ابوالفضل خدایی: حمله موشکی آمریکا به خاک سوریه، سرآغاز چرخشی مهم در سیاست های واشنگتن بود. حمله ای که مبدا آن از ناوگان ایالات متحده در دریای مدیترانه با شلیک موشک های کروز انجام شد. اقدامی که با واکنش های بین المللی متفاوتی همراه بود. ایران و روسیه جز کشورهایی بودند که با آن مخالفت کردند و کشورمان در این زمینه خواستار تشکیل کمیته حقیقت یاب شد. اقدام خودسرانه آمریکا موجب شد تا گمانه زنی ها درباره بهبود روابط واشنگتن و مسکو و ادامه روند راه حل سیاسی برای بحران سوریه، در پرده ای از ابهام قرار گیرد. علل چرخش در سیاست های آمریکا و پیامدهای آن پرسشی است که خبرگزاری خبرآنلاین با دکتر دیاکو حسینی کارشناس ارشد مسایل بین الملل در میان گذاشته است که مشروح آن را در ادامه می خوانید:
ارزیابی شما از حمله موشکی آمریکا به سوریه چیست؟ ترامپ پیش تر اعلام کرده بود که سوریه اولویت اول ایالات متحده نیست. برخی از کارشناسان نیز بر این باورند که اقدام ترامپ احساسی و یک نوع ژست محسوب می شود و تغییر مواضع وی می تواند آسیب های زیادی برای او به وجود بیاورد.
ترامپ برای اثبات این موضوع که متفاوت از اوباما است دست به چنین اقدامی زد. اما به نظر من این اقدام ترامپ در سوریه یک تهدید تو خالی بود زیرا قبل از این حمله ترامپ روس ها را در جریان آن قرار داده بود و به پرسنل نظامی سوریه نیز اطلاع داده بود. این مقدار از احتیاط برای حمله نظامی نشان می دهد که ترامپ نمی خواهد درگیر ماجرای بزرگتری از جمله جنگ مستقیم با سوریه و یا روسیه شود. هرچند، حمله موشکی آمریکا به خاک سوریه عمدتاً دارای جنبه ها و ارزش نمایشی بود، نباید تصور کرد که این اقدامی بی اثر و بی معنا است. این اقدام آمریکا در تغییر موازنه های نظامی نقشی نداشته است اما تاثیرات زیادی را در حوزه سیاسی و روانی ایجاد خواهد کرد.
نکته قابل توجه در این باره وقوع یک سری از تغییرات در داخل آمریکا است که محتوای آن کشاندن ترامپ به جریان و ساختارهای حاکم ایالات متحده آمریکا نسبت به جریان سوریه است و مطابق آن ایالات متحده باید نقش فعال تری در جنگ سوریه بازی کند. در پس زمینه این رویداد، جانشینی "مک مستر" به جای "مایکل فلین" و همین طور ضعیف تر شدن میزان نفوذ "استیو بنن" وکنار گذاشتن وی از شورای امنیت ملی، باید جز عواملی شمرده شود که راه را برای اقدام اخیر ایالات متحده هموار کرد. پس از روی کار آمدن ترامپ، در آمریکا نگرانی های در ارتباط با آن بی توجهی او به مسایل و ارزش های بین المللی بود. حمله به سوریه، کم هزینه ترین راهی به نظر می رسید که می توانست سرآغاز بازگشت آمریکای ترامپ به ارزش های بین المللی و جریان اصلی سیاست خارجی آمریکا باشد و عده ای دیگر فراتر از این امیدوارند که شاهد شکل گرفتن استراتژی موثرتری در برابر سوریه باشند. حمله به سوریه یک تظاهر ضعیف به برخورداری ترامپ از دکترین نظامی است. دستکم او موفق شد وانمود کند که یک استراتژی حساب شده درباره سوریه دارد که با شعارهای اولیه او پیرامون اینکه برنامه ای برای شکست داعش و حل بحران سوریه دارد، هماهنگ است. اما در عین حال تناقض تازه ای را هم به بار آورد. مداخله نظامی در سوریه با این شعار او مغایر است که که آمریکا باید از مداخلات در مسائلی که منافع حیاتی آمریکا را تهدید نمی کند، دست بردارد. با وجود اینکه بسیاری از هر دو حزب از این تصمیم ترامپ حمایت کردند اما انتقادات و عدم حمایت ها به همان اندازه جدی است؛ چه در میان اعضای کنگره که نگران مداخلات بیشتر آمریکا بدون مجوزهای لازم هستند وچه در میان کسانی که اعتقاد دارند، ترامپ هنوز استراتژی روشنی دربرابر سوریه ندارد و همینطور کسانی که از چرخش ناگهانی ترامپ نگران اند.
