سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان گفت: سیاست منطقی هسته ای دولت تدبیر و امید و برجام باعث تنها ماندن رئیس جمهوری آمریکا در بین متحدان جهانی اش شد.

«افشار سلیمانی» روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا با اشاره به اظهارات جمعه شب دونالد ترامپ درباره ایران و برجام گفت: حفظ برجام و هماهنگی و رایزنی پیوسته و همکاری های تنگاتنگ با چین و روسیه به ویژه اروپا بهترین راهبرد برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود.

این تحلیلگر مسائل بین المللی معتقد است که احاله برجام به کنگره نشان از فشارعوامل داخلی و خارجی آمریکا بر تصمیمات ترامپ است و اگر شرایط همین گونه ادامه یابد و حمایت های داخلی و خارجی از برجام استمرار پیدا کند، این احتمال که ترامپ از برجام خارج شود کاهش می یابد.

سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان با اشاره به این که رئیس جمهوری آمریکا با اصول سیاست خارجی این کشور و مسائل بین المللی ناآشنا است و با مسائل مهم وحیاتی عرصه بین المللی تجارت گونه برخورد می کند، افزود: ترامپ در تلاش برای قهرمان شدن زودرس است ومی خواهد این ذهنیت را در رهبران جهان ایجاد کند که او غیرقابل پیش بینی است.

برخی از ناظران مسائل بین الملل معتقدند سیاست خارجی دونالد ترامپ در مورد «ایران، برجام و مسائل منطقه غرب آسیا» دچار سرگردانی و عدم انسجام شده است. ارزیابی شما از رفتارها و اظهارات اخیر ترامپ چیست؟
اگر به اظهارات دونالد ترامپ در دوره مبارزات انتخاباتی و رفتارها وعملکرد او از بدو ورود به کاخ سفید توجه کنیم به چند نکته مهم روانشناختی پی خواهیم برد؛ ظرفیت اندک در انتقاد پذیری، عدم انسجام در گفتار و رفتار، تلاش برای قهرمان شدن زودرس، نفی عملکرد باراک اوباما و رفتارهای ضد اوبامایی، دروغگویی و بی ثباتی در تصمیم گیری، عوام فریبی، تعجیل در انجام امور در رفتارهای رئیس جمهوری کنونی آمریکا به وضوح دیده می شود.ترامپ به دلیل عدم شناخت صحیح از قواعد حاکم بر نظام بین الملل و واقعیات موجود بین المللی و منطقه ای رفتارها و برخوردهای تجارت مابانه با مسائل مهم وحیاتی بین المللی دارد و برای ساختن این ذهنیت در رهبران کشورهای هدف مبنی براینکه او غیرقابل پیش بینی است و ممکن است حتی دست به اقدام نظامی هم برعلیه برخی کشورها بزند، تلاش می کند.البته ناهماهنگی، سرگردانی و عدم انسجام در سیاست خارجی ترامپ نه تنها درقبال ایران و برجام و غرب آسیا، بلکه در رابطه با سایر مناطق هم قابل مشاهده است.

ترامپ در سخنرانی جمعه شب خود از عبارت جعلی برای خلیج فارس استفاده کرد و رئیس جمهوری در پاسخ به وی توصیه کرد تاریخ و جغرافیا مطالعه کند.
ضعف اطلاعات جغرافیایی ترامپ فقط محدود به ندانستن نام واقعی خلیج فارس نیست و ازنقشه جهان و کشورها و بازیگران مختلف نظام بین الملل اطلاعات اندکی دارد.

ناآشنایی ترامپ به اصول سیاست خارجی آمریکا و مسائل بین المللی تا حدی است که حتی بر ضد متحدان آمریکا چون اتحادیه اروپا، ناتو، ترکیه و متحدان آسیایی این کشور مانند ژاپن و کره جنوبی و به نفع برخی کشورها (مانند روسیه) که ازسوی کنگره و دولت های پیشین در ردیف دشمنان آمریکا قرار داده شده اند، اتخاذ موضع کرده است.

آیا سیاستهای اعلامی و اعمالی ترامپ در هماهنگی با سیاست های ساختار حاکم بر آمریکا هماهنگ است یا در تضاد با آن است؟
از آنجا که نظام وساختار سیاسی آمریکا از ثبات و قانونمندی برخوردار است، درطول 9 ماه گذشته به رغم ریاستی بودن، به نظر می رسد این ساختار در برابر رفتارهای غیرمنطقی ترامپ مقاومت کرده و دربسیاری از موارد حتی مانع از اجرای طرح های غیراصولی او شده است.

