آیین بزرگداشت و کلنگ زنی فرهنگسرا و آرامگاه پرفسور گنجی در بیرجند

آئین بزرگداشت سومین سالیاد درگذشت استاد محمد حسن گنجی؛ پدر جغرافیای نوین ایران و بنیاد گذار سازمان هواشناسی ایران با حضور دکتر سید حجت الحق حسینی ؛ استاد دانشگاه و مشاور علمی یونسکو، دکتر غلامرضا اکرمی،رییس دانشگاه هنر، دکتر مرتضی هنری، معاون پیشین دانشگاه نیوکاسل، مرتضی بافرانی؛ شهردار منطقه 21 تهران، مهندس محبی، محمد رضا زمانی درمزاری( فرهنگ)، مشاور حقوقی و وکیل پرفسور گنجی و وکیل بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور محمد حسن گنجی، روسای دانشگاهها و مراکز آموزش عالی بیرجند و خراسان جنوبی و مدیران شهری و مقامات محلی و استانی در روز شنبه مورخ 3/5/1394 در تالار علّامه سیّد محمّد فرزان شهر بیرجند برگزار شد.

در آیین بزرگداشت سوّمین سالیاد درگذشت استاد دکتر محمّد حسن گنجی،بنیادگذار دانشگاه بیرجند ،استاندار خراسان جنوبی و نماینده مجلس شورای اسلامی در بیرجند در سخنانی از بزرگی و ارزشمندی کارهای علمی،پژوهشی و خدمات اجتماعی استاد دکتر گنجی یاد کردند. سخنران کلیدی این مراسم، استاد دکتر سیّد حجّت الحق حسینی بود. دکتر حسینی،استاد اخترفیزیک و کیهان شناسی است که در این مراسم به بازگویی خدمات علمی،آموزشی و پژوهشی استاد دکتر گنجی پرداخت.
ایشان در آغاز با نگاهی گذرا رویارویی ایرانیان و مسلمانان را با دانش جغرافیای باستانی را گزارش داد و به موضوع های مهمّی چون نقشه برداری و شناخت جغرافیایی از طبیعت پرداخت.دکتر حسینی در بخشی از سخنان خود عنوان کرد:«مفاهیم جغرافیایی در کتاب های تاریخی ایرانیان بازنمود نوشتاری دارد و آثاری با واژگان کلیدی چون صوره الارض،مسالک و ممالک،معرفه الاقالیم،عجایب البلدان،تقویم البلدان و ... از این گونه اند.در برخی مواقع، تاریخ های محلّی اطّلاعات جغرافیایی ارزشمندی را بازگو کرده اند از این میان، کتاب های تاریخ نیشابور ابو عبدالله حاکم نیشابوری،تاریخ بخارا از نرشخی،تاریخ قم از حسن ابن محمّد قمی وفارسنامۀ ابن بلخی؛ نمونه های درخشان همگرایی و پیوند محتوایی تاریخ-جغرافی است.»
در قرن چهارم و به ویژه، در زمان شکوفایی اندیشه و دانش ابوریحان بیرونی،دانشمند نامدار ایرانی،همبستگی و تکامل دانش نجوم و جغرافی بالنده تر شد.پس از دوران سده های طلایی،دانش،تمدّن و فرهنگ ایرانی و اسلامی در تمامی حوزه های علمی از جمله جغرافیا رو به افول گذاشت. این رکود علمی در زمان پایه گذاری دارالفنون اندکی جبران شد و برخی از علوم مانند جغرافیا رشد و بالندگی یافتند.
دکتر حسینی در ادامۀ سخنان خویش گفت:«بنیان گذاری دارالفنون به اهتمام والای جناب میرزا تقی خان امیرکبیر و بالندگی رشته جغرافی به رشد و شکوفایی افرادی چون ملّا عبد الغفار نجم الدّوله، مهندس عبدالرزّاق بغایری و مهندس محسن مسعود انصاری در حوزه های نقشه کشی و مسّاحی،سرشماری و تشخیص نفوس انجامید. دکتر گنجی میراثبان دانش جغرافیای کهن و استاد جغرافیای نوین در سطح بین المللی بود.بسیاری از دبیران، استادیاران،دانشیاران و استادان جغرافی در ایران همگی شاگردان ایشان در شصت سال خدمت فرهنگی و آموزشی در دانشگاه تهران بوده اند.»
در این میان،بازگویی نکات مهم زندگی و ویژگی های شخصیّتی استاد دکتر گنجی؛ از زمرۀ بخش های شیرین و جاذبه برانگیز سخنان دکتر حسینی بود.این سخنرانی علمی که با رویکرد انگیزشی و تربیتی نیز همراه شده بود،توفیق های علمی درخشان دکتر گنجی را بازکاوی کرد.
