به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، کتاب «راه ابریشم جدید؛ یک کمربند، یک جاده: نظریه چینی برای رهایی از محدودیت های استراتژیکی» نوشته عباس ملکی و مجید رئوفی در مدت کوتاهی به چاپ دوم رسید. چاپ اول این کتاب در نمایشگاه کتاب امسال همراه با کتاب های دیگر نشر ابرار معاصر تهران و با حضور کمال خرازی رییس شورای راهبردی روابط خارجی رونمایی شده بود.
عباس ملکی دیپلمات برجسته ایرانی و معاون سابق وزارت امور خارجه و مرکز تحقیقات استراتژیک و استاد سیاست گذاری انرژی دانشگاه صنعتی شریف همراه با دانشجوی خود این کتاب ۱۵۸ صفحه ای را به رشته تحریر درآورده اند.
این کتاب به تحلیل استراتژی جدید چین در احیای جاده تاریخی ابریشم می‌پردازد.
در گذشته‌های دور، قاره آسیا مرکز تمدن و فرهنگ جهان بود. اکثر مذاهب و تمدن‌های ساخته‌شده بر کره خاکی در آسیا و در امتداد جادۀ ابریشم بوده است. سده ها از این تغییرات می گذرد، اما روح جاده ابریشم همچنان در بسیاری از این مناطق زنده است؛ گویی صدای زنگ شترهای کاروان هنوز در سینه بسیاری از این دشت ها در جریان است. چنان که شی جین پینگ رییس جمهور چین در آستانه قزاقستان گفت:« اینجا که ایستاده ام تا به بخشی از تاریخ بنگرم، می توانم صدای زنگ شترها را که میان کوهستان ها می پیچد، بشنوم و دود برخاسته از آتش کاروان ها در دشت ها را ببینم.»
رونمایی در قزاقستان
سال ۲۰۱۳ در قزاقستان بود که رییس جمهور چین از ابتکار عظیم « یک کمربند، یک جاده» رونمایی کرد. امروز چین تلاش می کند ایدۀ جادۀ ابریشم را با طرح کمربند و جاده، احیا کند؛ ایده‌ای که جایگاه ویژه ای در برنامه 5 ساله سیزدهم چین دارد که اکتبر سال 2015 منتشر شد؛ برنامه ای که جاه‌طلبی‌های چین در عرصه تجارت خارجی و پروژه‌های سرمایه‌گذاری را دنبال می کند.
بر مبنای نقشه اجرایی چینی ها، «یک کمربند، یک جاده» با شمول کشورهای آسیا، اروپا و افریقا، اقتصاد آسیای شرقی را به اقتصاد اروپا در سوی دیگر پیوند می‌دهد.
یک بال طرح یعنی کمربند اقتصادی جادۀ ابریشم، از چین آغاز و از طریق آسیای مرکزی به اروپا منتهی می‌شود و بال دیگر، جادۀ ابریشم دریایی قرن 21 است که چین را در طول مسیرهای دریایی به آسیای جنوب شرقی، آسیای غربی (خاورمیانه) و افریقا پیوند می‌دهد.
اهداف چین از طرح ابتکار
کتاب «راه ابریشم جدید؛ یک کمربند، یک جاده» اهداف اصلی و پشت صحنه طراحی این ابتکار چینی ها را به شکل مفصلی توضیح می دهد و از شباهت های این طرح با طرح مارشال امریکا بعد از جنگ جهانی دوم می گوید. در بخشی از کتاب درباره ظرفیت مازاد چین و تلاش برای پیدا کردن زمینه های جدید در امتداد ابتکار یک کمربند، یک جاده می خوانیم:« کاهش وابستگی اقتصاد چین به سرمایه‌گذاری روی زیرساختهای داخلی و ایجاد رشد اقتصادی یک نتیجه مهم این طرح است که در اثر این سرمایه گذاری جدید حاصل می‌شود. در واقع نگاه شرکت های ساخت و ساز، سازندگان قطعات و تجهیزات و کسب و کارهای دیگر به فرصت های سرمایه گذاری در خارج از چین هم جلب می‌شود. حرکت کلیدی برای پیشبرد طرح، یافتن بازارهای خارجی برای این شرکت هاست.»
