نقشه راه توسعه همکاری تهران - باکو

سفر الهام علی اف به ایران، طلیعه روابط مثبت دو کشور شد زیرا پیش از این گروهها و عناصر مخالف بهبود روابط دو کشور، از جمله رژیم صهیونیستی و برخی از گروههای داخلی در هر دو کشور تلاش زیادی کرده بودند تا از ارتقای روابط تهران- باکو جلوگیری کنند

روابط باکو وتهران پس از انتخابات ریاست جمهوری، با توجه به وجود مشترکات کم نظیر تاریخی، فرهنگی و مذهبی، اهمیت ویژه ای یافته و این مناسبات در آینده می تواند به الگویی برای دیگر کشور ها تبدیل شود.
توسعه مناسبات نظامی بین تهران- باکو مورد توجه مقامات قرار گرفته که سفر اخیر وزیر دفاع جمهوری آذربایجان به ایران در همین راستاست.

دیدار چندی پیش روسای جمهوری ایران و جمهوری آذربایجان در اجلاس جهانی داووس سرآغاز روابطی شد که مدت ها درگیر تنش و خصومت شده بود. پیوندهای سیاسی و تسلیحاتی باکو با رژیم صهیونیستی و دامن زدن به تحرکات جریان ها و گروه های ضد ایرانی بر این تیرگی روابط افزوده بود. خصومتی که با دعوت رسمی حسن روحانی از الهام علی اف برای سفر به ایران کاهش یافت و با حضور مقام عالی رتبه باکو در تهران به توافق های مهم و سازنده ای منتهی شد. محسن پاک آیین، سفیر کشورمان در جمهوری آذربایجان حضور «الهام علی اف» در ایران را در این مقطع زمانی بسیار مهم ارزیابی می کند. او در گفت و گویی کوتاه با ایران به ارزیابی مناسبات جدید تهران- باکو پرداخته است که در پی می آید:

جمهوری آذربایجان یکی از کشورهای مهمی است که اخیراً مناسباتش با کشورمان دستخوش تغییر و تحولات شده است. سفر رئیس جمهوری آذربایجان هم در راستای این تحولات قلمداد می شود. شما پیامدهای این سفر را چگونه ارزیابی می کنید؟
سفر آقای «علی اف» به تهران از منظر سیاسی اهمیت بسزایی دارد. از یک نظر مدت ها بود که سفری در چنین سطح عالی از سوی مقام های باکو به ایران انجام نشده بود و از طرف ایران هم اگرچه سفرهایی از سوی رئیس جمهوری کشورمان به این کشور انجام شده اما عموماً برای شرکت در اجلاس های بین المللی بوده و نه به منظور دیدارهای رسمی و دوجانبه. حضور آقای علی اف در تهران به دعوت آقای روحانی در اجلاس داووس انجام شد که در شرایط خوبی صورت گرفت؛ زیرا پیش از این گروه ها و عناصر مخالف بهبود روابط دو کشور، از جمله رژیم صهیونیستی و برخی از گروه های داخلی در هر دو کشور تلاش زیادی کرده بودند تا از ارتقای روابط تهران- باکو جلوگیری کنند. اما این سفر و پیش از آن حضور فرستاده ایشان به تهران، طلیعه روابط مثبت دو کشور شد. شروع این رویکرد مثبت هم در دیدار صمیمانه آقای روحانی با آقای علی اف در داووس بود که در آن اجلاس مشخص شد اراده دو کشور بر توسعه مناسبات استوار است. در زمینه سیاسی در جریان حضور آقای علی اف در تهران و دیدارهایی که در فضای صمیمانه ای با مقام های کشورمان انجام داد، مقام های دو کشور بر رفع اختلاف های پیش آمده و تقویت مناسبات سیاسی تاکید ویژه ای داشتند، همچنین مقام های کشورمان بر حمایت از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان تاکید کرده و از سوی دیگر مقام های دو کشور، ضرورت مبارزه با افراط گرایی و مقابله با عناصر ثالث که قصد تخریب روابط دو کشور را دارند هم مورد توجه قرار دادند.

از نظر اقتصادی این سفر چه دستاوردهایی داشت؟
این سفر به لحاظ اقتصادی دستاوردهای خوبی برای دو کشور داشت. سه یادداشت تفاهم و یک موافقتنامه در زمینه ساخت نیروگاه برقابی به امضای طرفین رسید. به این ترتیب که طرح مشترک نیروگاه برقابی «مارازاد (ایران)- اردوباد (آذربایجان)» که بیش از دو سال کار کارشناسی برای آن انجام شده بود، در جریان این سفر نهایی شد و به امضای طرفین رسید. انتقال برق این نیروگاه به دیگر کشورها و همچنین استفاده بهینه از آب رودخانه ارس به عنوان اهداف اولیه این طرح است. دو یادداشت تفاهم دیگر در زمینه ورزش و جوانان و همچنین هواشناسی و حفاظت از منابع طبیعی به عنوان زمینه های جدید همکاری دو کشور در دوره جدید هم نهایی شد؛ همچنین باید به تعیین روسای کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان نیز اشاره کنم که با مشخص شدن روسای ایرانی و آذری این کمیسیون، مقام های دو کشور تاکید نمودند این کمیسیون اقتصادی فعالیت جهشی خود را برای توسعه همکاری ها در حوزه های مختلف صنعت، تجارت، نفت، گاز، انرژی، حمل و نقل و گردشگری آغاز کند.

