تحلیل سردبیر رای الیوم از تنش در روابط قطر با شورای همکاری خلیج فارس

«عبدالباری عطوان» در سرمقاله رای الیوم خاطرنشان کرد که قطر در حال حاضر با خطرناک‌ترین بحران تاریخ خود و حمله چهارجانبه عربستان، امارات، بحرین و مصر روبروست.

وی افزود: اختلاف فزاینده میان قطر با عربستان، امارات، بحرین و مصر بیانگر هرج و مرج و اختلافات فراگیر حاکم بر منطقه عربی به ویژه بر شورای همکاری است و شکنندگی و فراز و نشیب این ائتلاف را نشان می دهد.
این اختلاف برای ما به هیچ وجه غیرمنتظره نبود اما آنچه ما را غافگیر کرد، شدت اختلاف و شیوه بیان آن و اقدامات و گام های برداشته شده در این زمینه بود. چرا که فرض بر این است که اولا این کشورها عضو شورای همکاری خلیج فارس(غیر از مصر) و ثانیا عضو ائتلاف عربی هستند که با حوثی ها (انصارالله) و حزب کنگره در یمن می جنگند و از این گذشته، دو کشور از این چهار کشور میلیاردها دلار و هزاران تن اسلحه برای برافروختن جنگ خونین در سوریه، لیبی و یمن هزینه کرده اند و این کمک ها همچنان ادامه دارد.
شورای همکاری نه تنها با اختلافات عدیده بلکه با جنگ های سیاسی و مرزی میان اعضای خود به ویژه میان قطر و عربستان سعودی روبروست، اما آنچه اکنون بین کشورهای مذکور جریان دارد چه بسا زخم باز کند و التیام آن دشوار شود و اختلافی به وجود آورد که در آینده نزدیک عبور از آن بسیار سخت باشد.
انفجار اختلافات زمانی آغاز شد که شبکه سعودی العربیه و شبکه اماراتی اسکای نیوز اظهارات منسوب به شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر در مراسم جشن فارغ التحصیلی شماری از نظامیان را منتشر کرد که در آن وی به دامن زدن به اختلافات منطقه ای اعتراض و قراردادن نام حزب الله و جنبش حماس در فهرست تروریسم را محکوم کرد و از آنها به عنوان جنبش مقاومت نام برد و عربستان، امارات و بحرین را به تحریک علیه قطر و حمایت از تروریسم متهم کرد.
وی همچنین با اشاره به یک شبکه سعودی گفت کشورهایی که مدعی نبرد با تروریسم هستند خود بیش از دیگران تندرو مذهبی هستند و بهانه دست تروریست ها می دهند.
وی پا را از این هم فراتر گذاشت و از هزینه میلیاردها دلار برای خرید سلاح به جای هزینه آن برای طرح های اقتصادی انتقاد و پیش بینی کرد که زمامداری ترامپ محدود است.
شبکه های العربیه و اسکای نیوز عربی این اظهارات را پخش کردند و میزبان شمار زیادی از تحلیگران مصری و سعودی شدند که با حمله به قطر، این کشور را به تروریسم و پناه دادن گروه های تروریستی به ویژه جنبش اخوان المسلمین متهم کردند.
شبکه العربیه نوار ضبط شده ای را از شیخ حمد بن خلقه، پدرشیخ تمیم پخش کرد که وی در آن به عربستان حمله کرده و در گفت و گو با معمر قذافی فروپاشی حکومت آل سعود را پیش بینی می کند. در این نوار همچنین اظهاراتی از علی عبدالله صالح رییس جمهوری سابق یمن پخش شد که در آن نوار، امیر سابق قطر از وی برای انجام حملات خرابکاری درعمق عربستان درخواست کمک کرده بود.
امپراتوری رسانه ای قطر که الجزیره درصدر آن قرار دارد به پخش برنامه عادی خود ادامه داد و به این حمله برای مدتی طولانی تا حدی اعتبار بخشید، تا اینکه یک مسئول قطری بعد از چند ساعت در بیانیه ای بسیار کوتاه گفت: خبرگزاری قطر از سوی طرف های ناشناس هک شده و اظهارات منسوب به امیر قطر جعلی است.
از سوی دیگر خبر فوری شبکه العربیه مبنی بر این که شیخ محمد بن عبدالرحمن وزیر خارجه قطر از سفرای مصر، بحرین، امارات و عربستان خواسته است، ظرف 24 ساعت قطر را ترک کنند بر پیچیدگی اوضاع افزود. هرچند این خبر نیز از سوی وزیر خارجه قطر تکذیب شد.
عربستان، امارات و بحرین در تصمیمی فوری پایگاه های شبکه الجزیره و همه روزنامه های قطر در شبکه اینترنت را فیلتر کردند. این نشان می دهد که تکذیب اظهارات تمیم از سوی قطر و تاکید بر هک شدن خبرگزاری این کشور برای آنها قانع کننده نبوده و از شدت بحران نکاسته و حمله را متوقف نکرده است.
