مسابقات تلویزیونی نه صرفا به دلیل جذابیت‌های رسانه‌ای یا هیجانات روانی یکی از پرطرفدارترین آیتم‌های تلویزیونی است بلکه به دلیل ایجاد بستر رقابت و امکان بروز توانایی و استعدادهای آدمی نیز شیرین و سرگرم‌کننده است. به عبارت دیگر اگر قرار باشد هر یک از آیتم‌های تلویزیونی را به ویژگی‌ها و نیازهای انسانی نسبت دهیم، به طور قطع مسابقه‌های تلویزیونی نیاز آدمی به سرگرمی، هیجان، رقابت‌پذیری و ابراز سالم فضل را ارضا می‌کند و البته بر اطلاعات عمومی او می‌افزاید. از این بابت مسابقه‌های تلویزیونی خیلی شبیه حل جدول می‌ماند. با این حال سالهاست که مسابقات تلویزیونی ما مثل گذشته در جذب مخاطب موفق نیست. یک دلیل را باید در عدم خلاقیت و نوآوری در ساختار و طراحی فرمیک مسابقات جستجو کرد و دلیل دوم را در فقدان نیاز سنجی و طبقه‌بندی مخاطب. بدین معنی که مسابقات تلویزیونی یک برنامه عام نیست اگرچه عموما مردم به آن علاقه داشته و از آن لذت می‌برند اما یادمان باشد همه مخاطبان در یک سطح از هوش، آگاهی و ذوق زیبایی شناخی نبوده و از طیف‌های مختلفی تشکیل می‌شوند. بر همین مبنا می‌توان مدعی شد که مسابقات تلویزیونی ما کمتر به مخاطبان خاص و نخبه توجه کرده و بر مبنای هوش و ظرفیت‌های ذهنی و عینی آنها مسابقه‌ای ترتیب داده است. این در حالی است که غالبا افراد تحصیلکرده و نخبه جامعه به واسطه اطلاعات عمومی بیشتر و هوش و استعداد بالاتر بیش از طیف‌های دیگر مخاطبان، خواهان مسابقات تلویزیونی بوده و از تماشای آن لذت می‌برند. این طیف از مخاطبان حتی اگر خواهان مسابقه‌ای از جنس و در سطح خود نباشند اما این حق را دارند که تلویزیون، مسابقه‌ای در سطح آنها طراحی کرده و به نمایش بگذارد تا در بازی آگاهی و سرگرمی، سهیم شده و اغنا شوند. «مسابقه هوش برتر» شبکه نسیم را می توان مصداق پاسخ به نیاز مخاطبان خاص و نخبه به لذت از مسابقات تلویزیونی دانست. با توجه به ماهیت و کارکردهای مسابقه، «هوش برتر» تناسب منطقی با شبکه نسیم داشته و در پس این سرگرمی، آگاهی نیز نهفته است و تاکیدی است بر این معنا که شبکه نسیم به سرگرمی صرف نمی اندیشد.
«هوش برتر» قطعا برای اینکه از ایده به دیده برسد خود نیازمند طراحی هوشمندانه است و به نظر می‌رسد پیمان مقیمی در طراحی و تهیه آن تلاش کرده تا هوشمندانه عمل کند. ضمن اینکه در کنار این هوشمندی باید به خلاقیت و طرحی نو درانداختن در ساختار فرمی برنامه از جمله طراحی دکور و صحنه، گرافیک و بازی ها و آیتم های مسابقه اشاره کرد.
یکی از نقدهایی که همواره نه فقط به مسابقات تلویزیونی نخبه‌گرا که اساسا به اقشار تحصیلکرده و فرهیخته جامعه وارد بوده این است که آنها دارای سویه یک بعدی بوده و به قول هایدگر انسان تک ساحتی‌اند بدین معنی که از نظر هوش ذهنی و نظری، قوی اما در مهارت‌های اجتماعی و عملی، ضعیف هستند. بازخوانی مسابقات علمی و هنری تلویزیون نیز نشان می‌دهد که غالب آنها صرفا هوش ذهنی را معیار قرار داده و مبتنی بر حافظه و اطلاعات عمومی بودند اما در مسابقه «هوش برتر»، مهارت های عملی و سرعت و خلاقیت فردی نیز به چالش کشید شده و مورد سنجش قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر محتوی این مسابقه صرفا ساختار پرسش و پاسخی نداشته و در حیطه سنجش عملیاتی نیز ورود می‌کند.
این مسابقه بین ۴ گروه ۳۲ نفره (جمعاً ۱۲۸ نفر) انجام و در نهایت ۴ فینالیست معرفی می‌شود. ۱۲۸ نفر حاضر در این مسابقه پس از دوبار آزمون از بین ۴۷۰۰ نفر داوطلب نخبه با مدارک و نمرات عالی انتخاب گردیده و سطح اطلاعاتی آنها به مراتب از سری اول بالاتر است. ضمن اینکه برای اولین بار از ۷۲ متر LED با کیفیت ۴k در سقف و بک دکور استفاده شده که جلوه ای خاص به نمای مسابقه داده است. همچنین برای اولین بار از نرم افزارها و سخت افزارهایی که توسط مهندسین بومی طراحی و ساخته شده، استفاده می شود که کلیه عملیات نرم افزاری، گرافیکی و نور صحنه را تحت کنترل می‌گیرد.
