمان اهمیت زیادی دارد امّا به نظر می رسد این سفر در چارچوب تقویت و توسعه روابط عربستان با کشورهای آسیایی صورت گرفته است. گفتگوی زیر با دکتر افشار سلیمانی سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان و کارشناس روابط بین الملل به همین موضوع اختصاص دارد:
مهمترین هدف ملک سلمان از سفر به کشورهای کشورهای جنوب شرق و شرق آسیا چیست؟
سفر سلمان به منطقه شرق آسیا با چند هدف صورت گرفته است. می توان گفت هدف اصلی این سفر، بیشتر اقتصادی است. از زمانی که درآمد نفتی عربستان و در نتیجه بودجه این کشور رو به کاهش گذاشت، تأمین هزینه حمله به یمن به یک معضل تبدیل شد.
عربستان نیاز دارد تا مشکلات اقتصادی خود را حل کند و د رنتیجه سندی تحت عنوان برنامه اقتصادی ۲۰۳۰ مبتنی بر جذب سرمایه خارجی تدوین شد. پادشاه عربستان و هیئت همراهش در این سفر دوره ای، به دنبال جذب سرمایه کشورهای شرق آسیا در صنایع نفتی و پتروشیمی است.علاوه بر این و در بعد فرهنگی، یکی از ابزارهایی که همواره بازوی کمکی عربستان در کشورهای اسلامی محسوب می شود، ترویج وهابیت است. این پدیده به خصوص در مالزی و اندونزی قابل توجه است. به هر حال این کشورها جمعیتی سنی دارند و کشور اندونزی پرجمعیت ترین کشور مسلمان در دنیاست. از چندسال پیش در مدارسی عربستانی ها در مدارس مورد حمایت خود در این کشور وهابیت را ترویج می دهند. از طرفی مالزی و اندونزی در چارچوب ائتلاف خودساخته عربستان در حمله به یمن نیز قرار دارند.
اهداف امنیتی و نظامی از سفر به کشورهای منطقه جنوب شرق و شرق آسیا چیست؟
این سفر از جنبه مسائل و مذاکرات امنیتی و نظامی هم مهم است. به نظر می رسد عربستان به دنبال تشکیل یک ائتلاف نظامی است.در سفر به مالزی شاهد این موضوع بودیم و بیانیه مشترکی از سوی کشور عربستان و مالزی صادر شد و بحث دخالت ایران مطرح گردید. این موضوع نشان دهنده این است که آن ها به دنبال این ائتلاف هستند. آن ها در تلاشند تا یک ناتوی عربی تشکیل دهند.. این موضوع شاید به لحاظ سخت افزاری موفق نباشد امّا به لحاظ نرم افزاری و موضع گیری ها طبیعتاً همواره وجود داشته و وجود خواهد داشت. لذا یکی دیگر از اهداف سفر سلمان تشکیل ائتلاف سیاسی علیه ایران بوده است که این قبیل مسائل در مذاکرات محرمانه اعمال می شود و تلاش می شود که به اهدافشان برسد و البته بعید است که به این اهداف برسند.
پیامدهای این سفر منطقه ای چیست؟
به نظر می رسد بسیاری از اهداف محقق نخواهد شد تنها به لحاظ اقتصادی ممکن است که به نتیجه برسد که کشورهای جنوب شرقی آسیا دارای امکانات گسترده نیستند. کشورهای شاخص این منطقه چین و ژاپن هستند که امکانات اقتصادی گسترده تری دارند. مالزی نیز قراردادی با شرکت عربستان امضا کرده است و در حد خود می تواند درپروژه های اقتصادی عربستان مشارکت کند. اندونزی هم تا حدودی قابلیت مشارکت دارد. کشورهای منطقه جنوب شرقی آسیا به خصوص کشورهایی که مسلمان نیستند، بیشتر از دریچه اقتصادی به روابط خود با دیگر کشورها توجه می کنند. برخی از این کشورها مانند مالزی و اندونزی مسلمان هستند که عربستان در آن جا همکاری هایی دارد. اما کشورهای غیر مسلمان، بیشتر نگاه اقتصادی به عربستان دارند و چندان در مسائل امنیتی با عربستان همسو نیستند.در مورد قضیه یمن شاهد هستیم که ژاپن و چین و حتی سایر کشورها با عربستان همراه نشدند. تنها مالزی و اندونزی تا حدودی در ذیل ائتلاف عربستان همکاری کردند که البته به نظر می رسد آن ها هم همکاری سخت افزاری نداشتند و بیشتر همسویی سیاسی نشان دادند، لذا تصور می شود که همکاری های کشورها اگر از نگاه این کشورها بررسی شود، بیشتر اقتصادی است که اگر به سود برسند، طبیعتا روابط را دنبال می کنند.
