خطری مخفی در کمین چشمان زبیای فرزندمان

نرگس سپه وند: تنبلی چشم نوعی اختلال بینایی است كه اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، فرد را بسیار كم بینا یا نابینا می‎كند و با تشخیص به موقع، به راحتی و كاملا قابل درمان است. باید توجه داشت حساسیت داشتن نسبت سلامت فرزندمان طبیعی ست اما به جای ناراحتی باید احساسات را کنترل کرد چرا که فقط با پیگیری درمان تنبلی ‌چشم فرزند دلبندتان می‌توانید بینابی کامل را به او هدیه کنید.البته احتمال برگشت بیماری تنبلی ‌چشم تا سن 10 سالگی امکان‌پذیر است که برای جلوگیری از عود بیماری باید والدین آگاهی و اطلاعات لازم را داشته باشند.

به گفته پزشکان تنبلی چشم در اثر اختلال در عملکرد طبیعی چشم‌ها و عدم تکامل بینایی اتفاق می‌افتد. البته در بسیاری از موارد هم ممکن است علل مرتبط با تنبلی چشم ارثی باشند. اگر کودک شما دچار تنبلی ‌چشم است، از آنجا که بهترین سن درمان تنبلی‌ چشم زیر پنج‌سالگی است، توجه داشته باشید در زمان طلابی تشخیص و درمان به‌موقع تنبلی ‌چشم کودکتان هستید.

دکتر آزاده فرحی ـ فوق تخصص استرابیسم و اکولوپلاستی در این خصوص گفت: سال‌هاست که با نزدیک شدن به مهر ماه، پدر و مادرها یاد معاینه چشم بچه‌ها و به‌ویژه آنها که باید به مدرسه بروند، می‌افتند؛ اما همه والدین باید بدانند این بررسی باید از همان ماه‌های ابتدای تولد مورد توجه قرار گیرد تا اگر مشکلی در سیستم بینایی فرزندان‌شان باشد، به موقع تشخیص داده شده و درمان شود.

وی افزود: تنبلی چشم یکی از انواع اختلالات بینایی است که بر اثر آن در یک چشم به ظاهر سالم، کاهش دید مرکزی بوجود می‌آید. در این حالت، گرچه ساختمان ظاهری چشم سالم است، اما دید چشم حتی با استفاده از عینک هم کامل نمی‌شود.

وقتی تکامل بینایی در یکی از چشم‌ها طبیعی و در چشم دیگر غیرطبیعی باشد، چشمی که بینائیش تکامل پیدا نکرده، مبتلا به ضعف بینایی شده و به تدریج تنبل می‌شود. تنبلی چشم در2 تا 3 درصد از کودکان دیده می شود و بهترین زمان برای اصلاح این حالت دوران نوزادی یا اوایل کودکی است. یادآوری این نکته هم مهم است که اگرچه معمولاً یک چشم درگیر است، ولی در برخی حالات، ممکن است هر دو چشم به صورت همزمان تنبل باشند.

فوق تخصص استرابیسم و اکولوپلاستی در ادامه تشریح کرد: تشخیص تنبلی چشم کار آسانی نیست، زیرا تا زمانی که کودک مشکل واضحی نداشته باشد و یا دچار انحراف واضح چشمی نشود، والدین متوجه مشکل بینایی فرزندشان نخواهند شد. چشم پزشک نیز تنبلی چشم را بر اساس اختلاف قدرت بینایی بین دو چشم یا ضعف بینایی هر دو چشم تشخیص می‌دهد. اندازه‌گیری قدرت بینایی در کودکان کم سن، کار مشکلی است و چشم پزشک باید به وسیله روش‌های خاص از جمله بررسی چگونگی تمرکز و تعقیب کردن اشیاء توسط یک چشم در حالی که چشم دیگر پوشانده شده، قدرت بینایی کودک را تخمین بزند. باید به این موضوع مهم هم توجه داشت که ضعف بینایی در یک چشم همیشه به معنای تنبلی چشم نمی باشد؛ زیرا گاهی ممکن است این مشکل با تجویز عینک اصلاح شود. برخی مواقع نیز سایر بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید، عفونت‌ها، تومورها و یا سایر اختلال‌های داخل چشم موجب کاهش بینایی هستند که اگر امکان درمان آنها وجود داشته باشد، دید کودک نیز اصلاح می‌شود.

تنبلی چشم چگونه درمان می شود؟
برای اصلاح تنبلی چشم، کودک باید بیاموزد که از چشم ضعیف تر خود استفاده کند. این کار با قرار دادن پوشش بر روی چشم قوی‌تر به مدت چند هفته و یا چند ماه قابل انجام است. این شیوه موثرترین روش برای درمان تنبلی چشم است.
حتی وقتی که تنبلی اصلاح شد ممکن است به منظور جلوگیری از برگشت آن، استفاده از پوشش برروی چشم سالم برای مدت ها ضروری باشد.
در موارد خاصی بر اساس تشخیص پزشک، به جای بستن چشم، می توان از قطره‌های چشمی یا عدسی‌های مخصوص که قادر به تار کردن بینایی چشم سالم‌تر هستند، استفاده کرد.
روش دیگر درمان تنبلی چشم، تحریک و فعال سازی چشم مبتلا با روش‌های مختلف است که روش «فعال درمان» نامگذاری شده است. این روش فقط در مطب و کلینیک ارتوپتیک قابل انجام است و نیاز به مراجعات متعدد دارد.
موضوع مهم دیگر اینکه قبل از درمان تنبلی چشم، درمان مشکلات چشمی زمینه‌ای الزامی است؛ نمونه این درمان‌ها شامل اصلاح عیوب انکساری توسط عینک و درمان آب مروارید با عمل جراحی می‌باشد.

