اقتصاد فرانفتی پاداش دولت دوازدهم به بلوغ اجتماعی

علی قنبری*

پشتوانه بالاتر مردمی، یکی از مهمترین تفاوت های دولت دوازدهم با دولت قبلی است و این دولت از فرصت های بسیار ممتاز سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برای خروج از اقتصاد نفتی برخوردار است.

تبلور بلوغ فکری و سیاسی مردم در نه گفتن به یارانه های نقدی و شعار های پوپولیستی بیانگر حمایت وسیع مردم برای پیاده سازی مدل اقتصاد غیر نفتی با نگاهی به اقتصاد مقاومتی است. دولت دوازدهم باید حمایت همه جانبه مردم را پاسخ دهد و یکی از مهمترین پاسخ ها و پاداش ها به این بلوغ اجتماعی ، تحقق اقتصاد فرا نفتی و ریل گذاری توسعه اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی است. زدودن بیکاری و نحوست منابع نفتی از چهره اقتصاد ایران مانند در هم شکستن تورم تاریخی ، یک برنامه جدی و همه جانبه می خواهد.

امروز اقتصاد از نگاه تک بعدی به ترم ها و مفاهیم دور شده است و نمی توان انتظار داشت که اقتصاد ایران بتواند بدون یک عزم همه جانبه از دام شرایط نفتی و مشکلات آسیب های جدی آن دور شود.

دولت دوازدهم با توجه به اهداف کمی برنامه ششم توسعه ، می بایست سهم نفت را از اقتصاد کاهش جدی دهد اما این امر نیازمند نگاه همه جانبه به اقتصاد است نمی توان فقط با افزایش درآمدهای مالیاتی و فشار آوردن به بنگاه های کوچک و افرادی که درآمد مشخص دارند چنین اصلاحاتی را انجام داد. یکی از نقاط ضعف برنامه اقتصادی در چهار سال گذشته تمرکز بیش از اندازه روی درامدهای مالیاتی بود در حالی که در شرایط رکود اقتصادی معمولا سیاست های مالی انقباضی به کار می روند و بعضا مالیات کاهش می باید.

نکو تر است همزمان با اصلاح ساختار و نظام مالیات ستانی، به طور موازی به سایر محور های رشد اقتصادی غیر نفتی توجه شده و کشور را از شرایط رکود و وابستگی به نفت خارج می کرد. به هر روی سال اول دولت دوازدهم همزمان اولین سال اجرای برنامه ششم است که این موضوع می تواند به برنامه محور شدن اقتصاد کمک کرده و شرایط مساعدی برای مبتنی بر برنامه و چشم انداز شدن متولی اجرایی یعنی دولت دوازدهم بوجود آمده است.

دولت باید ضمن آسیب زدایی و بررسی مجدد برنامه ششم توسعه که دارای اهداف واگرای زیادی است محورهای خاص را برای گذار از اقتصاد مبتنی به درامدهای نفت به یک اقتصاد فرا نفتی باز کند . در چند سال اخیر محدود کردن اقتصاد غیر نفتی به افزایش مالیات ها در حالی رخ داده است که اقتصاد ایران از ظرفیت های بالقوه ی بسیار زیادی بهره مند است .برای تحقق اقتصاد فرا نفتی، باید به شناسایی ظرفیت های این اقتصاد پرداخت که یکی از مهمترن آنها، تعداد بسیار بالای تحصیلکردگان است.

ایران جز 5 کشور برتر دنیا در نرخ آموزش مهندس در هز سال است که این موضوع می تواند قدرت بالای آموزش عالی ایران را به یکی از محورهای توسعه آن تبدیل کند بر اساس مطالعه مکنزی و گزارش این نهاد از وضعیت پیش بینی رشد اقتصادی برای ایران ، پنج محور مهم رشد و توسعه برای اقتصاد ایران وجود دارد که به کرات به آنها در کنار سایر عوامل رشد اقتصادی اشاره شده است اما این اشاره های گذارا ، جز کاهش و تقلیل ارزش واقعی موضوع، کمکی نمی کند تا زمانی که یک برنامه جامع با محوریت بخش های پیشران اقتصاد حاکم و قالب بر اقتصاد کشور نشود اقتصاد فرا نفت برای اقتصاد ایران رقم نخواهد خورد.

مشکل اصلی پر گویی و عدم عملگرایی به محورهای غیر نفتی توسعه ،ریشه در مشکلات نهادی کشور دارد. در صورتی که دولت بلوغ اجتماعی که در حماسه بیست و نهم اردیبهشت رقم خورد را بی پاسخ بگذارد ، جامعه دچار انفعال و سر خوردگی میشود . باید حرکت های اجتماعی خصوصا حرکت های حمایتی مردم که به طور خودجوش و برخواسته از بلوغ اجتماعی بوده است ، پاسخ داده شود در غیر این صورت نمی توان انتظار تکرار چنین حماسه هایی را داشت.

یکی از مهمترین مطالبه مردم به دست آوردن تزریق نقدینگی به اقشار کم در آمد و تولید کنندگان خرد است که بخش تقاضای مصرفی اقتصاد را نیز تشکیل می دهند و با تامین مالی آنها ، تقاضای مصرفی جامعه افزایش یافته و بنگاه های خرد با افزایش تقاضا روبرو شده و به طور زیر پوستی از رکود خارج می شوند.