تهران شهری ناتوان برای نیازهای مردم

شهرها مکان زیست انسانی است لذا توجه به شرایط بهره وران از آنها از الزامات اساسی در توسعه شهری و قوانین آن محسوب می شود. شهر تهران به رغم آنکه امروزه بیش از 8میلیون نفر را در خود جای داده همچنان بستری نامناسب برای زیست بخشی از شهروندان است که از محدودیت های جسمی برخوردار هستند .این شهر که قاعده تاسیسی و توسعه اش بر مبنای مرد بالغ سالم طراحی شده، بدون توجه به محدودیت های حرکتی بخشی از شهروندان، ساز توسعه خود را کوک می کند. توسعه ای که نه پایدار است نه پویا ! در هر جامعه ای بخشی از شهروندان، بنا به علل مختلف از معلولیتهای ذهنی و یا جسمی رنج میبرند و مدیریت شهری به عنوان نهاد مسئول، ملزم به ارائه امکانات و تسهیلات متناسب با شرایط این افراد می باشد.

در دنیا حدود 700 میلیون نفر یعنی بیش از 10 درصد از کل جمعیت معلول هستند که 80 درصد از این جمعیت در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه زندگی می کنند. بر اساس سرشماری سال 1390، از جمعیت 75 میلیونی ایران در این سال، حدود یک میلیون و دویست هزار نفر معلولند که از این تعداد 133 هزار نفر آن در استان تهران ساکن هستند. البته برخی این آ»ار را غیر واقعی میدانند و معتقدند اگر با میانگین جامعه جهانی ، تعداد معلولین در ایران سنجیده شود، این تعداد به ظور قابل ملاحظه ای افزایش خواهد یافت و به حدود 12 میلیون خواهد رسید. بر اساس مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی و به استناد بند (ج) ماده 193 برنامه سوم توسعه کشور که در سال 1379 آیین نامه اجرایی آن به تصویب هیات وزیران رسید، بایستی نسبت به مناسب سازی اماکن عومی(دولتی و خصوصی) اقدامات لازم به عمل آورده میشد. اما این امر در مقام اجرا با چالش های جدی رو به رو است .
به طور کلی حق برخورداری از امکانات مطلوب و مناسب در شهرها مختص به گروه و یا قشر خاصی نمی،شود. اما در شهر تهران این واقعیت نادیده انگاشته شده و این حق ظاهرا فقط برای افراد سالم و عاری از محدودیت های جسمی تعریف شده است. آنگونه که کم توجهی تصمیم گیران و تصمیم سازان شهری به روشنی در سایه معابر ناهموار ، عدم امکان برخورداری از تسهیلات حمل و نقل عمومی و تردد در شهر قابل مشاهده است .
این مهم در کنار محدودیت های فرهنگی در کشور که الزامات اخلاقی و جدی را برای همراهی افراد دارای محدودیت حرکتی ایجاد میکند، بستری از ناهمواری در تردد شهری را در این کلان شهر ایجاد کرده است .در ایران اما علی رغم چنین الزام اخلاقی و قانونی ، معلولین با شرایطی مواجهند که از استاندارد های حداقلیِ شهری عادلانه و ایمن بی بهره اند. رویکرد حاکم بر مدیریت شهری در تهران طی سالیان گذشته با کم توجهی نسبت به این گروه از شهروندان به انحاء مختلف پیامِ ماندن در خانه و عدم خارج شدن از منزل و عدم فعالیت اجتماعی را به به معلولین شهری منتقل میکند که خود ، اثرات مخربی بر همبستگی اجتماعی و یکپارچگی جامعه شهری برجای میگذارد. برای درک بهتر این موضوع ، کافیست هنگامی که در شهر تهران در حال قدم زدن و گشت زنی هستیم، تنها برای دقایقی چشمان خود را ببندیم و خود را در جایگاه فردی نابینا متصور شویم. اینچنین خواهد بود که با مشکلات و بی توجهی های اعمال شده به این قشر از جامعه بیش از پیش آشنا خواهیم شد.
در کشورهای توسعه یافته ای همچون آلمان، انگلستان و ایتالیا هر یک از شهروندان اقدام به کمک در قبال معلولین را جز وظایف خود میدانند و روحیه توجه به مطالبات این قشر از جامعه به یک دغدغه و رویه توام با ثبات تبدیل شده است. به طور مثال در انگلستان ، شهروندانی که از سلامت جسمی برخوردارند نه تنها با نگاه خاص نسبت به این بخش از جامعه نمی نگرند بلکه خود را مکلف به ارائه کمک و تلاش به این قبیل افراد میدانند. البته در ایران نیز این روحیه وجود دارد اما با کمی چاشنی ترحم که یقینا در منطق شهروندی با تامل روبه روست !
همچنین در این قبیل کشورها ، سیستم مدیریت شهری به گونه ای عمل نموده است که اختلاف سطح خیابان و پیاده روها در کمترین حد ممکن بوده، سطح شیبدار با شیب مناسب در تمامی ایستگاه های استفاده از حمل و نقل عمومی در نظر گرفته شده و کف پیاده روها، ایستگاه های بی آر تی و مترو به خطوط هدایت شیاردار مجهز شده همچنین برای چراغ های راهنمای عابر پیاده کلیدهایی صدا دار نصب شده که با فشردن ان چراغ خودروها قرمز و فرد کم توان قادر به شنید ن صدا برای عبور از خیابان می شود . در اکثریت قریب به اتفاق ساختمان ها، در برابر درب ورودی، آسانسوری مختص به انتقال معلولین تعبیه شده است و علائم برجسته در پیاده روها به طور خاص برای نابینایان و راهنماهای لمسی، اعلام نوشتاری ، هشدار های نوری و تصویری لازم برای ناشنوایان در نظر گرفته میشود.
به نظر میرسد تصمیم گیران در قبال ساخت و ساز و توسعه شهری تهران ، از طراحان ساختمانی گرفته تا ناظرین ساخت و مجموعه مدیریت شهری (شورا و شهرداری) و آحاد شهروندان بایستی فرهنگ تکریم معلولین را در انگاره های ذهنی خود نهادینه نموده و مسئولین امر با شدت بیشتری نسبت به توسعه و گسترش امکانات و خدمات شهری مختص به معلولان، از جمله سرویس های بهداشتی مخصوص معلولان، سطح شیبدار با زاویه معقول و مناسب در کنار پله ها و... اهتمام لازم را به عمل آورند. مخلص کلام آنکه شهرهای امروزی باید شهرهایی پویا و پایدار باشند تا فرصت زندگی مطلوب را برای همه شهروندان فارغ از محدودیت های حرکتی و ....تامین نمایند.

*متخصص مسائل شهری

۴۲۴۲