مشاور علمی یونسکو در بارۀ کارنامۀ نوشتاری دکترگنجی گفت :«کتاب های: 1. جنگ و جغرافیا یا روابط دول بزرگ در اقیانوسیه 2.درسنامه های جغرافی ایران و جهان در پایۀ پنجم و ششم دبستان 3.اطلس اقلیمی ایران 4.جغرافیا در ایران از دارالفنون تا انقلاب اسلامی و شمار بیش از یکصد و چهل مقالۀ فارسی و انگلیسی با رویکردهای علمی،پژوهشی و دایره المعارفی در دایره المعارف بریتانیکا،دانشنامۀ جهان اسلام،دایره المعارف بزرگ اسلامی و دایره المعارف فارسی از بهترین نمونه های آثار استادانۀ او هستند.»
این استاد دانشگاه در ادامه افزود:«افزون بر مقاله های فهرست شده دانشگاهی،برخی از مقالات مانند مدخل های آب،آذربایجان،ابوظبی،اردن،اقلیم،اندونزی و ... که هر کدام بیش از ده صفحه در دایره المعارف بزرگ اسلامی نوشته شده اند،معیارها و میزان هایی برای پژوهش و نگارش شناخته می شوند.»
استاددکتر حسینی به جامعۀ علمی و فرهنگی بیرجند پیشنهاد داد تا مجموعه مقالات فارسی و انگلیسی این دانشمند نامدار ایران و جهان از دل کتاب های دانشنامه و دایره المعارف استخراج و مدوّن شود تا چراغی فرا روی پژوهشگران حوزۀ جغرافیا،اقلیم شناسی و آب و هوا شناسی گذارده شود.دکتر گنجی در بنیاد ایران شناسی خدمات پژوهشی مهمی را به انجام رسانده است.کتاب وصف تاریخی ایران و مناطق آن در نقشه های جغرافیایی،کتاب خلیج فارس ایران شاهکارهای نقشه پردازی و پژوهش استادانه اند.
دکتر حسینی،مشاور علمی یونسکو در ادامه افزود:«اگر بخواهیم گنجی و گنجی های تاریخ و فرهنگ ایران جریان داشته باشند باید انگیزۀ برگزاری چنین مراسمی را در برانگیزش تحصیلی و شخصیتّی دانش آموزان و دانشجویان جستجو کرد.اگرچه، گنج حَسَن از دست رفته است، امّا بایستی کاری کرد تا شکوه حسین در شوکت آموزش و پرورش جلوه گر شود.تکریم و تجلیل از استاد دکتر غلامحسین شکوهی،مردی که در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نامدار و بزرگ است؛ امری ضروری و شایسته است.خدمات و بالندگی امروزین آموزش و پرورش خراسان جنوبی در عرصۀ کشور زبانزد و مشهور است.»
استاد دکتر حسینی، فراز پایانی سخن خویش را با بیانی ادبی به فرود آورد.او گفت :« ادبا، اسم را از جهت اطلاق به سه نوع عام و خاصّ و عَلَم طبقه بندی می کنند.از این رو،گنجی اسم عَلَم بیرجند است و بیرجند اسم عَلَم است.» این سخنرانی با تشویق بسیار و مداوم دانشوران و فرهنگیان به پایان رسید.در ادامۀ مراسم بزرگداشت سوّمین سالیاد درگذشت استاد دکتر گنجی،آیین کلنگ زنی آرامگاه و فرهنگسرای دکتر گنجی در بوستان استادکتر گنجی انجام شد.

مرحوم پرفسور محمد حسن گنجی، حسب مصوبه " کمیته تشییع، تدفین و ترحیم " وی، مورخ 30/4/1391 و تجویز حاصله از سوی مقامات محلی بیرجند، در بوستان دکتر گنجی در آن شهر در تاریخ 2/5/1391 به خاک سپرده شد و در پی رایزنی ها و تبادل نظر های مختلف، مقرر گردید، نسبت به ساخت آرامگاه درخور شان علمی و بین المللی استاد و فرهنگ سرای پرفسور گنجی در مجاورت بوستان مزبور از سوی مراجع فرهنگی، دانشگاهی و دولتی آن شهر و همراهی شهرداری مربوطه و خاندان و دوستان آن مرحوم اقدام گردد.
