با اتفاقی که در پی شکایت وکیل آقای اردلان سرفراز از سه خواننده به نظرم فصلی دیگر در نگاه به حقوق هنرمندان موسیقی شروع شده است. یادداشت زیر یکی دو ماه قبل و به مناسبت زادروز وفات فرهاد مهراد نوشته شد که بعد از فوتش بنیاد ایشان شکایتی را در زمینه عدم رعایت کپی رایت از صدا و سیما کلید زد که در دوره خود ماجراهای بسیاری پدید آورد.

اول: در سال‌های اولیه دهه هشتاد یکی از موضوعاتی را که دنبال می‌کردم، سرقت‌های فرهنگی و هنری در ایران و بی اعتنایی به حقوق اهالی فرهنگ و هنر بود؛ با چشم داشتی به چنین موضوعی و البته با تمرکز بر دو حوزه موسیقی و کتاب ونشر، به شکل مرتب و منظم یادداشت و مطلب و گفت وگو می‌نوشتم.

از دوره‌ای که در خانه موسیقی به عنوان بازرس و عضو و رییس هیات مدیره کانون پژوهشگران فعالیت می کردم ، ماجرا برایم جدی تر شد و بیشتر روی مسئله کپی‌رایت متمرکز شدم. سال ۱۳۸۹ از خانه موسیقی و فعالیت‌هایش کناره گرفتم به دلیل آنکه دیدم مجموعه هیات مدیره نه افراد صادقی هستند و نه جدی و می‌خواستم بنای یک بخش خصوصی در زمینه مسائل کپی رایت را پایه گذاری کنم که جلساتی را هم با حضور برخی از افراد دغدغه‌مند مرتبط با این موضوع در دفتر آقای سجادی در میرداماد برگزار کردیم که با سفر من تقریبا همه چیز یخبند و منجمد( فریز) شد. در این مدت(فاصله دهه ۸۰ تا ۹۰) اگر حافظه‌ام یاری کنم بیش از ۱۰۰ یادداشت و خبر و مطلب و گفت وگو درباره موضوعات مرتبط با کپی‌رایت نوشتم. حتی به یاد دارم که ستونی هفتگی را در صفحه آخر روزنامه اعتماد با تمرکز بر این موضوع راه اندازی کردم که هر هفته یکی از سرقت‌های فرهنگی را معرفی می کردم. از جمله این سرقت‌ها، سرقت مرتبط با آثار زنده‌یاد فرهاد مهراد بود که علاوه بر یادداشت هایی که نوشتم، گفت وگویی مفصل با وکیل وقت خانه فرهاد(آقای شریعت) انجام دادم که در روزنامه روزگار منتشر شد.

دوم:
فرهاد صدایی خاص داشت و نحله‌ای خاص در موسیقی را نمایندگی می‌کرد،(پاپ-راک)، بعد از فوتش و با تاسیس بنیادی به نام خانه فرهاد و پی‌گیری‌های خانم گلفام( همسر مرحوم مهراد) و وکیلش، در ارتباط با کپی رایت و حقوق مولف و مصنف بنایی گذاشته شد که نگارنده به یاد ندارد بعد از آن، موسسه یا بنیادی و شخصی، تا به این پایه به ایجاد یک وحدت رویه در موضوع کپی رایت و موسیقی نزدیک شده باشد و شاید اگر اختلافات داخلی خانه فرهاد اجازه می‌داد، به گمانم بنایی در صدا و سیما گذاشته می‌شد که بتوان با ابتناء‌ به آن حقوق مادی و معنوی اهل موسیقی را پی گیری و تثبیت کرد. البته این کار می‌توانست از سوی خانه موسیقی صورت بگیرد، اما همچنان که قبلا نوشتم، جماعت خانه موسیقی( هیات مدیره و سیستم اجرایی) بیشتر به سر تراشی سرگرمند تا کارهای جدی صنفی و اگر از آنها بپرسید که در چند سال اخیری که قرار بود مدیرعامل خانه موسیقی ماجرای کپی رایت را پی گیری کند، چه فعالیتی صورت گرفته است بعید می دانم که بتوانند سه خط گزارش بدهند. چنانکه در سایت‌آنها نیز نشانی از این ماجرا نیست. سال ۸۹ که به دعوت مرحوم افشین یداللهی در نشست خانه ترانه در همین زمینه شرکت کرده بودم، آقای دکتر محمد سریر هم از طرف خانه موسیقی( به عنوان ریس وقت این نهاد) شرکت کرده بود و تنها نکته‌ای که ایشان عنوان کرده بودند این بود که نامه‌آی به رئیس سازمان صدا و سیما نوشتند(‌که البته من آن نامه را زمانی که بازرس بودم در مکاتبات خانه پیدا نکردم) و وقتی پرسیدم که بعد از نگارش نامه چه کردید؟ پاسخی نداشتند.

