آستانه و مذاکرات صلح برای بحران سوریه

محمد اکبری: از آغاز بحران سوریه، اصرار بر ادامه راهبرد تجزیه و ادامه جنگ و درگیری، راهکاری بود که به هیچ گشایشی ختم نمی شد و پایان درگیری ها را متصور نبود. این جنگ برنده ای نخواهد داشت. این جمله ای کلیدی ست که ناظران زیادی بر آن صحه گذاشته اند. اما شاید صلح برنده های زیادی داشته باشد.

به نظر می رسد که آمریکا، موضوع سوریه را تا ورود ترامپ به کاخ سفید با حالتی بیم و امید گونه دنبال می کرد و هرچند اظهار نظر هایی از سوی نمایندگان آنها در سازمان ملل و دولت انجام می شد، اما آنها حضور مستقیمی در مذاکراتی که بعد از آزادی حلب شکل می گیرد ندارند. این نقش شاید به نوعی به ترکیه واگذار شده است. اما ترامپ بعد از سکوت چند هفته ای در مورد سوریه، موضوع مناطق امن را پیش کشید که با نگاه بد بینانه طرفین از جمله ایران و حتی ترکیه روبرو است.

با آزادی حلب و بالا گرفتن قضیه گفت و گوهای صلح سوریه، نام ترکیه بیش از پیش مطرح شده است. ترکیه شاید گزینه مناسبی است که می تواند با ارتباط گیری متناوب با طرفهای بین المللی بحران یعنی آمریکا و روسیه و همچنین ارتباط با طرفین درگیر در داخل سوریه و قانع کردن معارضان برای پایداری آتش بس و حضور بر سر مذاکره، با همکاری ایران شرایط واقع بینانه ای را بوجود بیاورد.
دور اول مذاکرات چندجانبه آستانه روزهای چهارم و پنجم بهمن ماه به ابتکار ایران، روسیه و ترکیه با حضور نمایندگان دولت و گروههای مسلح برگزار شد و برای اولین بار نمایندگان دولت قانونی سوریه رودرو با نمایندگان معارضان مسلح مذاکره کردند.[اینجا]

وزارت خارجه قزاقستان فهرست دعوت شدگان به نشست آستانه درباره سوریه را اعلام کرد که در آن دو هیات نمایندگان دولت و مخالفان مسلح نیز دیده می شود. در نشست آستانه هیات های ایران، روسیه و ترکیه، دولت سوریه، نمایندگان مخالفان مسلح، استفان دی میستورا نماینده دبیر کل سازمان ملل در سوریه و نمایندگانی از آمریکا و اردن نیز شرکت می کنند.

بنا به اعلام ایران، روسیه و ترکیه کشورهای بانی مذاکرات آستانه، در نشست آستانه مسائل مربوط به رعایت آتش بس در سوریه، اقدام ها برای تثبیت اوضاع در مناطق معینی از این کشور و نیز مسائل مربوط به مذاکرات آتی سوری در ژنو مطرح و بررسی می شود. [اینجا]

برنامه از سرگیری مذاکرات سوری در ژنو پس از حدود هشت ماه تاخیر برای بیستم فوریه (دوم اسفند) برنامه ریزی شده است. در همین راستا، «استفان دی میستورا» نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه تاکید کرد: جدول برنامه های مذاکرات ژنو که هفته آینده برگزار می شود، بر اساس قطعنامه شورای امنیت با هدف پایان دادن به درگیری ها است و به هیچ وجه تغییر نخواهد کرد. [اینجا]

در نشست آستانه همچنین گروه مشترک عملیاتی گزارشی از وضعیت سوریه ارائه و تدابیر لازم برای تقویت آتش بس در این کشور مورد توافق قرار می گیرد. [اینجا]

هفته پیش هیات های کارشناسی روسیه، ایران، ترکیه و نمایندگان سازمان ملل نشست دوم را در آستانه برگزار کردند که در آن اجرای توافق های مربوط به برقراری آتش بس، ساز و کار نظارت موثر بر آن و تدابیر اعتمادساز بررسی شد.