حمله به سوریه چه تاثیراتی بر روابط بین المللی آمریکا می تواند داشته باشد؟
اولین مورد، آثار آن بر متحدان امریکاست. اغلب کشورهای اروپایی و متحدان منطقه ای آمریکا در گام اول از آن حمایت کردند و این اقدام را نشانه ای از نخستین توجهات دونالد ترامپ بر نقش جهانی آمریکا و بازگشت این کشور بر مدار ارزش ها و نظم لیبرال بین المللی می دانند اما آنها در عین باید نگران هم باشند. متحدان اروپایی آمریکا نگران بازگشت یکجانبه گرایی به سیاست خارجی آمریکا هستند و همینطور می باید پیامدهای رویارویی روسیه و ایالات متحده را بر اروپا در نظر بگیرند. در سطح دوم؛ حمله موشکی آمریکا به سوریه ممکن است تاثیراتی را بر روی متحدات منطقه ای آمریکا داشته باشد و میزان انتظار آنها را از واشنگتن در خصوص ادامه دخالت آمریکا بالاتر ببرد. به نظر نمی رسد ایالات متحده حمایت و اراده لازم برای تداوم اینگونه حملات را داشته باشد و در اینصورت اگر اعتبار آمریکا نزد متحدانش کاهش نیابد حداقل حمله اخیر باعث افزایش آن هم نخواهد شد. در سطح سوم و البته مهمتر، حمله به سوریه باید بر مناسبات آمریکا و قدرت های بزرگ و در راس آنها چین و روسیه سنجیده شود.
روسیه بطور مستقیم از این اقدام متاثر است. در کوتاه مدت روابط آمریکا و روسیه با پیچیدگی های بیشتری رو به رو خواهد شد. روس ها بهانه الزم را پیدا کردند تا جای پا خود را در سوریه مستحکم تر کنند. مسکو اخیراً اطلاع داد که قصد تقویت توانایی پدافندی در سوریه را دارد و ممکن است تحرکات نظامی جدیدی را در مدیترانه در پیش بگیرد. آنچه ایالات متحده انجام داد برای روسیه یادآور یکجانبه گرایی آمریکا در دهه اخیر است و از این گذشته، موجب نگرانی روسیه از فشارهایی که ممکن است هدف از آن وادار کردن روسیه به عقب نشینی هایی از اروپای شرقی هم باشد. چین که مطابق معمول تمایلی به دخالت در این اوضاع نشان نداده، تاثیرات سرنوشت سوریه بر الگوهای رفتاری آمریکا در شرق آسیا را زیر نظر دارد. از نگاه چین بد نیست که ایالات متحده مانند گذشته مسئولیت دفاع از متحدانش را در پیش بگیرد اما نه آنقدری که به اصطکاک با چین منجر شود. هنوز کسی نمی داند که پرونده روسیه چگونه آینده روابط چین و آمریکا را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
آیا این اقدام آمریکا پیامی هم به کره شمالی بود؟ ترامپ قبل تر اعلام کرده بود در صورت عدم همکاری چین، مستقیم وارد عمل خواهد شد
موضوع کره شمالی، آمریکا را ملزم به همکاری با چین می کند و آمریکایی ها نمی توانند دست به اقدامات یکجانبه بزنند. کره شمالی، سوریه نیست و یک ماجراجویی مشابه در آنجا، آمریکا را به جنگ گسترده و خطرناکی می کشاند که کنترل کردن آن آسان نیست. شاید عده ای در امریکا انتظار دارند که حمله به سوریه، ترسی را در کره شمالی هم دامن بزند اما این اتفاق نخواهد افتاد چون در شرق آسیا بازیگری به نام چین وجود دارد که شبه جزیره کره را بخشی از منافع حیاتی خود می داند؛ در حالیکه سوریه جز منافع حیاتی روسیه نیست.