آئین کلنگ زنی فرهنگسرا و آرامگاه پرفسور گنجی، در آستانۀ ظهر آن روز در بوستان دکتر گنجی و با ادای احترام به مقام شامخ علمی، فرهنگی و بین المللی ایشان، با سخرانی اولیه شهردار بیرجند در تشریح برنامه آتی ساخت آنها با مشارکت مراجع مختلف دولتی، محلی و استانی آغاز گردید و سپس، محمد رضا زمانی درمزاری( فرهنگ)، وکیل شادروان پرفسور محمد حسن گنجی و عضو موسس و هیات امنای بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی، ضمن اشاره به وضعیت و نحوۀ انتقال جنازه استاد در مرداد 1391، بر اساس مصوبه صادره از سوی کمیته مزبور و مجوز ماخوذه از فرمانداری بیرجند، به جای تدفین استاد در قطعه نام آورران بهشت زهرا(س)، بر لزوم توجه به اهمیت موضوع و رفتار متناسب با شان استاد در بیرجند در جهت ساخت آرامگاه و فرهنگ سرا، برخلاف بی مهری های مستمر به عمل آمده نسبت به ایشان در زمان حیات استاد منتسب به نام ایشان تاکید کرد.
علاوه براین، زمانی درمزاری؛ وکیل بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی، ضمن ابراز تاسف از عدم توجه به وصیت استاد و مصوبات هیات امنای آن بنیاد در لزوم تخصیص آن میراث به بنیاد مزبور و ضرورت تثبیت و توسعه آن بنیاد بعنوان " آخرین آرزوی مرحوم پرفسور گنجی)،از انتقال و پراکنده شدن میراث علمی و فرهنگی استاد، برخلاف مراتب موصوف  و نظر آن مرحوم نزد اشخاص حقیقی و حقوقی؛پس از درگذشت ایشان و بی توجهی به تذکرات و هشدارهای لازم به عمل آمده در این باره نیز انتقاد کرد و بر لزوم استرداد تمامی اسناد و مدارک مربوط به دکتر گنجی و میراث علمی و فرهنگی آن مرحوم به بنیاد یاد شده طبق وصیت استاد و مصوبات مزبور و نیز ضرورت استرداد اسناد مزبور از یکی از مراکز منتقل الیه در تهران و پرهیز از هر گونه سوء استفاده احتمالی از آنها و نام و اعتبار دکتر گنجی و جلوگیری از هرگونه تلاش احتمالی برای مصادره نمودن احتمالی نام و شهرت وی از سوی هر یک از اشخاص حقیقی و حقوقی تاکید کرده است.
همچنین، وکیل بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی و وکیل سابق آن مرحوم بر لزوم توجه به اهداف مندرج در اساسنامه آن بنیاد، از جمله تاسیس " مرکز مطالعات بیرجند شناسی، راه اندازی جایزه سال پرفسور گنجی، بورس تحصیلی پرفسور گنجی، کرسی پرفسور گنجی و..." و " گردآوری میراث علمی و فرهنگی استاد در فرهنگ سرا و موزه آن مرحوم در بیرجند"، با رعایت تشریفات قانونی مربوطه و مصوب نمودن آن بنیاد تاکید کرده است...
در پی آن، گلنک ساخت فرهنگ سرا و آرامگاه پرفسور محمد حسن گنجی از سوی دکتر سید حجت الحق حسینی، مشاور علمی یونسکو، برخلاف برخی از گزارشات نادرست و سانسور شده منتشره از مراسم مزبور در قسمت نخست مراسم در سالن اجتماعات اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی،در محل مربوطه در بوستان دکتر گنجی و مجاورت مقبره فعلی ایشان به زمین زده شد و آئین رسمی آن نیز از سوی این استاد شهیر و به نام ایرانی و مشاور علمی آن سازمان جهانی(سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد: یونسکو) آغاز و هدایت گردید. دکتر حسینی در لحظۀ انجام کار این جملات را بر زبان آورد:«برای احترام به دانش،احترام به دانشمند،احترام به بیرجند و با آرزوی رشد و بالندگی ایران اسلامی». مراسم مزبور با حضور سایر مقامات محلی و استانی، میهمانان شرکت کننده در مراسم(دکتر هنری، مهندس بافرانی، مهندس محبی و زمانی درمزاری) و خانواده و اقوام آن مرحوم که هر یک ، سخنانی در این باره، به اجمال بیان داشتند، ادامه یافت.
در این مراسم، اظهار امید واری شده است؛ مسئولان شهری و استانی خراسان جنوبی و بیرجند به جای فرافکنی مسئولیت خویش، در مقام ساخت آرامگاه و فرهنگ سرای در خور شان ملی و بین المللی پرفسور گنجی و تحقق اهداف یاد شده ، با پذیرش مسئولیت طرح مزبور تا سالگرد آتی آن مرحوم در محل مزبور گردند. در پایان، ضمن پذیرایی از میهمانان شرکت کننده در آن مراسم و بازدید از بنای تاریخی اکبریه و قلعه تاریخی بیرجند، میهمانان مزبور با بدرقه مسئولان محلی به تهران بازگشتند...