معجزه اعداد و انتخابات

انتظار داریم که در انتخاب نامزدها وعده‌های جذاب بدهند. وظیفه کارشناسان هم باید این باشد که این وعده‌ها را به عناصر سازنده آن تجزیه کرده و از نامزدها در مورد الزامات، ظرفیت ها و برنامه‌ها برای تحقق آن وعده ها سوال کنند. به عنوان نمونه‌ای برای شروع از بیانیه انتخاباتی یکی از نامزدها شروع می‌کنیم:

بخشی از بیانیه انتخاباتی آقای قالیباف: «... در چهار سال آینده درآمدِ کشور را دو و نیم برابر افزایش دهم و پنج میلیون شغل ایجاد کنم ..»

در دروس پایه اقتصاد به دانش‌جویان قاعده ۷۲ (Rule of 72) را درس می‌دهیم که می‌گوید اگر نرخ رشد سیستمی r درصد باشد به طور تقریبی ۷۲ تقسیم بر r سال طول می‌کشد تا اندازه سیستم دوبرابر شود.

البته «درآمد کشور» اصطلاحی مبهم است و احتمالا منظور بیانیه «تولید ناخالص داخلی» بوده است. از بابت ۲.۵ هم تخفیف بدهیم و به دو برابر شدن تولید ناخالص داخلی رضایت بدهیم. قاعده ۷۲ می‌گوید اگر قرار باشد اندازه متغیری ظرف ۴ سال دوبرابر شود نرخ رشد سالیانه آن در «هر کدام از سال‌ها» باید ۷۲/۴=۱۸ درصد باشد. رشد اقتصادی کشور در چهار دهه گذشته فقط یک سال و درست بعد از جنگ به ۱۴ درصد رسیده و در شرایط «خوب» معمولا حوش و حوش ۵-۶ درصد بوده است. غیر از دو سه سال اول بعد جنگ هم، متوسط یک دوره چهار ساله هیچ زمانی به بالاتر از ۴-۵ درصد نرسیده است، حالا باید یک باره از متوسط ۴-۵ درصد به متوسط ۱۸ درصد جهش کنیم. 

رشد اقتصادی از سه منبع اصلی می‌آید:

۱) تشکیل سرمایه فیزیکی

۲) افزایش نیروی کار

۳) ارتقاء بهره‌وری کل عوامل تولید

متاسفانه تخمین‌های موجود به ما می‌گوید که سهم «ارتقاء بهره‌وری» از رشد اقتصادی در چهار دهه گذشته «تقریبا صفر» بوده است. در به‌ترین حالت شاید بتوان سهم این عامل در رشد را به ۲ درصد رساند. می‌ماند ۱۶ درصد دیگر که باید از طریق تشکیل سرمایه و افزایش عرضه نیروی کار تامین شود. نیروی کار هم که بیکاری بالایی دارد و به نظر نمی‌رسد ظرفیت چندانی برای «عرضه جدید نیروی ماهر» در کشور باشد که استفاده نشده باشد.

در نتیجه بار رشد عمدتا بر دوش تشکیل سرمایه فیزیکی خواهد بود که باید از پس‌انداز داخلی تامین شود (که ظرفیت چندانی ندارد) و یا از مسیر جذب سرمایه عظیم خارجی (که آن هم به نظر چندان عملی نمی‌رسد).

در یک اقتصاد نفتی البته یک عامل خارجی «افزایش قیمت نفت» هم می‌تواند نیروی چهارم رشد باشد که در افق فعلی افزایش قابل توجهی برای آن پیش‌بینی نمی‌شود.

35224