تجربه نظام های دینی در جهان کم نیستند. مهمترین نمونه آن، حکومت دینی اهل سنت، یعنی امپراطوری عثمانی می باشد. حکومتی با عمر بیش از پنج قرن با نام رسمی "دولت علِیّه عثمانی" اینک به صفحات تاریخ پیوسته است. امروز از آن دوران پٌرطمطراق چیزی باقی نیست. به جای آن، ترکیه کشوری که بر خرابه های امپراطوری مدعی و موروثی عثمانی نشسته و بر تاریخ دینی خود پشت کرده است. چرا این اتفاق افتاد؟
وظیفه اهل علم و دانش، همین رصد و مطالعه روندها و البته هشدار به متصدیان امور است، اگر این همت هم نباشد که باید درب مدرسه و دانشگاه را بست، علم اندوزی و دانش ورزی باید به کاراین کشور آید.
مهمترین عنصر برای محبوبیت و موفقیت انقلاب ها، اول استمرار حمایت مردم، و بعد، تولید اندیشه توسط نخبگان و دانشمندانش برای تبلور عقلانیت و مشروعیت آن و چه بسا مهمتر از همه، تحقق گفتمان مدنی میان مردم و حاکمیت آن می باشد. پرسش این است: جمهوری اسلامی ایران در آستانه چهل سالگی خود، چقدر توانسته است فکر و اندیشه جدید، نه فقط در نظریه، بلکه در عمل و کاربرد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی موثر برای خود و دیگران تولید کند؟
براستی "گفتمان مدنی" و ملموس در کف و لایه های جامعه امروز ما باوجود انبوهی از مسائل پیچیده چیست؟ آیا همان نشست های "همه موافق و یک بعدی" و داستان های راوی روزانه و خبری و نیز تحلیل های صدا و سیما، نمود واقعی عقلانیت، اندیشه و گفتمان مدنی در کشور است؟ یا دیدگاه ها و ظرفیت های درحاشیه مانده هزاران استاد دانشگاه و جوانان خلاق و نخبه اش که همچون نهالی ضعیف و لرزان، نمود و جایگاهی در کشور ندارند؟
پاسخ کوتاه این است که بزرگترین انقلاب قرن بیستم، در تولید دیدگاه های صائب و متقن علمی و نیز پیشرو در عرصه فکر و دانش در جهان و نیز میان کشورهای مسلمان نشین، توفیقی نداشته است. به غیر از متفکران اصلی انقلاب که امروز بسیاری ازآنان در میان ما نیستند، بندرت اندیشمندان دانشگاهی و حوزوی نسل دوم و سوم، تلاش مشکوری برای حل مسائل روز کشور کرده اند. درنتیجه وجود فضای بی اعتنایی به تولید اندیشه و احترام به مطالعات کاربردی، خودجوش ومستقل، و نیز به سبب اسپانسرهای حاکمیتی، پروژه های ضعیف دستوری و رابطه ای، خلاقیت های پربار خیل عظیم متفکران که می توانست نافع و موثر برای حل مسائل کشور و آیندگان باشد به فراموشی سپرده شده است؛ براستی "بهمن"، "انقلاب"، برای پویایی اندیشه بود.