یکی از ویژگی‌های این مسابقه را می‌توان در موقعیت شرکت کنندگان آن جستجو کرد که مردم عادی نیستند بلکه نخبگان علمی کشورند که در یک رقابت حرفه‌ای به مسابقه آمده‌اند. درواقع بیشتر شرکت کنندگان، از دانشجویان برتر دانشگاه‌های علمی کشور هستند. معرفی و بیوگرافی شرکت کنندگان که در آغاز برنامه توسط مجری بیان می‌شود هم اطلاعات شخصی شرکت کنندگان را به مخاطب ارائه می‌دهد و هم آنها را برای تماشای یک رقابت جدی بین جوانان نخبه ترغیب می‌کند. اگر مسابقه مردان آهنین، توانایی و قدرت جسمانی شرکت کنندگان را می‌سنجید در اینجا توانایی و قدرت ذهنی و مهارتی شرکت کنندگان به محک مسابقه گذاشته می‌شود. ضمن اینکه محدویت جنسیتی هم نداشته و زنان و دختران نیز در آن شرکت می‌کنند. نکته جالب اینکه مجری در معرفی نامه شرکت کنندگان یک جمله نیز از آنها درباره رمز موفقیت در زندگی بازگو می‌کند که می‌تواند کارکردهای تربیتی برای مخاطب داشته و حتی در ایجاد انگیزه به علم آموزی و تحصیل و خلاقیت در جامعه نیز موثر است. پرسش از انگیزه حضور در مسابقه از شرکت کنندگان نیز در تعمیق و انتقال این پیام موثر است.
آنچه که در طراحی این مسابقه قابل تامل است نه لزوما ساختار فرمی و در واقع طراحی تلویزیونی که چیدمان و ساختارسازی محتویی و مضمونی سوالات است که با نگاه و رویکردی علمی و روانشناختی طراحی شده که در چند بخش شنیداری، دیداری، پرسش و پاسخ تخصصی، مراحل عملی و سرعت عمل اجرا می‌شود و در واقع نوعی مهارت سنجی است نه حافظه سنجی. ضمن اینکه می‌توان لحاظ کردن المان‌های بومی و ایران در تعیین و تحلیل محتوی آن تشخیص داد که به خلق و بسط فضای بومی در اجرای مسابقه کمک می‌کند. بدیهی است این مسابقه به واسطه ذات و ماهیت علمی- فرهنگی خود نمی‌تواند مثل مسابقات عمومی واجد سویه و کنش هیجانی بالا باشد اما دارای یک نوع ریتم درونی است که ضرب آهنگ مسابقه را متعادل نگه داشته و مخاطب را با خود همراه می‌کند. ضمن اینکه مخاطب نیز از این امکان برخوردار است که در خانه، هوش خود را از طریق پاسخ به سوالات آزموده و محک بزند که خود این نیز به ایجاد نوعی هیجان آگاهانه کمک می‌کند. هیجانی درونی که با نوعی متانت فرهنگی درهم آمیخته است و افشین زی نوری مجری این برنامه نیز در تعمیق این متانت فرهنگی نقش موثری دارد. پرستیژ و لحن صدای او که ریشه در تجربه دوبله گری دارد به تحقق این فضا کمک می‌کند. ضمن اینکه اجرای دو صدایی نیز به ایجاد تنوع فرمی در اجرا کمک کرده است. صدایی که در بخش مسابقات شنیداری می‌شنویم دو عنصر آرامش و هیجان را توامان دارد که متناسب با اتمسفر چنین مسابقه‌ای است. «هوش برتر» را باید یک مسابقه نخبه‌گرا دانست که نخبه محور نیست و هر مخاطبی با هر سطحی از دانش می‌تواند از تماشای آن لذت ببرد؛ لذتی که آمیخته با کسب آگاهی است و شاید گزافه نباشد که بگوییم لذت کسب آگاهی بیش از لذت تماشای یک رقابت تلویزیونی، دستاورد مسابقه «هوش برتر» برای مخاطبان آن است. لذتی که با ترانه تیتراژی پایانی، هوش را به احساس گره زده و لذت مضاعفی خلق می‌کند. قطعا تیتراژ پایانی هوش برتر با توجه به مضمون ترانه که ارتباط مستقیم با محتوی و ماهیت برنامه دارد یک اتفاق خوب در عرصه تولید مسابقات تلویزیونی است که هوش را با حس میهن پرستی آمیخته و به نوش بدل می‌کند.
5757
نظر شما