نقش وزارت خارجه آمریکا را در تصمیم گیری ها چگونه ارزیابی می کنید؟
وزارت امور خارجه آمریکا در حال حاضر نقش زیادی در مسایل امروز ایفا نمی کند. رکس تیلرسون به دلایل مختلفی در حاشیه قرار گرفت. وی تجربه دیپلماتیک ندارد و مورد پذیرش بخشی از وزارت خارجه آمریکا نیست. هنوز تعداد زیادی از معاونت های وزارت خارجه آمریکا تعیین نشده است. در برخی از ملاقات های ترامپ نیز تیلرسون حضور نداشته و در جریان آن نیز قرار نگرفته است. تمام این موارد نشان می دهد که تیلرسون ریاست یک وزارتخانه ضعیف را بر عهده گرفته است، اما این بدان معنا نیست که در آینده نیز این شرایط ادامه خواهد داشت. ممکن است تقلایی که بین ترامپ و جریان حاکم در آمریکا صورت می گیرد، منجر به نظام پذیری ترامپ در مواجه با مسایل مختلف شود. در این صورت پست های کلیدی به طور طبیعی به افرادی سپرده خواهد شد که در جامعه سیاسی و وزارت امور خارجه شناخته شده و معتبر هستند. در این صورت وزارت خارجه آمریکا در این بین نقش خود را پیدا خواهد کرد. ضمن اینکه کنار رفتن مایکل فلین و حذف استیو بنن از عضویت در شورای امنیت، راه را برای ورود افراد متعلق به جریان حاکم آمریکا که رویکردهای متعارف تری به سیاست خارجی دارند، باز خواهد کرد. در حال حاضر نقش وزارت دفاع در برخورد با مسایل منطقه ای در خاورمیانه پررنگ تر بوده و باید دید که وزارت امور خارجه می تواند در این راه به جایگاه خود در این زمینه دست یابد یا خیر.
در چنین فضایی اختلاف نظر آمریکا و روسیه در موضوع سوریه چگونه تعریف خواهد شد؟
روابط آمریکا و روسیه در ابعاد وسیع تری نسبت به سوریه تعریف می شود. دو کشور بر اساس یک نظم جهانی جدید با یکدیگر اختلاف دارند که بخشی از آن در محور اروپا متمرکز است. در ابتدا این تصور ایجاد شد که اگر دونالد ترامپ به قدرت برسد، رابطه روسیه و امریکا به سمت بهبود می رود، اما در ادامه دیدیم که بخشی از کنگره آمریکا و جمهوریخواهان با تنش زدایی میان آمریکا و روسیه مخالفت کردند. مسایلی مانند دخالت روسیه در انتخابات آمریکا شرایط را برای ترامپ سخت تر کرد و ممکن این فشارها به حلقه نزدیک رئیس جمهور آمریکا سرایت کند.
بحران سوریه از جمله موضوعاتی است که می تواند روابط روسیه و آمریکا را پیچیده تر کند و یا در شرایط دیگر منجر به بهبود آن شود. آینده اروپا و اوکراین، روابط بین ناتو و روسیه و نوع همکاری روسیه با آمریکا در حل مسایل بین المللی از جمله مواردی است که دو کشور به غیر از بحران سوریه با آن اختلاف نظر دارند. بنابراین با وجود چنین اختلافاتی به نظر می رسد در آینده روابط روسیه و آمریکا رو به سردی و تنش بیشتر رود.
شکل گیری فضای ضد ایرانی در منطقه و حمایت کشورها از حمله موشکی آمریکا به خاک سوریه و همسویی روابط ایران و روسیه را علیه مواضع آمریکا چگونه ارزیابی می کنید؟
بدیهی است که ایران و روسیه در خصوص سوریه دارای منافع مشترک زیادی هستند و هر چقدر که آمریکایی ها دست به اقدامات یکجانبه و غیرمنصفانه که معطوف به یک راه حل بی اثر برای خروج از این بحران بزنند ایران و روسیه را به هم نزدیکتر خواهد کرد. در عین حال فاصله ایران با کشورهای منطقه که از اقدام ترامپ حمایت کردند را بیشتر خواهد کرد. اما نگرانی دیگری که وجود دارد و برای ما حائز اهمیت است، حفظ حد فاصل لازم بین ایران روسیه در مورد بحران سوریه است. روس ها با آمریکایی ها دارای مجموعه ای از ملاحظات و مراودات هستند و نوع این رابطه از جنس خاورمیانه ای نیست و در ابعاد کلان تری گسترش پیدا می کند. ما باید دقت کنیم که سیاستها و منافع ایران از نگاه غرب دقیقا منافع روسیه در نظر گرفته نشود. همچنین این تلقی در غرب نباید ایجاد شود که مواضع مسکو عیناً همان مواضع تهران است. اگر ما منطقه و جامعه جهانی را نسبت به این مساله آگاه نکنیم، طبیعی است که طرف معامله غربی ها روسیه خواهد بود نه ایران چون این برداشت بوجود می آید که توافق با روسیه در دل خود توافق با ایران هم دربردارد.
49311
نظر شما