آتش بس فراگیر کنونی از 10 دی ماه با طراحی ایران، روسیه و ترکیه سه کشور پشتیبان مذاکرات آستانه برقرار شده که در قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل نیز مورد تائید قرار گرفته است.
روسای هیات های اعزامی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه به دومین دور اجلاس بین المللی سوریه در آستانه، با حضور جابری انصاری معاون وزیر امور خارجه و لاورنتیف نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور سوریه، عصر روز سه شنبه 26 بهمن 95 در پایتخت قزاقستان با یکدیگر دیدار و گفتگو کردند. جابری انصاری و لاورنتیف در این دیدار در خصوص آخرین تحولات سوریه، ترتیبات اجرائی آتش بس جاری در این کشور و اقدامات در دست پی گیری در روند آستانه رایزنی و تبادل نظر کردند [اینجا]

همچنین جابری انصاری شامگاه سه شنبه با بشار الجعفری نماینده دائم سوریه در سازمان ملل و رئیس هیات سوری شرکت کننده در اجلاس دیدار و گفتگو کرد.[اینجا]

این در حالی است که تلویزیون سوریه از تاخیر در مذاکرات آستانه و موکول شدن آن به ۱۶ فوریه یعنی پنجشنبه جاری خبر داد و وزارت خارجه قزاقستان نیز در تایید این خبر اعلام کرد، نشست آستانه با یک روز تاخیر روز پنجشنبه برگزار می‌شود. تلویزیون سوریه روز سه‌شنبه از تاخیر در مذاکرات آستانه با محوریت سوریه به دلیل عدم حضور هیئت‌ ترکیه‌ای و هیئت مخالفان مسلح خبر داد. [اینجا]

اینکه چرا صحنه درگیری های سوریه به پایان خود نزدیک نمی شد و صحنه نظامی به صحنه مذاکرات تبدیل نمی گردید، گرهی بود که در توازن بین گروهها و بازیگران این صحنه وجود داشت. هر جنگی زمانی شکل می گیرد که توازن بین طرفین به هم بخورد و به پایان نمی رسد مگر اینکه توازنی بین طرفین برقرار شود. از این رو صحنه درگیری های سوریه باید به سمت توازنی پایدار حرکت کند. این توازن زمانی شکل می گیرد که تعریف طرفین بحران از نقش گروههای معارض و تروریستی، مردم عادی و کسانی که می خواهند خللی در روند صلح ایجاد کنند به همدیگر نزدیک شود.

با برداشتهای غیر واقعی از مسائل موجود، شاید رسیدن به روندی مطلوب سخت باشد. اما طرفین می توانند با کوتاه کردن دیوار بی اعتمادی و نشستن بر سر میز مذاکره و قانع کردن همدیگر به روندی مطلوب نزدیک شوند.

برگزاری نشست در مورد بحران سوریه در قزاقستان به منظور افزایش گستره بازیگران درگیر در بحران و همچنین تاثیرگذار بودن این نشست می تواند روند آتش بس را پایدار تر نماید. این موضوع اگر محقق گردد و حضور بازیگران دیگر تداوم داشته باشد، نشان از وجود اراده ای سیاسی است که به روند به نتیجه رسیدن مسائل از بعد سیاسی ختم گردد.

سوابق نشان داده است که مذاکراتی که همزمان در حال جنگ و تلاش طرفین برای گرفتن مواضع بیشتر در بعد میدانی انجام می گیرد کمتر به نتیجه می رسد و نشستها بیش از یک جلسه به درازا نمی کشد. اما اگر آتش بسی چندین روزه با هدف به نتیجه رسیدن مذاکرات شکل گیرد و این آتش بس همراه با مذاکرات تمدید گردد روندی مثبت در کاهش مشکلات دیده خواهد شد.

به نظر می رسد این روند را می توان در سیر این مذاکرات مشاهده کرد. اگر حضور بازیگرانی که فکر می کنند در بازی بحران سوریه ضرر کرده اند تاثیر منفی بر این مذاکرات نگذارد مردم سوریه می توانند به برگشت روزهای بی سر و صدا در کشورشان امیدوارتر باشند.

49312