۰ نفر
۶ اردیبهشت ۱۳۹۴ - ۱۱:۳۰

علی بحرینی

در روز 19 آوریل 2015 بین هفتصد تا نهصد نفر از مهاجرینی که از آفریقا عازم اروپا بودند در نزدیکی تنگه سیسیل در دریای مدیترانه غرق شدند. این حادثه احتمالا پرتلفات ترین و غم انگیزترین حادثه در طول تاریخ مهاجرت های بین قاره ای در مدیترانه بود. این اتفاق تاسف آور بار دیگر و بطور جدی تری جامعه بین المللی خصوصا کشورهای مهاجرپذیر و مهاجرفرست را متوجه ابعاد نگران کننده بحران مهاجرت نمود.
البته این موضوع در اروپا همچنان قربانی نزاع میان طرفداران سیاستهای انساندوستانه و پیروان تفکرات نژادپرستانه است. در اکتبر 2013 پس از آنکه 366 نفر در حادثه مشابهی نزدیک جزیره لامپدوسا غرق شدند، دولت ایتالیا در هماهنگی با کشورهای شمال آفریقا یک نیروی نظامی-امدادی را تحت عنوان Mare Nostrum یا "دریای ما" تشکیل داد که مسئولیت آن نجات مهاجرینی بود که در مدیترانه دچار حوادث دریائی می شوند. اگر چه این نیروها توانستند بسیاری از مهاجرین حادثه دیده را نجات دهند اما گاه به گاه متهم به بی اقدامی یا عدم جدیت در مورد نجات برخی از مهاجرین می شدند. این برنامه تنها در سال 2014 موفق به نجات جان صدهزار مهاجر حادثه دیده در آبهای جنوب اروپا شد.
در نوامبر 2014 برنامه "دریای ما" جای خود را به ابتکار جدیدی تحت عنوان Triton داد که تحت نظر آژانس اروپائی همکاری عملیاتی در مرزهای خارجی کشورهای عضو اتحادیه اروپا(Frontex) فعالیت می کرد. هدف از این سازوکار کمک به دولت ایتالیا در جمع آوری اطلاعات از شبکه های قاچاق انسان در کشورهای مبدا و مقصد بود. برخی بر این عقیده بودند که با این جایگزینی موضوع کمک انساندوستانه و نجات مهاجرین حادثه دیده تحت الشعاع مسائل امنیتی و اطلاعاتی مربوط به کنترل شبکه های قاچاق انسان قرار می گیرد. این مسئله باعث تشدید مباحث میان طرفدران رویکردهای انساندوستانه و مدافعین سیاستهای سختگیرانه مهاجرتی از یک سو و افزایش تعداد قربانیان مهاجرت در مدیترانه از سوی دیگر گردید. در ماههای گذشته درخواستهای زیادی از سوی برخی سیاستمداران دراروپا برای تعلیق عملیات نجات مهاجرین در آبهای جنوبی اروپا صورت گرفته است. این سیاستمداران معتقدند که علمیات نجات به عنوان یک عامل مشوق در امر مهاجرت عمل می کند و باعث افزایش انگیزه برای مهاجرت و به تبع آن افزایش تعداد قربانیان حوادث دریائی می شود. حتی پس از حادثه غرق مهاجرین در 14 آوریل در تنگه سیسیل برخی احزاب دست راستی ایتالیا اعلام کرده اند که "ما باید قایق های حامل مهاجرین را غرق کنیم". برخی از آنها هم خواستار اعمال یک محاصره کامل دریائی برای لیبی شده اند.