سیستم قانونمند مستقر در آمریکا در این مدت در برابر اکثر رویکردهای داخلی و خارجی ترامپ ایستادگی کرده و مانع از رفتن آب جوی از مسیراصلی خود شده است؛ به طوری که ترامپ یا از بسیاری از ادعاهای خود مجبور به عقب نشینی شد و اگر هم بر آنها -که بیشتر به عرصه داخلی آمریکا مربوط می شود - اصرار می کند، یا تاکنون به سرانجامی نرسیده و یا با چالش و تنش هایی مواجه شده است.
از زمان حضور ترامپ در کاخ سفید آمریکا در واقع برای نخستین بار پس ازجنگ جهانی دوم که به جایگاه برتر نظام بین الملل رسیده بود و دوره پسا جنگ سرد نیز این جایگاه تقویت شد، با کاهش اعتماد متحدان، در روند ضعیف شدن قرار گرفته و درصورت ادامه این مسیر می تواند نظام بین الملل را با پارادایم جدیدی مواجه سازد؛ این شکاف میان آمریکا و متحدان این کشور، آغازی برای اتفاق های جدید میان بازیگران عرصه جهانی می شود.

ترامپ در سخنان خود به طرحی در سنای آمریکا اشاره کرد این طرح ظاهرا از سوی دو سناتور جمهوری خواه (تام کاتن و باب کورکر) در دست تهیه است. چه سرنوشتی برای این طرح متصور هستید؟

پس از گذشت نزدیک به 2 سال از اجرایی شدن برجام که با مدیریت باراک اوبامای دموکرات (رئیس جمهوری قبلی آمریکا) از چنبره جمهوریخواهان در کنگره این کشور رهایی یافت، اینک خلف ضد دموکرات و آنتی اوبامای این کشور برخلاف قواعد حقوق وتعهدات بین المللی، برجام را برای به اصطلاح بازبینی و تکمیل آن در مسیر اجرا، به کنگره سپرده است؛ هرچند نمی توان به صورت دقیق پیش بینی کرد این پرونده ظرف 2ماه آینده چه برآیندی خواهد داشت، اما می توان سناریوهای محتمل را گمانه زنی کرد.

با توجه به اینکه بازبینی و ارایه پیش شرط های جدید برای باقی ماندن آمریکا در توافق برجام، نیازمند جلب همراهی حداقل 8 سناتور دموکرات و رای همه 52 عضو جمهوریخواه درمجلس سنا است، بدیهی است درطول 60 روز آینده لابی های موافق و مخالف برجام در کنگره تحت تاثیر درون و برون آمریکا بحث وجدل های داغی را پیش رو خواهند داشت.

این که ترامپ به رغم اظهارات تند ضد برجامی که درطول 2سال اخیر در قبل وبعد از به قدرت رسیدن، جمعه شب راسا اقدام به لغو برجام نکرد، ولی با رد پایبندی ایران به تعهدات برجام، تعیین سرنوشت آن را به کنگره تحت تسلط اکثریت ضعیف جمهوریخواه سپرد، نشان از تاثیرگذاری عوامل داخلی و خارجی بر تصمیمات او است.

ترامپ با عدم تایید پایبندی ایران به تعهدات برجام چه هدفی را دنبال می کند؟
رئیس جمهوری آمریکا با عدم تایید پایبندی ایران به برجام، بیشتر مهار فعالیت های ایران در منطقه، ایجاد محدودیت در تولید موشک های میانبرد و دوربرد، تلاش برای دائمی کردن دوره عدم غنی سازی اورانیوم و افزایش آستانه تولید احتمالی سلاح هسته ای و جلوگیری از بهره برداری اقتصادی جمهوری اسلامی از قبل برجام را دارد.

با توجه به حمایت فوری مقام های عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی از سخنان غیراستاندارد ترامپ در مورد ایران به نظر می رسد ترامپ صرفا از دریچه صهیونیسم بویژه نتانیاهو و سلمان بن عبدالعزیز عربستان به جهان می نگرد؛عربستان و اسرائیل در این رویکرد ترامپ تاثیرگذارند و هردو رژیم از توسعه وپیشرفت ایران و نفوذ منطقه ای ایران نگرانند.

