دستپخت 10 مدیر برای سینما/ ۲۳۰ فیلم روی دست سینمای ایران مانده است

الهه خسروی یگانه:  تا به امروز ۲۳۰ فیلم اکران نشده روی دست سینمای ایران مانده است. فیلم‌هایی که یا اجازه اکران نگرفتند، یا اصلا برای اکران اقدام نکردند یا به خاطر کیفیت پایین مجالی برای نمایش نیافتند.

اکران نشدن این فیلم‌ها به هر دلیلی باشد، خود را به عنوان فیلم‌هایی که رنگ پرده ندیده‌اند در کارنامه کاری مدیران سینمایی ثبت کرده‌اند. مدیرانی که حالا عملکردشان در کنار آثاری که در دوره مدیریت‌شان ساخته و اکران شدند، با نیم نگاهی به این فیلم‌ها ارزیابی خواهد شد.

نگاهی به آمار این فیلم‌ها نشان می‌دهد که مهدی کلهر هفت فیلم، فخرالدین انوار هشت فیلم، سیدمهدی فریدزاده ۱۱ فیلم، عزت‌الله ضرغامی ۲۲ فیلم، سیف‌الله داد ۲۱ فیلم، محمدحسن پزشک ۱۸ فیلم، محمدمهدی حیدریان ۴۱ فیلم، محمدرضا جعفری‌جلوه ۷۰ فیلم، جواد شمقدری ۲۶ فیلم و حجت‌الله ایوبی پنج فیلم اکران نشده در زمان خود دارند.

مهدی کلهر بعد از حسین ترابی و محمدعلی نجفی مدیر سینمایی جمهوری اسلامی شد. مدیری که از سال ۵۹ تا ۶۲ سکان سینمای ایران را به دست گرفت و با توجه به تولیدات کم سینمای ایران در آن سال‌ها با این حال هفت فیلم اکران نشده را در کارنامه خود ثبت کرد.

فیلم‌هایی که در میان آنها نام‌های آشنایی مثل بهرام بیضایی و مسعود کیمیایی به چشم می‌خورد. در زمان مدیریت کلهر، «خط قرمز» کیمیایی توقیف شد. او اجازه نمایش فیلم «مرگ یزگرد» بهرام بیضایی را هم نداد. فیلمی که پیش از آن تئاترش بر روی صحنه رفته بود و با استقبال هم مواجه شد.

بیضایی نخستین بار تئاتر «مرگ یزگرد» را از یکم تا بیستم آبان ۱۳۵۸ در تالار چهارسوی تئاتر شهر به روی صحنه برد و سال ۶۰ تصمیم گرفت فیلم اولین اجرای صحنه‌ای آن ثبت شد. فیلمی که برای اولین و آخرین بار در نخستین جشنواره فیلم فجر به روی صحنه رفت. سوسن تسلیمی، مهدی هاشمی، امین تارخ، علیرضا خمسه و ... از جمله بازیگران این کار بودند.

مسعود کیمیایی نیز «خط قرمز»‌ را در سال ۶۰ ساخت. فیلمی که در آن سعید راد، خسرو شکیبایی، فریماه فرجامی و ... بازی می‌کردند. این اولین فیلم کیمیایی بعد از انقلاب بود که هرگز رنگ اکران به خود ندید. بعدها گفته شد حضور بازیگران بی‌حجاب در این فیلم باعث توقیف آن شد.

فخرالدین انوار ۱۱ سال سکاندار کشتی سینمای ایران بود. او از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۳ معاون سینمایی وزارت ارشاد بود. او به همراه سیدمحمد بهشتی مبدع سینمای گلخانه‌ای بود. خود او درباره این اصطلاح گفته است:« ‌سینمای گلخانه‌ای یعنی این که شما در ابتدا نهال‌هایی را به صورت گلخانه‌ای پرورش می‌دهید و بعد آنها را برای رشد بیشتر در طبیعت رها می‌کنید و بعد آنها به راه خود ادامه می‌دهند.» انوار طی این یازده سال، ۸ فیلم اکران نشده را در کارنامه کاری خود ثبت کرده که یکی از آنها چهارمین ساخته کمال تبریزی «عبور» است.

سیدمهدی فریدزاده دیگر مدیری بود که بعد از فخرالدین انوار بر صندلی مدیریت سینمای ایران نشست. او نیز طی دو سال مدیریتش از سال ۷۲ تا ۷۴ در کارنامه کاری خود ۱۱ فیلم که هرگز رنگ اکران به خود ندید را ثبت کرده است. از «در مسلخ عشق» کمال تبریزی تا «شب‌های زاینده‌رود» و «نوبت عاشقی» محسن مخملباف و «رقص خاک» ابوالفضل جلیلی.

عزت الله ضرغامی در دو سال پایانی وزارت میرسلیم از ۷۴ تا ۷۶ در معاونت سینمایی حضور داشت. مدیری که ۲۲ فیلم اکران نشده در کارنامه کاری‌اش به چشم می‌خورد. محمدعلی طالبی، ابوالفضل جلیلی، علیرضا داودنژاد، رسول صدرعاملی، پرویز شهبازی و ... از جمله کارگردانانی بودند که فیلم‌های‌شان در دوره ضرغامی به مشکل اکران برخوردند.

سیف‌الله داد یکی از محبوب‌ترین مدیران سینمایی بود که از سال ۷۶ تا ۸۰ سکان سینمای ایران را به دست گرفت. در زمان او نیز البته ۲۱ فیلم رنگ اکران به خود ندیدند. جعفر پناهی با فیلم «آیینه» و «دایره»، خسرو سینایی با «کوچه پاییز»، پرویز کیمیاوی با «ایران سرای من است»، عباس کیارستمی با «باد ما را خواهد برد»، کیانوش عیاری با «سفره ایرانی»، پرویز شهبازی با «نجوا» و ... از جمله کارگردان‌هایی بودند که نتوانستند آثارشان را در این بازه زمانی اکران کنند.