بحث تامین امنیت انرژی برای چین و رشد اقتصادی شرکا و ایجاد تقاضا برای محصولات چینی و تلاش برای آزادی تجارت و سرمایه گذاری نیز از اهداف مهم دیگر چینی ها از مطرح کردن این ابتکار است که در کتاب به آنها پرداخته شده است.
در بخش مهم دیگری از کتاب به مسایل ژئوپلتیکی این استراتژی پرداخته شده و از محدودیت های چین در تنگه مالاکا تا وضعیت همسایگی چین با کشورهای آسیای مرکزی و روسیه و پاکستان و هند و تقابل این دو کشور در منطقه پرداخته شده است.
در فصل دیگری نوع مراودات چین با تمام کشورهای حاضر در این ابتکار بررسی شده است. به ویژه به طور مفصل از دو دیدگاه اقتصادی و ژئوپلتیک به نوع روابط میان چین، روسیه، هند و قزاقستان پرداخته شده است.
حمل و نقل در جاده ابریشم جدید
کشورهای حاضر در ابتکار «یک کمربند، یک جاده» از لحاظ آب و هوا، حمل و نقل، گمرک و زیرساخت های آنها و مسائل امنیتی در سطح مشابهی قرار ندارند و این از بزرگترین چالش های طراحان طرح است. در فصل حمل و نقل به توسعه زیرساخت های حمل و نقلی در خود چین و به ویژه در استان سین کیانگ، قزاقستان و کریدور اقتصادی چین - پاکستان پرداخته و همچنین به ارتباط طرح کریدور شمال - جنوب در خاک ایران با ابتکار یک کمربند، یک جاده بررسی شده است. در این فصل به رقابت چین و هند در توسعه بندر گوادر در پاکستان و بندر چابهار در ایران هم پرداخته شده است.
نقش انرژی در ابتکار یک کمربند، یک جاده
بی شک، یکی از مهم ترین دلایل چین برای طرح و اجرای استراتژی «کمربند اقتصادی جاده ابریشم» بحث امنیت عرضۀ انرژی است. با این وجود که چین یکی از تولیدکننده های بزرگ نفت دنیاست، به دلیل نیاز فراوان صنایع چین و بیش از 105 میلیون خودرو شخصی (در سال 2013) از اغلب کشورهای صادر کننده، نفت وارد می کند. علاوه بر روسیه و آنگولا، کشورهای حوزه خلیج فارس نیز جزو مهم ترین صادرکننده های نفت به چین هستند. از سوی دیگر، چین به میزان قابل توجهی گاز طبیعی و مایع از قزاقستان، ترکمنستان، روسیه و قطر وارد می کند. از این حیث، می توان گفت اغلب کشورهایی که احتمالا در ابتکار کمربند و جاده حضور خواهند داشت، از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس از تامین کنندگان انرژی چین هستند. در فصلی از کتاب از دیپلماسی انرژی چین سخن گفته شده و درباره تغییر فلش تامین انرژی چین از افریقا و خاورمیانه به سوی آسیای مرکزی و روسیه تحلیل جامعی ارائه شده است.
مسایل مالی ابتکار یک کمربند، یک جاده
چین، ایده های متهورانه مالی فراوانی برای اجرای ابتکار کمربند و جاده اعلام کرده است. تاسیس بانک و صندوق جدید و تلاش برای افزایش اهمیت رنمینبی و تصویب ساده تر پروژه های زیربنایی در آسیا و سایر کشورهای دنیا در همین امتداد قابل ارزیابی است. چین در جهت به دست آوردن نفوذ اقتصادی بیشتر، ۵۷ کشور را برای تأسیس «بانک سرمایه گذاری زیر ساخت های آسیا» جذب کرده است تا با بودجۀ 100 میلیارد دلاری هزینه پروژه های توسعه بخش مورد نظرش را تأمین کند.