پیش بینی شما از نتایج روند چانه زنی لابی های مخالف و موافق برجام در کنگره آمریکا چیست؟
با درنظر گرفتن رویکردهای موجود بررسی برجام در کنگره آمریکا سه نتیجه احتمالی می تواند درپی داشته باشد؛ از یک طرف پس از 2ماه بررسی برجام در کنگره، ممکن است آمریکایی ها نتیجه بگیرند که با تغییر قانون نظارت بر برجام و ارایه پیش‌شرط های جدید و ملحوظ نمودن مکانیزم ماشه برای شروع مجدد تحریم های هسته ای به بهانه هایی چون برنامه موشکی و فعالیت های منطقه ای ایران و تصویب تحریم های جدید و یا ارایه پیش شرط های جدید، توپ «ماندن یا خروج» از برجام به زمین ایران پرتاپ خواهد شد.

در این صورت این ایران است که باید تصمیم بگیرد با بازگشت تحریم های آمریکا و ارایه پیش شرط های جدید این کشور آیا می خواهد دوباره بر سر برجام و شروط جدید آمریکا مذاکره کند یا نه.

در این سناریوی احتمالی نقش کشورهای اروپایی، روسیه و چین به عنوان حامی برجام می تواند قابل توجه و تامل باشد؛ البته باتوجه با این که سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس ضمن حمایت از برجام، نسبت به مذاکرات احتمالی مدنظر ترامپ با ایران در زمینه مسائل منطقه ای و موشکی چراغ سبز نشان داده اند، واکنش های بعدی این کشورها و اتحادیه اروپا در قبال آمریکا با تردیدهایی مواجه شده است.
در رویکردی دیگر، خروج یکجانبه آمریکا از برجام از سوی کنگره یا رئیس جمهوری آمریکا شود نیز ممکن است اتفاق بیافتد، که در این صورت هم آمریکا و هم جمهوری اسلامی ایران و تا اندازه ای جامعه جهانی به اندازه ای کمابیش متفاوت متضرر خواهند شد.
عدم تغییر قانون نظارت بر برجام وعدم تصویب پیش شرط های جدید برای ادامه همراهی آمریکا با اجرای برجام نیز از احتمال کمی برخوردار است، که در این صورت این جمهوری اسلامی ایران خواهد بود که برنده این بازی شده است.

با توجه به عدم تایید و همراهی مقامات کشورهای اروپایی و روسیه و چین با مواضع ترامپ در خصوص برجام، راهبرد دستگاه دیپلماسی ایران در فضای بین المللی درباره برجام چگونه خواهد بود؟
نباید فراموش کنیم که سیاست منطقی هسته ای دولت تدبیر و امید و برجام باعث شد که اکنون ترامپ در میان متحدان جهانی خود تنها مانده است؛ «فدریکا موگرینی» مسؤل سیاست خارجی اتحادیه اروپا و ناظر اجرای برجام جمعه شب و بلافاصله پس از نطق ترامپ موضع محکمی به نفع برجام گرفت و انگلیس و فرانسه و آلمان نیز بر برقراری برجام تاکید کردند؛ هر چند اضافه کردند در باره موشک های بالستیک و سیاست های منطقه ای ایران در نگرانی های آمریکا سهیم اند که این خود می تواند موجد نگرانی هایی برای ایران شود.

مواضع اروپایی ها نشان می دهد که درصورت ایستادگی آنها و همین طور چین و روسیه تحریم های هسته ای به احتمال بسیار برنخواهد گشت و با استفاده از این فرصت، ایران می تواند از امتیاز فروش نفت و تجارت بین الملی و تاحدودی بانکی بهره برداری کند. اما حوزه سرمایه گذاری در ایران و همکاری های بانکی بین المللی که تاثیر زیادی در فرایند رشد اقتصادی کشور دارد می تواند بیش از پیش ناامن شود. روندی که از قبل آغاز شده بود.

مانع اصلی بهره برداری گسترده از فرصت های برجام هسته ای جریان تندروی داخلی است که مانع از آن شد تا دولت تدبیر و امید براساس دکترین توسعه گرای مبتنی بر منافع ملی حرکت کند؛ عدم تمرکز کافی و وافی سیاست خارجی در نهاد اصلی دیپلماسی کشور یعنی وزارت امور خارجه نیز دراین راستا مزید بر علت بوده است.

