خیز بغداد برای آزادی تلعفر

محمد اکبری:  9 ماه پس از شروع عملیات در موصل، این شهر مهم و استراتژیک به دست نیروهای مسلح عراق به شکل کامل آزاد شد و تحلیل گران و ناظران از پایان داعش سخن گفتند. این در حالی است که فضای جدیدی در عراق بوجود آمده و به نظر می رسد قومیت ها و گروههای مختلف عراقی تصمیم گرفته اند مسائل گذشته را چراغ راه آینده کنند. این روحیه جدید را می توان در آمادگی نیروهای مسلح عراق برای بازپس گرفتن آخرین شهرهای در دست داعش و بیرون کردن آخرین بازماندگان آنها از شهر تلعفر مشاهده کرد.

عراق و نیروهای مسلح آن در مسیر آزادی مناطق در دست داعش از شهر فلوجه گرفته تا شهر موصل روند رو به رشدی را طی کرده و تجربیات مهمی را کسب کرده اند، شهر مهمی چون موصل بدون کمترین مقاومت و در کمترین زمان ممکن سقوط کرده و بدست داعش افتاد، اما آنچه که اهمیت دارد، تداوم و استمرار این رویکرد و تلاش در راستای حفظ این همبستگی نظامی است. 

لازم به یادآوری است داعش در ژوئن 2014 ظرف سه روز 108 هزار کیلومتر مربع معادل 40 درصد از اراضی عراق شامل شش استان نینوا، صلاح الدین، الانبار، بخشی از استان دیاله و بخشی از کرکوک و حومه بغداد را اشغال کرد و تا پشت دیوارهای بغداد رسید. دولت عراق در ابتدا توان بسیج نیروهای مسلح خود را برای جلوگیری از سقوط شهرهای عراق نداشت. اما با نزدیک شدن داعش به بغداد و درک بحران پیش آمده و فتوای آیت الله سیستانی و شکل گیری بسیج مردمی، نیروهای مسلح عراق روحیه جدیدی پیدا کرده و با تمام توان در مسیر مبارزه با داعش و آزادی شهرهای عراق گام برداشتند.

با شکل گیری نیروهای داوطلب مردمی تحت عنوان "الحشد الشعبی"، دولت عراق نیز از حالت بی نظمی و سردرگمی که در نتیجه شکست این نیروها در نینوا در برابر داعش دچار آن شده بود، خود را بازیافت و ساماندهی مجدد نیروهای مسلح عراق آغاز شد.

بعد از این تاریخ بود که پیروزی های نیروهای مشترک مسلح و الحشد الشعبی عراق بر داعش شروع شد. در ابتدا نیروهای عراقی در کمتر از 20 روز از یورش داعش موفق شدند، محور بغداد به سامرا را به کنترل در آورند که این امر مقدمه عملیات آزادسازی مناطق بسیاری در استان صلاح الدین در هفته های بعد شد. پس از آن بود که عملیات های موفق با همکاری همه نیروهای مسلح و حشد الشعبی باعث آزاد سازی شهرها یکی پس از دیگری گردید که آزادی کامل استان مرزی دیاله در 25 ژانویه 2015 ، آزادی الرمادی مرکز استان الانبار در 28 دسامبر 2015، آزادی فلوجه و شهرهای تابع در غرب استان بغداد در 26 ژوئن 2016 تا آزادی کامل موصل در روزهای اخیر را شامل می شود. اکنون نخست وزیر عراق وعده داده است که بزودی عملیات آزادی تلعفر در غرب موصل و الحویجه در جنوب غربی کرکوک و مناطق عنه، راوه و قائم در شمال غربی الانبار نیز آغاز می شود.

شهر تلعفر از اهمیت به سزایی در عراق برخوردار است. این شهر دارای ابعاد مهم جغرافیایی، سیاسی، تاریخی و جمعیتی است. تلعفر به عنوان بزرگترین شهرستان عراق مطرح است. این شهر موصل، مرکز استان نینوی را به مناطق مرزی سوریه مرتبط می‌کند.