تداوم روند افزایشی مهاجرت از آفریقا به اروپا و نیز افزایش تعداد قربانیان حوادث نشان می دهد که جایگزینی عملیات Mare Nostrum با سازوکار Triton  نتوانسته هدف طراحان این ایده یعنی کاهش مهاجرت را محقق سازد. آماری که از سوی سازمانهای بین المللی ارائه می شود نشان میدهد که سیاستهای موجود اروپا موفق به کاهش مهاجرت نشده است، اما قطعا تعداد قربانیان را افزایش داده است. سازمان بین المللی مهاجرت اعلام کرده است که تعداد قربانیان مهاجرت در مدیترانه در سال جاری میلادی ممکن است به سی هزار نفر برسد. کل تعداد قربانیان مهاجرت در مدیترانه در سال قبل 3279 نفر بوده است. از ابتدای سال جاری میلادی تا کنون 1727 نفر مهاجر حین عبور از شمال آفریقا به اروپا در دریای مدیترانه جان خود را از دست داده اند. تعداد قربانیان در مدت مشابه در سال قبل تنها 56 نفر بوده است. در حالیکه سال 2014 میلادی یک رکورد جدید در مرگ مهاجرین در دریای مدیترانه بود، بنظرمی رسد که آمار سال 2015 چند برابر ارقام سال 2014 خواهد بود.
این موضوع مورد استناد کمیسرعالی حقوق بشر سازمان ملل نیز قرار گرفته است که در هفته جاری انتقادات شدیدی را متوجه سیاستهای کشورهای اروپایی در زمینه مهاجرت کرده است. آقای زید رعدالحسین در یک موضع گیری قوی از اروپا خواسته است تا رهیافتی "جامع تر و انسانی تر" را در قبال مسئله مهاجرت اتخاذ نماید. آقای زید همچنین گفته "در حالیکه برنامه Mare Nostrum که در اکتبر گذشته خاتمه یافت، یک تلاش شجاعانه و از برخی جهات موفق برای نجات جان قربانیان بود، عملیات Triton  نامتناسب با این شرایط و عمدتا متوجه سیاستهای کنترل مرزی بجای امدادرسانی است". کمیسیر عالی حقوق بشر سازمان ملل ارزیابی خود را اینگونه ارائه داده است که این جایگزینی فقط و فقط به افزایش تعداد قربانیان مهاجرت انجامیده است. آقای زید از اروپا خواسته است تا جایگزین مناسبی را برای Triton  با هدف ایجاد یک سازوکار وسیع و مطمئن برای ارتقاء ظرفیت امدادرسانی در مدیترانه ایجاد نماید.
موضع گیری های مشابهی از سوی سایر مقامات بین المللی نیز بعمل آمده است. دبیرکل سازمان ملل حادثه اخیر را یک شوک برای وجدان جهانی نامیده و از اینکه دریای مدیترانه به “دریای بدبختی” برای مهاجران تبدیل شده است ابراز نگرانی کرده است.
در کنار مباحث انتقادی نسبت به رویکرد اروپا در قبال مسئله مهاجرت بررسی ریشه های پیدایش پدیده مهاجرت نیز حائز اهمیت است. کشورهائی نظیر سومالی، اتیوپی، سودان جنوبی و اریتره که بیشترین تعداد مهاجرین را می فرستند، همگی از مشکلاتی از قبیل فقر و بیکاری رنج می برند. سومالی و سودان جنوبی علاوه بر مشکل فقر و توسعه نیافتگی دچار بی ثباتی و ناامنی هستند. بنابراین بدون ایجاد تغییر در این وضعیت ها نمی توان انتظار بهبودی در وضعیت بحرانی مهاجرت از آفریقا به اروپا را داشت. به همین دلیل امروزه در اتحادیه اروپا مکررا بر ضرورت اتخاذ یک رویکرد حمایتی در ابعاد سیاسی و اقتصادی در قبال کشورهای آفریقائی بمنظور مساعد سازی شرایط زندگی کشورهای مهاجر فرست و کاهش زمینه های مهاجرت تاکید می شود. در میان کشورهای شاخ آفریقا سومالی وضعیت خاص تری دارد. هفته گذشته کنیا از سازمان ملل خواست تا اردوگاه پناهندگان داداب واقع در مرز این کشور با سومالی را ظرف سه ماه آینده تعطیل کند. این تصمیم کنیا پاسخی است به عملیات تروریستی اخیر گروه الشباب که منجر به کشته شدن 147 دانشجو در یک مجتمع دانشگاهی