سوم:
نوشتم که خانه فرهاد بیشتر از همه به ایجاد یک وحدت رویه حقوقی برای ماجرای کپی رایت نزدیک شده بودند. دلیل آن هم این بود که خانم گلفام و وکیل ایشان و نیز استاد فریدون شهبازیان و منوچهر آزادی(ناشر آثار فرهاد)، که بعد از فوت فرهاد به عنوان نیروهای اصلی این نهاد فعالیت می‌کردند، در کنار برگزاری جایزه‌ای سالانه در این زمینه پی گیری حقوقی آثار فرهاد را نیز دنبال کردند. کار تا به آنجا پیش رفت که با پی‌گیری آقای شریعت( وکیل) شعبه‌ای خاص در دادگاه برای این موضوع(پی‌گیری شکایت اهالی هنر) اختصاص داده شد.

چهارم:
ماجرا از آنجایی آغاز شد که پخش بی‌ضابطه ترانه « وحدت» و چند ترانه دیگر از صدا و سیما و گذاشتن کلیپ‌ها و تصاویر بی‌ارتباط با فضای ترانه و شعر به اعتراض خانه فرهاد و خانم گلفام انجامید. ایشان در دو نامه پیاپی از آقای ضرغامی خواستند که از انتشار آثار فرهاد صرف نظر کنند. اما این خواسته‌ها بی پاسخ ماند و نتیجه به آنجا انجامید که خانه فرهاد رسما از صدا و سیما برای انتشار این آثار شکایت کرد. آثار فرهاد همه در بخش خصوصی تهیه شده بود و طبق قانون حقوق مولفان و مصنفان هر فرد حقیقی و حقوقی که بخواهد از این آثار استفاده کند، می بایست مجوز استفاده از صاحب اثر را داشته باشد، در غیر این صورت مطابق قانون با او رفتار خواهند شد.
عدم تمکین صدا و سیما و یا هر شخص حقیقی و حقوقی مجازات‌هایی را در پی داشته و دارد. در بخش مجازات‌های این قانون و در مواد ۲۳ تا ۲۹ با دقت و به شکلی جزیی موارد مجازات تعیین شده است و به گمان من وزارت ارشاد و دولت به عنوان مجری قانون با همین قانونی که ۵۰ سال قبل نوشته شد، می‌توانند نسبت به استیفای حقوق هنرمندان و اهل فرهنگ در صدا و سیما اقدام کنند، اما کو مرد عمل؟!. در ماده ۲۳ این قانون آمده است:
«ماده ٢٣- هرکس تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت این قانون است به نام خود یا به نام پدید آورنده بدون اجازه او یا عامداً به شخص دیگری غیر از پدید آورنده نشر یا پخش یا عرضه کند به حبس تادیبی از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.»

پنجم :
وکیل خانه فرهاد با استناد به همین بندها از صدا و سیما و رئیس آن شکایت کرد و مطابق ماده ۲۸ همین قانون، صدا و سیما و رئیس آن را در وضعیتی دشوار و خطرناک قرار داد.
«ماده ٢٨- هرگاه تخلف ازاین قانون شخص حقوقی باشد علاوه برتعقیب جزایی شخص حقیقی مسئول که جرم ناشی ازتصمیم او باشد خسارت شاکی خصوصی از اموال شخص حقوقی جبران خواهد شد و در صورتی که اموال شخص حقوقی به تنهایی تکافو نکند ما به التفاوت ازاموال مرتکب جرم جبران می شود.»

ششم:
اینجا بود که وقتی مسئولان صدا و سیما سمبه را پرزور دیدند، وارد مذاکره و آقای عماد افروغ(‌ریاست کمیسون فرهنگی وقت مجلس) به عنوان داور و مرجع حل اختلاف وارد ماجرا شدند. نگارنده در آن سال‌ها به یاد دارد که مرحوم فرید سلمانیان به دلیل آشنایی با سابقه موضوع و نیز فردی خبیر و خوش نیت در این گونه مسائل، به این تیم پیوستند تا بتوانند با استفاده از همین شکایت، فضا را به سمتی سوق دهند که یک وحدت رویه‌آی از سوی دایره حقوقی صدا و سیما برای رسیدگی به این گونه شکایت‌ها ایجاد شود.

هفتم:
اختلافات داخلی در خانه فرهاد و نیز مرگ مرحوم فرید سلمانیان که واقعا به دنبال تهیه آیین‌نامه‌ای برای این ماجرا بود، تمامی دستاورد‌های پی‌گیری این ماجرا را در محاق قرار داد. بعد از آن تقریبا هیچ نهاد صنفی و یا فرد حقیقی و حقوقی را به یاد ندارم که پی گیری این ماجرا شده باشد. مسئولان خانه موسیقی هر از چندگاه بانگی بر می آورند اما مشخص است که تنها برای خالی نبودن عریضه است و نه چیز دیگر. باید منتظر ماند و به قول حافظ شیرین سخن:
شهر خالیست ز عشاق بود کز طرفی
مردی از خویش برون آید و کاری بکند

* اصل این یادداشت چندی پیش در نشریه صدا منتشر شد.

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 716793

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
2 + 9 =