شهرستان تلعفر در مرکز و کانون مثلث مرزی است که اضلاع آن را عراق و ترکیه و سوریه تشکیل می‌دهند، به گونه ای که با مرز سوریه و همچنین ترکیه تنها 60 کیلومتر فاصله دارد. بنابراین، بخشی از اهمیت تلعفر به موقعیت جغرافیایی این شهر باز می‌گردد که حلقه ارتباط بین سه کشور عراق و سوریه و ترکیه بشمار می‌آید.

همیچنین براساس سرشماری رسمی سال 2012 میلادی جمعیت تلعفر بالغ بر 300 هزار نفر بود. از لحاظ بافت جمعیتی اغلب ساکنان تلعفر شیعی و از طایفه ترکمن هستند، پس از آن اهل سنت ترکمن و در پی آن اقلیت‌های اهل سنت کُرد و عرب قرار می‌گیرند.

تلعفر از لحاظ تاریخ سیاسی نیز دارای پیشینه‌ای دیرینه بویژه در دوران معاصر است، به‌گونه‌ای که نام این شهر همواره در رخدادهای مهم تاریخ معاصر عراق از اشغال عراق بدست استعمارگران انگلیسی گرفته تا اشغال عراق بدست آمریکایی‌ها و سرنگونی‌ رژیم بعث در سال 2003 میلادی به چشم می‌خورد.

در 15 ژوئن سال 2014 میلادی تلعفر بدست داعش تصرف شد و بدلیل موقعیت راهبردی و حیاتی‌اش که ارتباط دهنده موصل در عراق به شهر رقه در سوریه بود، خیلی زود به یکی از مهمترین پایگاه‌های داعش در استان نینوی و کشور عراق تبدیل شد. اشغال تلعفر بدست داعش و حملات مکرر آمریکایی‌ها مهاجرت نیمی از ساکنان تلعفر به مناطق مختلف عراق و خارج از عراق بدنبال داشت.

با توجه به آنچه گفته شد، می‌توان به جایگاه تلعفر در محاسبات هریک از طرف‌های شرکت کننده در عملیات آزادسازی موصل پی برد.
با آزادی تلعفر رابطه داعش با شهر رقه در سوریه قطع شده و این گروه امید بازگشت و تحرک در مرز سوریه و عراق را به کلی از دست می دهد و از سویی با زوال نیروهای خود در این مسیر روبرو خواهد شد. همچنین بازیگران مهم منطقه ای و همسایه عراق از جمله ترکیه و سوریه نیز مسائل تلعفر را دنبال می کنند و آزادی این شهر از اهمیت منطقه ای نیز داراست.

این شهر همچنین اهمیت بسزایی برای نیروهای مقاومت و ایران دارد. آزادی تلعفر این امکان را به جبهه مقاومت میدهد تا از عراق جبهه ای به سمت سوریه باز کند و بتواند قبل از سایر طرف ها خود را به دیرالزور که مدتهاست در محاصره است و همچنین رقه و سایر مناطق مرکزی سوریه برساند.
البته باید خاطر نشان کرد آنچه از نیروهای داعش در عراق و شهرهای یاد شده باقی مانده است یک سری هسته های فلج شده داعش هستند که با توجه به عزم جدی نیروهای مسلح و بسیج مردمی عراق، فاصله کوتاهی تا اضمحلال آنها مانده است.

داعش با توجه به از دست دادن پایگاه سرزمینی خود و اخراج از موصل به عنوان پایتخت خلافت خود خوانده آن و همچنین قوت گرفتن نیروهای مسلح عراق و شکل گیری سازماندهی جدید در آن، توان خود را به کلی از دست داده و کار آن را می توان تمام شده تلقی کرد. از این رو هر چند تحرکاتی در جهت انفجارهای انتحاری و ایجاد نا امنی را در روزهای آینده می توان از آنها شاهد بود اما این تحرکات نیز می تواند با فعالیت دقیق نیروهای امنیتی و کنترل بر مرز سوریه و عراق و کاهش حضور نیروهای از هم گسیخته داعش در مرزها، رو به کاهش گذارده و ثبات و امنیت در عراق روند جدیدی را شاهد باشد.

52312