محمدحسن پزشک که خودش مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی بود یک سال معاون سینمایی وزارت ارشاد بود. از سال ۸۰ تا سال ۸۱. او درست زمانی سکاندار سینمای ایران شد که سیف‌الله داد از مسئولیت کنار رفته بود. در زمان او ۱۸ فیلم اکران نشدند. فیلم‌های «رقص با رویا» محمود کلاری، «دلبران» ابوالفضل جلیلی، «سفر سرخ» حمید فرخ‌نژاد، «سفر مردان خاکستری» امیرشهاب رضویان، «هفت پرده» فرزاد موتمن و «نامه های باد» علیرضا امینی از جمله آثاری بودند که در یک سال مدیریت پزشک، مجال اکران پیدا نکردند.

محمدمهدی حیدریان، دیگر مدیری است که از سال ۸۱ تا 84 معاون سینمایی وزیر ارشاد شد و ۴۱ فیلم اکران نشده را در کارنامه کاری خود ثبت کرد. «آبادان» و «کارگران مشغول کارند» مانی حقیقی، «نبات داغ» محمدعلی آهنگر، «بیدار شو آرزو» کیانوش عیاری، «خواب تلخ» محسن امیریوسفی، «ساکنین سرزمین سکوت» و «چند کیلو خرما برای مراسم تدفین» سامان سالور، «طلای سرخ» جعفر پناهی، «جزیره آهنی» محمد رسول‌اف، «ده»‌عباس کیارستمی، «شکوفه‌های سنگی» عزیزالله حمیدنژاد، «جنگ کودکانه» ابوالقاسم طالبی و ... از جمله آثاری بودند که در زمان این مدیر سینمایی نتوانستند اکران شوند.

اما محمدرضا جعفری جلوه، نخستین معاون سینمایی دولت احمدی‌نژاد رکورددار فیلم‌های توقیفی یا اکران نشده در زمان مدیریت خود است. او چهار سال معاون سینمایی محمدحسین صفارهرندی بود. از سال ۸۴ تا ۸۸ و ۷۰ فیلم اکران نشده را در کارنامه خود به ثبت رساند.

«آفساید» جعفر پناهی، «پرونده هاوانا» علیرضا رئیسیان، «چند کیلو خرما برای مراسم تدفین» و «ترانه تنهایی تهران» سامان سالور، «زمان می‌ایستد» علیرضا امینی، «ستاره بود» فریدون جیرانی، «کارگران مشغول کارند»‌ مانی حقیقی، «گفت‌وگو با سایه» خسرو سینایی، «آدم» و «آن جا» عبدالرضا کاهانی، «پنج» عباس کیارستمی، «چند روز بعد» نیکی کریمی، «سنتوری» داریوش مهرجویی، «فقط چشماتو ببند» علیرضا امینی، «مثل یک قصه» خسرو سینایی، «صد سال به این سال ها» سامان مقدم، «بیداری» فرزاد موتمن، «زادبوم» ابوالحسن داودی و ... از جمله آثاری بودند که در دوره مدیریت محمدرضا جعفری جلوه، نتوانستند اکران عمومی شوند.

جواد شمقدری اما یکی از پرحاشیه‌ترین معاونان سینمایی بود. معاون سینمایی حسینی وزیر ارشاد که ۲۶ فیلم سینمایی در زمان او اجازه اکران عمومی نیافتند. او از سال ۸۸ تا ۹۲ پشت صندلی ریاست سازمان سینمایی نشست و فیلم‌هایی چون «فصل باران‌های موسمی» مجید برزگر، «ترانه کوچک من» مسعود کرمتی، «زمهریر» علی روئین تن، «یک گزارش واقعی» داریوش فرهنگ، «معبد جان» محمد درمنش، «گزارش یک جشن» ابراهیم حاتمی‌کیا، «آمین خواهیم گفت» سامان سالور، «خیابان‌های آرام» کمال تبریزی، «خانه پدری» کیانوش عیاری، «خرس» خسرو معصومی، «لرزاننده چربی» محمد شیروانی و .... را اکران نکرد.

حجت‌الله ایوبی نیز آخرین مدیر سینمایی تا زمان تهیه این گزارش است. مدیری که از سال ۹۲ بر مسند ریاست سازمان سینمایی نشست و تاکنون طی دو سال مدیریتش ۵ فیلم اکران نشده را در کارنامه کاری خود دارد. فیلم‌های چون «آشغال‌های دوست‌داشتنی» محسن امیریوسفی، «مهمونی کامی» و «مادر قلب اتمی» علی احمدزاده، «عصبانی نیستم» رضا درمیشیان و «خانه دختر» شهرام شاه‌حسینی.

تمام این مدیران سینمایی در دوره‌های مختلف آمده‌اند و رفته‌اند و حالا تنها چیزی که از آنها باقی مانده عملکرد و کارنامه کاری‌شان است. فیلم‌هایی که در زمان آنها ساخته شد و البته آثاری که در زمان آنها توقیف شد یا به اکران عمومی درنیامد. در تمام این سال‌ها اما سینما و سینماگران بر جای خود باقی مانده‌اند. آنها همچنان فیلم می‌سازند و منتظر روزی هستند که فیلم‌های توقیفی یا اکران نشده‌شان از کمد بیرون بیاید و رنگ پرده را به خود ببیند.

۵۷۲۴۴