مولفه های قدرت ملی سطح ومیزان ومحدوده بازی و ایفای نقش و ایستادگی را تعیین می کنند، لذا از دریچه منافع ملی اگر بنگریم حتی اگر دیگر کشورها نیز برجام را رعایت نکنند ایران باید سیاست های منطقی هسته ای خود را پی گیری کرده و برای جلوگیری از تحریم های احتمالی و مقابله با عهدشکنی طرف های دیگر باید راه های کم هزینه تری پیدا کند و مانع از بازگشت شرایط دوران پیشابرجام و قبل از دولت تدبیرو امید شود.

باید توجه داشت که تعادل قوای بین المللی نامتوازن و ناعادلانه است، یک تنه و یک شبه نمی توان این نظم را برهم زد؛ می توان منتقد و معترض بود و با دیگر زیان دیدگان از این تبعیض و ناعدالتی همفکری و همراهی کرد و جهت گیری ها و سیاست های مدت دار داشت، اما نمی توان سر بر دیوار کوبید. به هر صورت تداوم سیاست های هوشمندانه و واقع بینانه دولت روحانی در رابطه با حفظ برجام و عدم تحریک ازسوی آمریکا برای خروج از برجام ضروری است.

ترامپ تهدید کرده در صورت تایید پایبندی ایران به تعهدات برجام از سوی کنگره، از برجام خارج خواهد شد؛ این تهدیدات و لفاظی های رئیس جمهوری آمریکا چقدر قابل اعتنا است و تا چه میزان عملیاتی خواهد شد؟
باتوجه به مجموعه تحولات رخ داده حول محور برجام و اینکه تاکنون به دلیل حمایت های جهانی به ویژه سایر اعضای گروه کشورهای 1+5، سازمان بین المللی انرژی اتمی و سازمان ملل متحد و مخالفت های داخل آمریکا، ترامپ نتوانست از برجام خارج شود وبررسی موضوع را به کنگره احاله داده است.اگر شرایط همین گونه ادامه یابد و حمایت های داخلی و خارجی از برجام استمرار پیدا کند، این احتمال که ترامپ از برجام خارج شود اندک است، البته ادامه سیاست های هوشمندانه و واقع بینانه دولت ایران در رابطه با حفظ برجام و عدم تحریک ازسوی آمریکا برای خروج از برجام بیش ازپیش دراین راستا ضروری است.

از طرفی ماجرای دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به نفع ترامپ کماکان تحت بررسی است و ماجراجویی ها و ناکامی های ترامپ در عرصه های داخلی و خارجی که وی را مجبور به فرافکنی در رابطه با ایران نیز کرده تا افکارعمومی آمریکا را از مطالبات و انتظارات و وعده های انتخاباتی او به سوی دیگری منحرف کند، احتمال استیضاح و برکناری اش منتفی نشده است که درصورت وقوع همه طرح های او نقش بر آب خواهد شد.

جمهوری اسلامی ایران چه ابزارهایی در برابر اعمال فشارهای آمریکا در مورد برجام در ماه های پیش رو و سال های آینده می تواند داشته باشد؟
اصولا بر پایه تئوری های قدرت و روابط بین المللی که مستلزم واقع بینی است، مولفه های قدرت در ابعاد مختلف داخلی اعم از سیاسی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی، ژئوپولیتیکی و دیپلماسی درسیاست خارجی نقش تعیین کننده دارند و حول محور منافع و امنیت ملی باید از این اهرم ها استفاده منطقی، بهینه، بموقع و زمان شناسانه و با شناخت واقعی ازفرصت ها وتهدیدها بعمل آید.

جمهوری اسلامی باید در وهله اول انسجام داخلی را ازطریق تامین حقوق و مطالبات ملی و تضمین آزادی ها و اجرای کامل قانون اساسی و عملی کردن وعده های انتخاباتی آقای روحانی در زمینه های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و امنیتی تقویت کند.

از طرف دیگر ایران درعرصه خارجی نیز باید مانع از برقراری اتحاد مجدد اروپا، چین وروسیه با آمریکا آنگونه که در دولت ناکارآمد پیشاروحانی سیل قطعنامه های تحریمی را علیه ایران جاری کردند، شود؛ درهمین راستا حفظ برجام و هماهنگی و رایزنی پیوسته و همکاری های تنگاتنگ با چین و روسیه به ویژه اروپا بهترین راهبرد برای ایران محسوب می شود.

مزید بر اینها بهره گیری حداکثری از دیپلماسی عمومی و جذب افکارعمومی در جهان به ویژه در کشور مقابل و اطلاع رسانی کافی پیرامون موضوع و تحولات ایران ضروری است.

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 719214

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
1 + 16 =