مرز جغرافیایی ضامن استقلال است‌؟

این توافق که با موافقت روسیه دوران تزاری همراه بود، مرزهای نوین کشورهای خاورمیانه و به‌ویژه سوریه، عراق، لبنان و فلسطین را به‌عنوان مناطق نفوذ بریتانیا و فرانسه تعیین کرد. اگرچه همه دولت‌های خاورمیانه در این توافق صاحب مرزهای جغرافیای معلوم شدند، اما کردها به صورت اقوام سرگردان میان کشورهای مختلف پراکنده شدند. خاستگاه کردها سرزمین ایران بوده و هست. آنان جزء جدایی‌ناپذیر سرزمین مادری خود هستند که شوربختانه در جنگ چالدران و جدایی بخش‌هایی از خاک ایران در آن هنگام، در عراق، سوریه و ترکیه امروزی پراکنده شدند. کردها از ۱۹۱۶ تاکنون برای هویت و حقوق خود کوشیده‌اند. این کوشش یا با شورش همراه بوده و یا توافق‌های مقطعی با دولت‌های عراق، سوریه، و ترکیه که در سال‌های ۱۹۲۵تا ۲۰۱۴ موارد آن کم نیست. اما از سال ۲۰۰۳ اوضاع کردها در عراق به طرز بی‌‌سابقه‌ای عوض شد. آنان از همان هنگام که سازمان ملل، اقلیم کردستان را جزو مناطق پرواز ممنوع در جنگ رژیم بعث عراق اعلام کرد، تا سقوط رژیم بعث و اکنون، وضعی متفاوت و مطمئن‌تر از آحاد ملت عراق کسب کرده‌اند. همچنین است کردهای سوریه که در حال‌ حاضر از حکومت خودمختار در ۳ منطقه جزیره، کوبانی و عفرین برخوردارند.

ممکن است کردهای عراق که دوشنبه (سوم مهر۹۶) در همه‌پرسی استقلال شرکت کرده‌اند، خواستار تلاشی توافقنامه سایکس-پیکو بوده و تغییرات تازه‌ای را در ژئو‌پلیتیک خاورمیانه خواستار باشند، اما بی‌تردید به این مهم توجه دارند که اکنون بریتانیا و فرانسه قدرت‌های برتر جهان نیستند که وزیران امور خارجه آنها از آن سوی دنیا برای جغرافیای خاورمیانه نقشه مرزی تعیین کنند و نه ایران، عراق، ترکیه و حتی سوریه زخمی از جنگ داخلی بازیگرانی هستند که منفعلانه به هر تغییری تن دهند. به‌عبارت دیگر هر تغییر به ماهیت درک امنیتی بازیگران اصلی منطقه بسته است. هیچ‌یک از همسایگان عراق از آن‌چه اقلیم کردستان در پی آن است تصور مثبتی ندارند. رمانتیسم در مقوله امنیت معنا ندارد. آن‌چه مورد تأکید همه همسایگان عراق و بلکه جامعه جهانی است، حفظ تمامیت ارضی عراق در چارچوب یک ملت و یک دولت است.

مطالبات کردهای عراق محترم است اما نمی‌تواند بدون ملاحظه همسایگان این کشور باشد. سال‌هاست از خطر موزائیکی شدن کشورهای بزرگ در منطقه گفته می‌شود. کوچک شدن کشورها نه برای ایجاد سرزمینی با هویت قومی است، بلکه کاستن از قدرت سرزمینی و جمعیتی دولت‌هایی است که می‌‌خواهند فارغ از دخالت قدرت‌های برتر باشند.

کردهای عراق از همه امکانات لازم برای چانه‌زنی درباره حقوق خود در چارچوب دولت مرکزی این کشور برخوردارند. آنان به‌رغم اختلافاتشان با دولت مرکزی که از سال ۲۰۱۴ به صورتی کشدار ادامه داشته، همواره طرف توجه، گفت‌وگو و حمایت‌های سیاسی و اقتصادی همسایگان این کشور بوده‌اند. این وضع درحالی بود که همسایگان عراق با درک آنچه بر کردهای عراقی از همان سال ۱۹۱۶ گذشته، به تعامل با دولت خودمختار اقلیم کردستان پرداخته‌اند. اما تغییر در تمامیت ارضی عراق برای همسایگانش نه تنها قابل قبول نیست، بلکه آن را تهدیدی برای امنیت منطقه می‌دانند. تلاش اقلیم کردستان برای استقلال، در چشم انداز نزدیک جز استمرار بی‌ثباتی و زخم دوباره بر پیکر مردم کرد عراق نخواهد داشت. کردهای عراق اگر تا دیروز بخشی از راه حل برون‌رفت از بحران بی‌ثباتی در عراق بودند، نباید عجولانه به بخشی از مشکل در این سرزمین بدل شوند. همه‌پرسی استقلال در اقلیم کردستان، ابزار کارامد برای برون‌رفت از تبعات توافقنامه ساکس-پیکو نیست. کردهای عراقی لازم است به مهم توجه کنند که رسیدن به استقلال در جهان کنونی الزاما داشتن مرزهای مستقل نیست. این کار به الزام‌های دیگر محتاج است.