شد. اردوگاه داداب یکی از بزرگترین اردوگاههای پناهندگان است و بیش از پانصد هزار پناهنده سومالیائی در آن سکونت دارند. در تاریخ 11 آوریل 2015 ویلیام روتو معاون رئیس جمهور کنیا تهدید کرد که اگر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد نسبت به تعطیلی این اردوگاه اقدام نکند دولت کنیا راسا این کار را انجام خواهد داد. درخواست تعطیلی اردوگاه داداب بحث جدیدی در کنیا نیست بلکه این موضوع از ابتدای تاسیس این اردوگاه در سال 1991 مطرح شده است. اما در سالهای اخیر متعاقب تشدید عملیات تروریستی گروه الشباب این درخواست شکل جدی تری بخود گرفته است.
شهر گاریسا که عملیات اخیر تروریستی الشباب در آن رخ داد در صد کیلومتری اردوگاه داداب قرار دارد و هرچند ثابت نشده است که تروریستها از ساکنان اردوگاه بوده اند، اما دولت کنیا اعلام کرده که عملیات تروریستی توسط کنیائی های سومالیائی تبار صورت گرفته است. این درخواست کنیا باعث ایجاد شرایط دشوارتر برای سومالیائی های ساکن کنیا خواهد شد و زمینه های جدیدی را برای تلاش آنها به مهاجرت از منطقه ایجاد میکند. هرچند تلاش هائی برای اسکان این آوارگان در جنوب و مرکز سومالی آغاز شده است، اما جابجائی یک جمعیت نیم میلیون نفری مطمئنا بر وضعیت ثبات این منطقه تاثیر خواهد گذاشت.
در کنار موضوعات فوق و از آنجا که مسئله مهاجرت یک پدیده چندوجهی است، چشم انداز همکاری و اقدام مشترک میان کشورهای مبدا و مقصد مهاجرین نیز اهمیت دارد. اخیرا ابتکاری میان اتحادیه اروپا و 9 کشور در حوزه شاخ آفریقا شکل گرفته است که نشانگر پیدایش یک اراده سیاسی جدید برای مدیریت بهتر مسئله مهاجرت است. ابتکار مسیر مهاجرت شاخ آفریقا- اروپا که معروف به فرآیند خارطوم است با هدف کنترل قاچاق مهاجران از شاخ آفریقا به اروپا طراحی شد. اعلامیه خارطوم در تاریخ 28 نوامبر 2014 با حضور وزرای 28 کشور عضو اتحادیه اروپا بعلاوه اریتره، اتیوپی، سومالی، سودان جنوبی، سودان، جیبوتی، کنیا، مصر و تونس و نیز برخی مقامات اتحادیه آفریقا و اتحادیه اروپا تصویب شد. نروژ و سوئیس نیز به عنوان ناظر در این ابتکار حضور داشتند. در چارچوب این ابتکار اتحادیه اروپا متعهد شده است که کمکهای سیاسی، مالی و فنی در اختیار کشورهای شاخ آفریقا قرار دهد تا آنها بتوانند به نحو بهتری مسئله مهاجرت را مدیریت و کنترل کنند. یکی دیگر از اجزاء فرایند خارطوم این است که اتحادیه اروپا کنترل مهاجرت را دور از مرزهای خود انجام دهد. البته باید منتظرماند و نتایج این ابتکار نوپا را مشاهده نمود اما پیشاپیش می توان حدس زد که مسئله فرافکنی مسئولیتها میان اروپا و آفریقا دشواری بزرگی در راه شکل گیری اقدامات کارآمد برای مدیریت مهاجرت خواهد بود. بهر حال کماکان مهاجرین قربانی ناامنی و توسعه نیافتگی در آفریقا از یک سو و سیاستهای سخت گیرانه و بعضا غیرمسئولانه اروپا از سوی دیگر خواهند بود.

49261

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 411573

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
1 + 6 =