نکته قابل توجه اینکه بحران روابط قطر با امارات و عربستان پس از دو حادثه مهم رخ داد که در اینجا به آنها اشاره می کنم:
نخست: دیدار دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا از ریاض و حضور وی در سه نشست شامل نشست با سران سعودی، نشست با سران شورای همکاری و نشست با سران کشورهای عربی-اسلامی و تمرکز روی مبارزه با تروریسم بود. رییس جمهوری آمریکا در حاشیه این نشست دیداری همراه با تنش با امیر قطر داشت.
دوم: انتشار شمار زیادی از مقالات در روزنامه های آمریکایی و غربی بود که آخرین آن مقاله ای در مجله فارین پالیسی به قلم «جان هانا» مسئول سابق وزارت دفاع و امور خارجه آمریکا و یکی از مشاوران دیک چنی معاون رییس جمهوری اسبق این کشور بود.
وی قطر را به حمایت از تروریسم و تشویق به کشتن آمریکایی ها در عراق و استفاده از شبکه الجزیره برای تبدیل بهار عربی به زمستان اسلام افراطی و کمک مالی و تسلیحاتی به گروه های اسلامگرا برای جنگ در سوریه متهم کرد.
هانا همچین قطر را به سرپوش گذاشتن روی اقامت خالد شیخ محمد، طراح حملات 11 سپتامبر در دوحه و تسهیل فرار او به افغانستان قبل از اقدام سازمان اطلاعات امنیت آمریکا برای دستگیری وی متهم کرده است.
در این مقاله (فارین پالیسی) قطر همچنین به پیروی از سیاست دوگانه یعنی میزبانی پایگاه «العیدید» برای پرواز هواپیماهای آمریکایی به منظور حمله به عراق و نیز حمایت از نظام صدام حسین و کمک رسانه ای به آن متهم شده است.
نویسنده مقاله تاکید کرد که دیک چنی انتقال پایگاه العیدید از قطر را بررسی کرده است و ترامث نیز این دیدگاه را تائید می کند و امارات و عربستان نامزد میزبانی این پایگاه هستند. وی همچنین خواستار مجازات دولت قطر به خاطر حمایت از تروریسم شده است.
از سوی دیگر امیر تمیم در نشست سران در ریاض با استقبالی سرد روبه رو شد و تنها با فهد بن محمود معاون نخست وزیر سلطان نشین عمان و رئیس هیات عمانی و نیز با شاهزاده محمد بن نایف ولیعهد سعودی دیدار و گفت و گو کرد.
منابع داخل کنفرانس سران گفتند امیر محمد بن زاید نیز بدون احوالپرسی و رعایت تشریفات از مقابل امیرتمیم گذشت و کنار دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا ایستاد تا عکس یادگاری بگیرد.
بسنده کردن امپراتوری رسانه ای قطر به توضیح در باره موضوع هک شدن خبرگزاری قطر و تکذیب اظهارات منسوب به تمیم و عقب نشینی از تصمیم اخراج سفرای عربستان، امارات، مصر و بحرین به طور تلویحی نشان می دهد که قطر تصمیم به آرامش و تلاش برای مهار بحران گرفته است. اما معتقدیم طرف مقابل به تنش ادامه می دهد مگر اینکه قطر دست از حمایت جنبش اخوان المسلمین بردارد و با سیاست های سعودی، مصر و امارات کاملا همراه شود.
سردبیر رای الیوم می افزاید: منابع شواری همکاری از وجود یک سناریو برای انجام تغییرات در راس هرم قدرت در قطر با چراغ سبز آمریکا خبر داده اند و معتقدند که حوادث کنونی مقدمه ای برای آن است ولی ما هیچ مدرکی برای این سناریو نیافتیم. هرچند که این موضوع را با توجه به تلاش هایی که برای انجام کودتا در سال 1996 برای سرنگونی امیرسابق و بازگرداندن پدرش به قدرت صورت گرفت، بعید نمی دانیم. با این تفاوت که این سه کشور یعنی عربستان، امارات و مصر در این کودتای نافرجام با پول، سلاح و نیروی نظامی شرکت داشتند.
سوال این است که آیا تاریخ بار دیگر تکرار می شود؟ اما این بحران خطرناک است و اختلاف بالا می گیرد و این روزها با توجه به ائتلاف امارات و سعودی که در ورود به جنگ یمن و ادامه دادن آن به رغم گذشت دوسال و کوبیدن بر طبل جنگ و تهدید هیچ چیز بعید نیست.
باری عطوان در پایان می نویسد: تنها می توانم اعتراف کنم که قطر در وضعیت بحرانی بی سابقه ای بسر می برد و در رویارویی با دشمنان قسم خورده و شمار اندکی از هم پیمانانش در برهه ای بسر می برد که عقل و درایت کنار گذاشته شده است.

4949