بهبود مناسبات تهران - باکو بر فضای منطقه چه تاثیری خواهد داشت؟
با توجه به این که ایران و جمهوری آذربایجان مشترکات زیادی در زمینه های تاریخی، فرهنگی، دینی، مذهبی و زبانی دارند، در دوره جدید، توسعه مناسبات تهران- باکو از برنامه های اصلی دولت خواهد بود. دکتر روحانی، بهبود مناسبات با همسایگان را از وظایف اصلی دولت می داند؛ در خصوص منطقه هم دو کشور توجه زیادی به تامین امنیت منطقه ای دارند. این در حالی است که ایران در این خصوص برای مبارزه با تروریسم، افراط گرایی و جلوگیری از رشد این نیروها تلاش می کند و مواضعش نیز چند بار مورد تایید رئیس جمهوری آذربایجان قرار گرفته است، زیرا مقام های این کشور از تشدید افراط گرایی در منطقه نگرانند؛ بخصوص که جمعی از اتباع آذربایجانی به تکفیری ها پیوستند. از این رو بحث افراط گرایی یک موضوع امنیتی برای هر دو کشور محسوب می شود. بنابراین توسعه مناسبات نظامی بین دو کشور مورد توجه مقامات قرار گرفته که سفر اخیر وزیر دفاع جمهوری آذربایجان به ایران در همین راستاست.
این سفر نشان دهنده اثر فوری سفر رئیس جمهوری آذربایجان به ایران است و در هفته های آینده هم شاهد سفرهای متعددی از هیات های مختلف سیاسی، نظامی و اقتصادی میان دو کشور خواهیم بود.

آیا ارتقای روابط تهران- باکو بر مناسبات این کشور با رژیم صهیونیستی تاثیرگذار خواهد بود؟
مقام های رژیم صهیونیستی از تغییر مناسبات سیاست خارجی ایران و غرب ناخشنودند؛ رسانه های مرتبط با کشورهای غربی و همچنین مقام های اسرائیلی تلاش می کنند تا با فضاسازی و جنجال آفرینی روند رو به جلوی این تغییرات را متوقف کنند.
اما این تلاش های ضد ایرانی در شرایطی صورت می گیرد که آقای  روحانی به صورت هوشمندانه تعامل مثبت با همسایگان را جزو اولویت های خود قرار داده و به موازات آن کاهش تنش با جهان غرب را هم در دستور کار قرار داده است. این مساله تاثیر خود را در حل و فصل مشکلات کشور با برخی از کشورهایی گذاشته که پیش از این از ایران فاصله گرفته بودند.
جمهوری آذربایجان هم یکی از این موارد است که دولت، اراده جدی ای برای پیوند با آن در همه زمینه ها دارد و این اراده و همچنین تصویر جدیدی که از ایران در جهان و منطقه شکل گرفته مانع از آن خواهد شد که دوباره وضع روابط به شکل سابق بازگردد.

مهمترین موانع پیش روی دو کشور در برقراری روابط را چه می دانید؟
هر دو کشور مسیر جدیدی از همکاری ها را آغاز کرده اند و اراده سیاسی کافی هم برای این همکاری وجود دارد. اما در عین حال برخی مشکلات هم در زمینه سیاسی و هم در حوزه اقتصادی وجود دارد از جمله فقدان برخی توافقنامه های تجاری که تسهیل کننده مبادلات اقتصادی بوده که ضرورت افزایش رفت و آمدهای هیات های تجاری و اقتصادی را دوچندان می کند؛ همچنین برخی از جریان های رسانه ای مخالف نزدیکی بیشتر دو کشور هم از هیچ تلاشی برای ایجاد خصومت بین دو کشور دریغ نمی کنند و بعضاً با انتشار مطالبی نادرست فضای منفی ایجاد می کنند.
در هر صورت باید گفت که روابط جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران پس از انتخابات ریاست جمهوری، با توجه به وجود مشترکات کم نظیر تاریخی، فرهنگی و مذهبی، اهمیت ویژه ای یافته و این مناسبات در آینده می تواند به الگویی برای دیگر کشور ها تبدیل شود. مسیر جدید همکاری ها و امضای اسناد جدید میان مقام های دو کشور چشم انداز مثبتی را در روابط دو کشور ترسیم کرده است.

 گفتگو از مریم سالاری - روزنامه ایران، شماره 5623 به تاریخ 28/1/93، صفحه 23 (سیاسی)