تمدن از کجا به اروپا رسید؟

"یورش به تمدن" عنوان بیست و دومین قسمت از مجموعه مستند "تمدن آسمانی" است که جمعه 2 مردادماه از شبکه خبر پخش شد. در این قسمت به دو تهاجم بزرگ خارجی به تمدن اسلامی در طول دوران این تمدن پرداخته می شود؛ یعنی جنگ های صلیبی و حمله مغول. دو یورش و تهاجمی که تقریبا از یک کانون و مرکز، هدایت و یا تحریک شده بودند. کانون های صلیبی/صهیونی که رشد و توسعه و گسترش تمدن اسلامی را با اهداف و مقاصد خود مغایر و در تضاد می دیدند، تدارک این دو تهاجم را دیدند.

تهاجم صلیبی در طی حدود 200 سال و تهاجم مغول پس از این جنگ ها (که آن هم بنا بر مدارک و اسناد منتشر شده به تحریک صلیبیون صورت گرفت) برای تمدن اسلامی، قتل و غارت و کشتار و سوزاندن کتاب ها و کتابخانه ها و نابودی شهرها و بناها و مدارس و ... را به همراه داشت و ضربات جبران ناپذیری بر پیکر تمدن اسلامی وارد آورد.

در نامه ای که یکی از سربازان صلیبی خطاب به پاپ نوشته بود، اشاره شده بود:

"اگر می خواهید بدانید که با دشمنان خود در این شهر چه کرده ایم، بدانید که مردان ما بر روی خون مسلمانان می تازند و این خون تا زانوی اسب هایشان بالا می آید..."

مایک لودز نویسنده تاریخ نظامی جهان ، می نویسد:

"...حالا شوالیه ها می توانستند هر چقدر که دلشان می خواهد گناه کنند و به همین سادگی به سرزمین مقدس ببرند که پاپ گفته بود باعث بخشودگی آن گناهها می شود و گذرنامه ورود به بهشت را در اختیارشان می گذارد. شوالیه ها از این روش می توانستند شهرت و عزت به دست بیاورند و تازه با غنائم جنگی هم برگردند. این یکی از شرم آورترین ماموریت هایی بود که نوع بشر تا به امروز عازم آن شده است... "

کشتار صلیبیون و مغول ها از مردم و دانشمندان و علمای تمدن اسلامی، باعث مهاجرت بسیاری از آنان به شهرها و سرزمین های امن تر گردید. در این دو تهاجم آنقدر کتابخانه به آتش کشیده شد و کتاب سوزانده شد که بسیاری از ارزشمندترین کتب و نسخ کتاب های دینی و علمی نابود شد.

بنا به نوشته مورخین معتبر از جمله ابن خلدون، در بغداد آنقدر کتاب به دجله ریختند که آب آن از مرکب کتاب ها، سیاه شده بود و از جلد و کاغذ کتاب ها نیز پلی استوار بر آن رودخانه بوجود آمده بود که می توانستند از طریق آن پل از رود دجله عبور کنند!

اگرچه جنگ های صلیبی، برای مسلمانان مصیبت بار بود و فاجعه آمیز اما برای اروپاییان دستاوردهای تمدنی داشت و اروپاییان غوطه ور در سیاهی های قرون وسطی، به دلیل همین جنگ های صلیبی برای نخستین بار در سرزمین های اسلامی با تمدن روبرو شدند. در واقع تمدن و علم و هنر از این طریق به اروپا راه یافت و غربی های قرون وسطی با تمدن و فرهنگ آشنا شدند.

پروفسور جاناتان بلوم ، استاد کالج بوستون در باره مواجهه سربازان صلیبی با تمدن اسلامی می گوید:

...آنها بسیار شیفته فرهنگ و اصولی شدند که در آنجا یافته بودند ، منظورم این است که کیفیت کالاهای تجاری مسلمانان بسیار بهتر از همه آنچه بود که در آنجا یافته بودند...

دکتر کارول هیلن برند، استاد دانشگاه ادینبورو نیز درمورد ارمغان سربازان صلیبی از سرزمین های اسلامی می گوید:

"...آنها برای مثال با مزه های تند غذاها برگشته بودند، آنها فلفل و دارچین را وارد می کردند و مزه های دیگر شرقی، شاید ذائقه آنها توسط آشپزهای مختلفی برانگیخته شده بود. ما می دانیم که آنها لذت استفاده از صابون را وقتی در آسیای میانه بودند فرا گرفتند و با دنیای مترقی اسلام آشنا شدند..."

جرج سارتن، پدر تاریخ علم از میان این ارمغان های صلیبی به "حمام" اشاره می کند و در کتاب "مقدمه ای بر تاریخ علم" می نویسد:

"...یکی از نتایج جنگ های صلیبی، رواج دوباره گرمابه های سبک اسلامی در اروپا بود...در دوران اضمحلال امپراتوری روم گرمابه های سبک رومی در غرب ناپدید شده بودند ... مسلمانان نوع جدیدی از حمام را بوجود آوردند که حمام بخار با آب گرم بود..."

دکتر شیلا بلیر، استاد کالج بوستون نیز درباره بهره گیری اروپاییان قرون وسطی از تمدن اسلامی می گوید:

"...این مسئله آشکار است که علم و تمدن از آسیا به سمت اروپا رفته است. بعد از جنگ های صلیبی خیلی از اروپاییان، ذهنشان برای آنچه در شرق اتفاق افتاده بود، بازتر شده بود. آنها اینک می دیدند که در آن سوی دنیا چه اتفاقی افتاده است، به نظر می رسید که دیگر مانند گذشته تنگ نظر نبودند، می خواستند که ببینند چه اتفاقی افتاده است..."

در این قسمت از مجموعه "تمدن آسمانی"، اساتید و کارشناسان زیر حضور داشتند:

پروفسور یوسف خلج اوغلو (مشاور ریاست دانشگاه غازی و رییس سابق بنیاد تاریخ تمدن در ترکیه)، دکتر کارول هیلن برند (استاد دانشگاه ادینبورو)، مایک لودر (مورخ و پژوهشگر نظامی)، دکتر شیلا بلر (استاد کالج بوستون)، پرفسور خلیل اینالجیک (رییس مرکز تحقیقات تاریخی دانشگاه بیل کنت در ترکیه) ، پرفسور فوآد سزگین (مدیر انستیتو و موزه علوم اسلامی دانشگاه گوته فرانکفورت)، دکتر مجتبی مطهری (استاد دانشگاه)، استاد رحیم پور ازغدی (عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی)، دکتر عبدالله جبل عاملی (استاد تاریخ معماری اسلامی دانشگاه هنر اصفهان)، دکتر شهریار شکر پور (استاد هنر اسلامی دانشگاه تبریز) و پرفسور حجابی قرلاننقلیج (رییس دانشکده زبان و تاریخ و جغرافیای دانشگاه آنکارا)

مجموعه "تمدن آسمانی" به نویسندگی و کارگردانی سعید مستغاثی و تهیه کنندگی رضا جعفریان در 30 قسمت برای گروه مستند شبکه خبر ساخته شده و روزهای جمعه و ایام تعطیل از این شبکه پخش می شود.