جمهوری نیمه‌سلطنتی ترکیه!

رجب طیب اردوغان در میان رهبران سیاسی منطقه شخصیت جالبی ست. البته نمی توانیم بگوییم کدام منطقه!؟.خاورمیانه!، غرب آسیا!ویا اروپا!؟. این یک بحران هویتی ممتد بیشتر نخبگانی!،همراه با تبعات اجتماعی و روانی در بستر جامعه شکل گرفته ترکیه نوین طی تقریبا 80 سال گذشته بوده است.اما در تاریخ مدرن ترکیه این سیاه چاله هویتی و آزار دهنده ، هیچ سیاستمداری به اندازه آقای اردوغان را آزار نداده،به نحوی که برای تسکین آلام ناشی از آن سالهاست ثبات کشور و امنیت منطقه ،توامان به بازی گرفته شده است.

اما اگر اقدامات آقای رئیس جمهور طی 13 سال گذشته ، خصوصا 5 سال منتهی به سال 2016 محدود به اوضاع داخلی کشورش می شد ، هرچند مشروعیت اقدامات او و حزبش در یک ارزیابی اخلاقی زیر سوال می رفت ،اما تا اندازه یی قابل درک ونه الزاما قابل پذیرش بود.ولی اینک بنا به دلایل متعدد ناشی از بی ثباتی در منطقه غرب آسیا و خاورمیانه وهمچنین تیشه زدن عمدی ترکیه بر دیوار دفاعی ناتو در مرز های شرقی و جنوب شرق اروپا و منطقه استراتژیک دریای سیاه ، نگرانی ها در قبال آنچه مقامات این کشور واقعا در ذهن می پرورانند به نحو قابل ملاحظه یی افزایش یافته است.یک مقام ارشد دیپلماتیک آلمانی مقیم استانبول که اکنون در بروکسل بسر میبرد و مایل به افشای نام خود نیست می گوید""در امور اساسی و محور های مهم ،ما شاهد کاهش همکاری ها و مشورت های امنیتی آنها هستیم. مثلا درمواردی مانند پناه جویان جنگی که به مسئله امنیتی و اجتماعی روز اروپا تبدیل شده، ترک ها به وضوح ما را تهدید می کند"".

تامل برانگیز؛اما سیاست های دوگانه آقای اردوغان به خصوص از زمان حضور دوقلوی سیاسی اش آقای "بینعالی ییلدریم" نخست وزیر، به گونه یی نیست که بتوان از آن به درکی کاربردی از سیاست و دیپلماسی ترکیه دست یافت. نه به اعتبارپیچیده عمل کردن آنها ،بلکه به این دلیل که دولت مردان حاکم خود هم نمی دانند که بالاخره تکلیفشان چیست!؟.محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران اخیرا آنها را افراد فراموش کار و قدرناشناسی توصیف کرد.

در زمینه خارجی حفظ ثبات استراتژیک وتامین امنیت منطبق با تعاریف راهبردی ناتو - هرچند با نگرانی و قدری تسامح - اما به نظر می رسد تا حدود زیادی امکان کنترل وضعیت وجود دارد. کما اینکه منابع سیاسی ناتو می گویند(نکته یی که دیپلمات آلمانی آن را تایید می کند) اواخر نوامبر سال گذشته در ماجرای ساقط کردن هواپیمای جنگی روسیه،مقامات امنیتی اروپا با نگرانی نسبت به تداوم ماجراجویی های آنکارا به آقای اردوغان هشدار داده بودند.اما در زمینه رویکرد داخلی، آقای اردوغان وتسلیم محض آقای نخست وزیر در برابر او توجه بسیاری از محافل دیپلماتیکی و تحلیل گران امور منطقه را به سوی خود جلب کرده .نگرانی از افزایش حیرت آور قدرت رئیس جمهور و انتقال وظایف نخست وزیری به وی که با تصمیم پارلمان این کشور در اواسط ماه ژانویه به تصویب رسید تا آنجا که به شرایط داخلی این کشور و نقض سیستماتیک آزادی های اجتماعی و مدنی مربوط می شود به خودی خود موجب نگرانی هست ؛اما منعکس کننده همه ابعاد نگرانی ها نیست.آنچه پارلمان ترکیه در 15 ژانویه تصویب کرد و قرار است روز 16 آوریل به همه پرسی عمومی گذاشته شود، در تحلیل و عمل نهایی به احتمال زیاد ترکیه را به سوی یک بی ثباتی مدنی ناشی از مقاومت در برابر "اولیگاریشی نامرغوب ،بازسازی شده اما شکننده" آقای اردوغان سوق خواهد داد."کمال قلیچ دار اوغلو "رهبر حزب جمهوریخواه خلق ترکیه آن را هشدار داده و"صلاح الدین دمیرتاش" رهبر حزب پر نفوذ دمکراتیک خلق ها نیز پیش از بازداشتش در نوامبر سال گذشته گفته بود"حزب عدالت حاکم و آقای اردوغان که دستشان به خون مردم بی گناه آلوده است، کشوررا به سوی بی ثباتی و ناامنی هدایت می کنند".اقدامات جدید آقای رئیس جمهور در عرصه داخلی وزانو زدن آقای نخست وزیر در برابر وی البته از اهمیت خاصی برخوردار است ،بیشتر به این دلیل که فهم تاریخی و عادت کلاسیک ما طی تقریبا 80 سال گذشته از تحلیل خطوط هندسه سیاست داخلی و دیپلماسی ترکیه، در حال تغییرات چالش برانگیزبسیار مهمی ست که ممکن است حتی ترکیه را بیش از آنچه فکر می کنم به قیمت نزدیکی بیشتر به ایالات متحده،ازاروپا و وظائفی که در منطقه به عهده دارد دور کند. اقداماتی که از نگاه داخلی،مشروعیت به شدت تردید برانگیز آنها تا حد تمایلات فردی یک سیاستمدار تمامیت خواه تقلیل یافته و در میان مدت امکان هر گونه دیالوگ تفاهمی و گذاری از جامعه مدنی ترکیه را سلب خواهد کرد و این مطلقا برای ثبات و امنیت ترکیه و منطقه چیز خوبی نیست. تغییر قانون ،ماهیت کنشگر جامعه ترکیه و تعهدات منطقه یی وبین المللی دولت این کشور را تغییر نخواهد داد. یک شهروند ترک روزنامه نگارمقیم استانبول که اتفاقا روزنامه اش موافق سیاست های دولت است اما از بیم جانش مایل به معرفی خود نیست می گوید" آقای رئیس جمهور لطفا جمع کنید بساط این جمهوری را!"قانون.matinmos@gmail.com