یکی از سیاست های عربستان دادن رشوه های کلان است. اما عربستان نمی تواند مانند قبل هزینه کند. نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که یک سفر اصولا نمی تواند همه مسائل را حل کند. سفرها بیشتر حالت تشریفاتی دارند که افکار عمومی را به خودشان جذب کنند که طی آن ها رایزنی هایی هم صورت می گیرد، اما آنچه در روابط عمیق موثر است، زمان بر است که هم به وضعیت کنونی و هم به وضعیت آینده مربوط می شود. لذا سفر سلمان به این کشورها بیشتر باید در زمان پایبندی دید که همسویی ها چقدر است و تا چه حد اجرایی می شود.این سفر، اولین سفر سلمان به این منطقه است و ارتباطات پیش از این عمیق نبوده است. این سفر ممکن است تحرک جدیدی به روابط بدهد و در صورتی که به نتیجه برسد شاید به نقطه عطفی در روابط تبدیل شود. بنابراین باید منتظر بود، اما تصور بر این است که اهدافی که مدنظر پادشاه عربستان است به این زودی به نتیجه نخواهد رسید، زیرا پارامترهای دیگری هم در روابط کشورها دخیل است. گذشت زمان قضیه را روشن خواهد کرد. باید دید که سرنوشت قراردادهایی که سلمان با چین امضا کرده است نیز به کجا خواهد انجامید.
اگر پیامدهای منفی این امر را در نظر بگیریم، این کار چه تاثیری بر سیاست خارجی ایران در روابطش با کشورهای کشورهای جنوب شرق و شرق آسیا خواهد داشت؟
این مسأله به کم و کیف روابط این کشورها برمی گردد و این که چه شاخص هایی را شامل می شود، چقدر وابستگی متقابل بین ایران و این کشورها ایجاد شده است. یک سفر نمی تواند همه چیز را به هم بزند. اما اگر روابط ایران با این کشورها شکننده باشد، و آن ها بتوانند به نتایج خوبی برسند و به تعهدات خود عمل کنند، در آینده می تواند در فازهای مختلف بر روابط این کشورها تاثیرگذار باشد. فعلا مسئله را نمی توان ارزیابی کرد، ضمن این که ایران بایستی به رایزنی های خود ادامه دهد و روابط خود را با این کشورها گسترش دهد و به قراردادها عمل شود. ایران باید به روابط عربستان با این کشورها توجه کند. این کشورها بیشتر نگاهشان به عمل است و اگر ببینند که کشوری خوب عمل می کند، جذب می شوند و مشکل خاصی پیش نمی آید.
بازیگران مختلف منطقه ای و بین المللی، چه نگاهی به روابط عربستان با منطقه کشورهای جنوب شرق و شرق آسیا دارند؟
با توجه به این که کشورهای جنوب شرقی و شرق آسیا از وزن یکسانی برخوردار نیسند، می توانند در روابط خود با هم دارای منافع و دیدگاه های مشترکی باشند و هم اختلافاتی داشته باشند. در این منطقه بزرگترین کشور چین است و کشوری مهم در نظام بین الملل است. چین به عنوان یکی از کشورهای عضو دائم شورای امنیت در حال ایفای نقش است و از آن جا که بیشتر مسائل اقتصادی را دنبال می کند و سعی می کند که این مسائل را توسعه دهد و آن را ابزاری برای حضور در عرصه جهانی می داند، بیشتر با این کشورها مناسبات اقتصادی دارد. ژاپن نیز به همین صورت است. این کشورها بعید است که تحت تاثیر کشورهای ثالث قرار گیرند. اما هر کشوری بر اساس وزن خود ایفای نقش می کند.
این کشورها به لحاظ اقتصادی و فرهنگی به هم نزدیک هستند و به روابط خود تداوم می بخشند. در مجموع می توان گفت که روابط عربستان با این کشورها بستگی به نوع عملکرد متقابل این کشورها با یکدیگر دارد و اگر به لحاظ اقتصادی پیش برود و اولویت را همکاری های اقتصادی قرار دهند، در صورت تحقق اهداف اقتصادی، این روابط از روند رو به رشدی برخوردار خواهد بود و اگر در مناسبات اقتصادی خوب پیش برود می تواند به سایر زمینه ها نیز توسعه پیدا کند و حتی روابط منطقه ای این کشورها را گسترش دهد.
منبع: پایگاه تحلیلی رصد
نظر شما