آيا پوشاندن چشم انحرافات چشم را نيز درمان مي كند؟
هدف اصلي از پوشاندن چشم بهبود بينائي چشم ضعيف تر است و اكثراً انحرافات چشم ادامه مي يابد . اما گاهي انحراف چشم با اين درمان كمتر مي شود . در صورتي كه براي اصلاح انحراف چشم عمل جراحي نياز باشد ، بهبود بينائي حاصل از پوشاندن چشم ضعيف به حفظ نتيجه جراحي در راست قرار گرفتن چشمها پس از عمل كمك خواهد نمود.

چه مدتي لازم است پوشاندن چشم ادامه يابد ؟

هدف اوليه از پوشاندن چشمها بدست آوردن بهترين و بيشترين بينائي ممكن است . در بچه هاي كوچك تر معمولاً نتيجه خيلي خوبي حاصل مي شود . برخي از بچه ها فقط با چند هفته پوشاندن چشم سالم بهبودي هميشگي خواهند داشت . با اين وجود در اكثر بچه هاي ديگر چند هفته تا چند سال لازم است عمل پوشاندن چشم سالم ادامه يابد . معمولاً در سن 9 سالگي وضعيت بينائي كودكان ثابت مي شود و پس از اين زمان ديگر نيازي به پوشاندن چشم نيست اما بهتر است معاينات منظم چشمي حداقل تا 9 سالگي ادامه يابد.

عوامل ایجاد كننده تنبلی چشم
اشكالات مادرزادی در ساختمان چشم، مانند آب مروارید و پایین افتادگی پلک باعث می‌شود كه چشم نتواند تصویر واضحی از اشیاء دریافت كند و به‌تدریج دچار تنبلی شود. در مورد كاتاراكت بهترین درمان عمل جراحی است كه اگر پس از تولد تا سه ماهگی هرچه سریعتر صورت بگیرد، نتیجه بهتری خواهد داشت. اما پس از سه ماهگی نتیجه چندان رضایت بخش نخواهد بود.
در نزدیک بینی، دور بینی و آستیگماتیسم، اگر دید هر دو چشم بسیار كم باشد، هر دو چشم و اگر تفاوت دید آن‌ها زیاد باشد، چشم ضعیف‌تر نمی‌تواند تصویر واضحی از اشیاء دریافت كند و دچار تنبلی می‌شود. لوچی یا انحراف چشم نیز می‌تواند باعث دوبینی شده در نتیجه تصویر واضحی روی شبكیه تشكیل نشود. بدین ترتیب مغز به‌تدریج برای حذف دو بینی، تصویر چشم منحرف را حذف كرده و تنبلی چشم ایجاد خواهد شد.

برای درمان تنبلی‌ چشم کودکم چه کنم؟ / افتتاح طرح پیشگیری از تنبلی چشم در شهرستان خرم آباد

با آغاز برنامه طرح ملی پیشگیری از تنبلی چشم افتتاحیه نمادین این برنامه در مهد کودک گل آفتابگردان با حضور مدیر کل، معاونین و کارشناسان بهزیستی استان و همچنین نمایندگان ادارات شبکه بهداشت، هلال احمر و آموزش پرورش برگزار گردید.
در حاشیه این مراسم دکتر اسدالله حیدری مدیر کل بهزیستی لرستان با بیان اینکه تنبلی چشم یا "آمبلیوپی" نوعی اختلال بینایی است که اگر به موقع تشخیص و درمان نشود، فرد را از یک چشم بسیار کم بینا یا نابینا می‌کند از معاینه تعداد ۹۶ هزار و ۲۶۷ کودک ۳ تا ۶ سال در ۱۱۰ مرکز سنجش بینایی طی اجرای این طرح در سال گذشته خبر داد که از این میان ۴۵۰ مورد آمبلیوپی تشخیص داده شدند.

حیدری در ادامه افزود: این عارضه یکی از علل شایع کم بینایی و نابینایی یک چشمی یا گاهی دو چشمی در کودکان است که در بسیاری موارد قابل درمان و پیشگیری است و برای تشخیص زود رس آمبلیوپی، سنین طلایی وجود دارد که آن هم زیر ۵ سالگی است لذا به منظورکاهش شیوع و بروز آمبلیوپی هر ساله با همکاری خانه های بهداشت، مراکز پیش دبستانی و مهد های کودک در سطح استان انجام می گیرد.

والدین آگاه باشند:
برای اجرای طرح ملی پیشگیری از تنبلی چشم در سال جاری ۱۲۰۰ پایگاه سنجش بینایی توسط ۱۴۰۰ مربی آموزش دیده در نقاط شهری و روستایی استان در نظر گرفته شده است و پیش بینی می شود ۱۰۰ هزار کودک مورد معاینه قرار گیرند.این طرح تا پایان آذرماه در مراکز سنجش بینایی، مهدهای کودک و خانه های بهداشت ادامه دارد.

46