شاید گریزناپذیرو تا حدی قابل درک باشد، اما بخش های زیادی از ظرفیت سیاست خارجی ایران اکنون صرف حل و فصل برنامه اتمی این کشور میشود . اهمیت این معضل پیچیده تا به آن حد بود که حدود یک سال و نیم پیش وعده حل و فصل آن از جانب حسن روحانی در سال 2013 توانست او را از سایر رقبای انتخاباتی ریاست جمهوری در نزد مردم ایران متمایز و برنده نهایی انتخابات کند. اما اگر موضوع حل معضل پرونده اتمی ایران برای رئیس جمهوری در حد و استانداردهای روحانی، از اهمیت محوری برای فائق آمدن بر بسیاری از نابسامانی های داخلی و خارجی برخوردار است - که غیر از این نمی تواند باشد - بیش از درک علل انجام بسیاری اقدامات، درک علت عدم انجام بعضی از کارها توسط تیم دیپلماسی هسته ایی ایران، قدری مشکل و به یک سوال بزرگ تبدیل شده است. ازجمله دیپلماسی "عربی - اتمی" رئیس جمهور روحانی و وزیر خارجه او .
جان کری وزیر خارجه ایالات متحده روز 5 شنبه در پایان مذاکرات خود با محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در مونترو سویس عازم عربستان سعودی شد تا جزییات مذاکرات و احتمالا توافقات خود با هیات ایرانی را به اطلاع شاه سلمان و دیگر مقامات سعودی برساند. آنگونه که مقامات دیپلماتیک مقیم ریاض گفته اند آقای کری قرار است با سایر وزرای خارجه عضو شورای همکاری خلیج فارس نشست مشابهی را برگزار تا آنها را متقاعد کند توافق با ایران به ضرر آنان نیست. یک دیپلمات اروپایی مقیم ریاض می گوید" مطلع شده وزیر خارجه آمریکا در این سفر قصد دارد اعراب را متقعد کند توافق با تهران به نفع آنها و ثبات منطقه است. اما از آن مهم تر روشن خواهد کرد ایالات متحده در صورت توافق، مصمم و متعهد به اجرای آن است و متحدان واشنگتن باید این موضوع را درک کنند". آقای کری نیز روز 5 شنبه در ریاض، خطاب به پرنس فیصل در جمع خبرنگاران تصریح کرد: "راهی جز توافق با ایران وجود ندارد و درخواست از این کشور برای کنار گذاشتن برنامه اتمی اش راه حل نیست و تهران آن را نخواهد پذیرفت. مخالفان خود بگویند چه راه حل دیگری جز مذاکره و توافق وجود دارد؟."
گرچه آقای کری توضیح بیشتری در این زمینه نداد، اما لحن او به خوبی نشان می دهد با متحدان عرب در چه زمینه هایی گفتگو کرده وبا آنها اختلاف نظر دارد. متحدانی پرنفوذ که هیچ فرصتی را برای فشار به بدنه مذاکرات از دست نمی دهند. سفر آقای کری به منطقه به اهداف خود خواهد رسید؟ باید منتظر ماند و دید، ولی نه خیلی طولانی، شاید طی 10 روز آینده. اما سوال اصلی و تعجب برانگیز برای من این است: "چرا وزارت خارجه ایران همچون ایالات متحده، ابتکار عمل یک دیپلماسی عربی - اتمی منطقه ایی را آغاز نمیکند و در دست نمی گیرد و برای تشریح و توضیح آنچه در مذاکرات می گذرد اقدام مشابهی انجام نمی دهد؟
در حالی که 50 درصد سهم کیک متعلق به ایران است. اگر بناست در مذاکرات با اعراب منطقه مسائل مربوط به پرونده اتمی ایران مطرح شود و یا نسبت به ایران نگرانی وجود دارد، چرا وزارت خارجه ایران خود راسا وارد ماجرا نشده و دست به ابتکار عمل منطقه ایی برای مدیریت دیپلماتیک بحران نمی زند؟ اینجا میل و قهر مطرح نیست، بحث بر سر کشش دیپلماسی و وجود واقعیاتی ناخواسته به نام همسایگان جنوبی ایران در پرونده اتمی ست که شاید ناخوشایند و ناخواسته باشند ولی در مسیر حصول توافقی که تهران به دنبال آن است قرار گرفته و نقش مهمی را ایفا می کنند.
اگر نگرانی مربوط به ایران و پرونده اتمی این کشور است، پس منطقا این به عهده رئیس جمهور روحانی و کادر رویایی سیاست خارجی اوست که سرعت دور موتور دیپلماسی از نوع ایرانی را بالا برده و مسئولیت انتقال مباحث، تبادل اطلاعات و رایزنی پیرامون محور مذاکرات و توافقات را بدون واسطه و حاشیه با رهبران منطقه خصوصا اعراب خلیج فارس به عهده بگیرد. یعنی همان کاری که اکنون آقای کری و یا هر دیپلمات حرفه ای دیگری آنگونه که انتظار می رود در مسائل حساس بین المللی انجام میدهد. جایی برای تعارف و قهر وجود ندارد چرائی این خلاء به سوالی بزرگ اما بی پاسخی تبدیل شده است، دستکم تاکنون!
ویلی برانت صدر اعظم نیمه اول دهه 70 آلمان غربی آن روز٬یک بار گفته بود: "در سیاست این مهم نیست چه می گوئید یا چه کاری انجام می دهید. آنچه نمی گویید مهم است؛ کارهایی که نمی کنید اهمیت دارند و نهایتا اقداماتی که باید انجام دهید اما خودداری میکنید تعیین کننده و مهمترند".
فکر میکنم این سخن توصیف خوبی برای بخشی از دیپلماسی هسته ایی ایران باشد. آیا این همان انجام ندادن ها و نگفتن ها که ویلی برانت به آن اشاره کرده نیست؟
.matinmos@gmail.com
نظر شما