پکن در این زمینه از مشارکت جهانی استقبال کرده، اما واشنگتن با انتقاد از برخی جنبه های این پروژه از آن فاصله گرفته است و بسیاری از گزارشها از «بانک سرمایه گذاری زیرساختهای آسیا» به عنوان رقیبی برای بانک جهانی و بانک توسعه آسیایی که ژاپن و ایالات متحده در آن قدرت دارند، نام برده اند. در این فصل از چالش های مالی و همچنین معماری اقتصادی چین در مسیر اجرای طرح ها و پروژه های این ابتکار گفته شده است.
مسایل امنیتی
طرح یک کمربند، یک جاده به دنبال ادغام بیشتر اقتصاد چین با اقتصاد آسیا، آفریقا و خاورمیانه و ایجاد منافع مشترک میان تجارت و سرمایه گذاری شرکای چین و کشورهای حاضر در طرح است. تجارت و یکپارچگی مالی ارتباط مستقیمی با کاهش درگیری بین کشورها دارد و هزینه های درگیری را افزایش می دهد. ایجاد منافع داخلی باعث می شود کشورها صلح را به جنگ ترجیح دهند. با این حال بسیاری از این سرمایه گذاری ها قرار است در مناطق ناامن انجام شود. در استان ناآرام سین کیانگ چین در مجاورت قزاقستان تا آسیای جنوبی و آسیای جنوب شرقی که مرکز جنبش های ملی تعیین سرنوشت در جهان هستند مانند حرکات تیمور در اندونزی و آسامی در هند و همچنین کریدور اقتصادی چین - پاکستان در منطقه مورد مناقشه جامو و کشمیر یا کریدور اقتصادی بنگلادش - چین - هند- میانمار که عموما در مناطق بی ثباتی باید انجام شوند.
ایران در استراتژی «یک کمربند، یک جاده»
فصل ویژه ای هم به وضعیت ایران در این استراتژی از جنبه های متفاوت از جمله نوع مراوداتش با کشورهای آسیای مرکزی، چین و روسیه، وضعیت انرژی و حمل و نقل در ایران و نگاه ایران به منطقه گرایی و حضور در پیمان های منطقه ای پرداخته شده است.
نهایتا در فصل نتیچه گیری کتاب می خوانیم:« فعلا موضوع جاده ابریشم موضوعی است که درباره آن، هر کس داستان خود را می سراید و بسته به ظرافت فکری و ظرفیت و پیشینه علمی خود وجهی از وجوه آن را به رؤیت و نظر دیگران می رساند. چینی ها تا حد زیادی روی موقعیت پاکستان و ارتباطات قبلی خود با این کشور حساب می کنند. ضمنا چینی ها علاوه بر سرودن داستان خود با بهره برداری از زنجیره فرماندهی منظم و قوی خود آن را در میدان عمل هم به پیش می برند. در حالی که در بقیه کشور های مسیر، نه انسجام فکری و نه زنجیره فرماندهی منسجمی مشاهده می شود و همین امر سبب پیشبرد نقشه چینی ها با راحتی بیشتری می شود. ضمن اینکه نباید فراموش کرد روسیه، آمریکا، اروپا و حتی هند ممکن است با این پیشنهاد رقابت کنند.»
نویسندگان در نهایت پیشنهاداتی برای حضور موفق ایران در استراتژی کمربند اقتصادی جاده ابریشم و جادۀ ابریشم دریایی قرن 21 از جمله همکاری موازی با اروپا و هند و ژاپن و توسعه روابط عمیق با چین مطرح کرده اند.
فصل های دیگر
علاوه بر اینها فصل های مجزایی به تجربه های تاریخی معاصر برای موفقیت طرح جاده ابریشم از جمله همکاری ایالات متحده و بریتانیا در قرن19، ماجرای شکست چینی ها در پروژه راه آهن تازارا میان تانزانیا و زامبیا، کمپانی هند شرقی در ارتباط با چینی ها، کمپانی یونایتد فرویتز و نقشش در کودتا در گواتمالا پرداحته شده است.
35224
35224
نظر شما