خاطره وطن‌خواه: یکی از دستاوردهای بزرگ گمرک در چهار سال دولت یازدهم، برنامه‌ریزی و اجرای طرح سامانه جامع گمرکی بود. سامانه‌ای که سبب شد علاوه بر آن که رویه‌های گمرکی شفاف شود، بلکه جلوی کم‌اظهاری‌ها و قاچاق کالا از مسیرهای قانونی را بگیرد. اجرای طرح سامانه جامع گمرکی سبب شد تا طبق اعلام مرکز اطلاعات منطقه‌ای سازمان جهانی گمرک، گمرکی ایران در بخش کشف تخلفات و مبارزه با قاچاق کالا‌ها پس از کشور ژاپن در رتبه دوم قرار بگیرد. چنین دستاوردی البته با کمک تیم مدیریتی و اجرایی در کل گمرکات کشور صورت گرفت. فرود عسگری که به تازگی با حکم مسعود کرباسیان به عنوان رییس کل گمرک انتخاب شده، پیش از این به عنوان معاون فنی و امور گمرکی بخشی از مسئولیت از طرح سامانه جامع گمرکی را برعهده داشته است. او درباره انتقادهایی که بعضا از اجرای سامانه جامع گمرکی صورت می‌گیرد، می‌گوید: «سامانه جامع گمرکی کار را براي واردكننده‌هاي واقعي، واحدهاي توليد و بازرگانان آسان کرده ولی براي كساني كه با كارت‌هاي يكبار مصرف واردات انجام مي‌دادند، فضا ناامن شده است.» با او درباره از صفر تا صد سامانه و تجربه‌هایی که در این مسیر به‌دست آمد، گفت‌وگو کرده‌ایم:
بعد از استقرار دولت یازدهم،اقدامات بسياري در جهت شفاف سازي گمرك و رويه هاي آن صورت گرفت که مهمترین آنها سامانه جامع گمرکی بود. چه مراحلی برای راه اندازی این سامانه طی شد؟
گمرك جمهوري اسلامي از نيمه سال 92 راه اندازي سامانه الكترونيك گمركي براي ورود كالا را آغاز كرد.ابتدا موضوع واردات مطرح شد.به اين دليل كه ورود كالا نيازمند طي مراحلي از جمله مجوز است.تعداد سازمان هايي كه مجوز مي دهند،بسيار و مقررات پيچيده است.يك هدف اين بود كه ايستايي و زمان واردات كالا به حداقل برسد. هدف ديگر اين بود كه مواد اوليه ، تجهيزات و كالاهاي اوليه توليد را سريعتر به خطوط توليد برسانيم. اينكه بدانيد چه كالاهايي وارد كشور شده، چند درصد سرمايه اي،چند درصد مصرفي است و چقدر حقوق گمركي پرداخت شده ،يا چه كساني در اين پروسه واردات دخالت دارند. همه اين اطلاعات براساس اين سامانه طراحي شد . از نيمه دوم سال 92 كار به صورت جدي آغاز شد.امروز مي توانم بگويم، در رويه واردات خيلي موفق بوديم. به طوري كه هم اكنون، دسترسي آزاد به اطلاعات روزانه 20 قلم كالاي عمده كشور وجود دارد.يعني اگر الان به پرتال گمرك وارد شويد،به راحتي مي‌توانيد آيتم های اصلي شامل، واردات،ارزش آنها،قيمت، ميزان و كشور واردكننده را استخراج كنيد.خروجي نهايي اين سيستم دسترسي عموم مردم به اطلاعات است.
پس از طي اين مرحله سامانه را به سمت ترانزيت برديم.نياز به دسترسي اطلاعات كالاهاي وارد شده از كشورهاي CIS و البته نياز به اطلاعات ترانزيت كالا موجب شد، اين سامانه را در حوزه ترانزيت هم فعال كنيم. در حال حاضر لحظه ورود و خروج و مسافت اصلي كالا را مي توان رصد كرد.به راحتي گمرك خروجي اطلاعات را به مركز منتقل مي كند.مثلا كالا اگر از مرز پرويز خان وارد شده باشد و از مرز دوغارون به افغانستان رفته باشد،اطلاعات كالا و مدت زماني كه در كشور ترديد كرده،مشخس است.اين اطلاعات در گذشته به صورت دستي بود، اما اكنون به صورت الكترونيكي در سايت قابل دسترس است.
متعاقب آن بحث اين بود كه از ظرفيت همه كارشناسان كشور- حدود 1500 كارشناس گمركي - بهره بگيريم.يعني از ظرفيت كارشناسان ساير حوزه ها در گمركات بهره برداري شود. مثلا از كارشناس زنجان براي امور مربوط به ورود كالا در بندرشهيد رجايي استفاده كنيم. از سويي چون كارشناسان مرزنشين بعد از مدتي به سمت مركز كشور تمايل پيدا مي كنند،طبعا بايد تجربه هاي آنها استفاده شود. بنابراين از سال 93 بحث كارشناس متمركز را شروع كرديم.
هدف اين بود حجم كار در توزيع عادلانه شود.عدالت كاري رعايت شده و ترافيك بار كشور سرشكن شود.از سويي حالت آموزشي داشته باشد. يعني همه كارشناسان كشور بتوانند از تمام مقررات اطلاع داشته باشند.
مثلا ارزيابي كه در بندرشهيد رجايي مستقر است،حتما بايد اطلاعات بقيه مناطق را هم داشته باشد.كالايي كه از طريق كشتي مي آيد،بايد بداند كه مقررات كشتي چگونه است.مناطق ويژه چه قوانيني دارد و.. همه اين مسايل سبب مي شود كه كارشناس امور گمركي از قوانين و مقررات ساير بخش ها در گمرك مطلع شده و سطح دانش آنها بالا برود.
ضمن اينكه اين پروسه پالايش هم شده است.يعني همكاراني كه خوب كار مي كنندف با آنهايي كه كند كار مي كنند،تميز داده شده است.اين برنامه هم باعث ارتقاي كيفي سطح دانش همكاران گمركي شده است.هم اكنون همكاري كه در مرز دوغارون مستقر است ، اطلاعات مناطق ويژه را مي داند و مي تواند محاسبات ارزشي انجام بدهد.
قبلا چنين امكاني وجود نداشت؟
قبلا به اين گستردگي نبود.مثلا كسي كه در يزد استخدام شده تا آخر ماموريتش اطلاعاتي در مورد مرزنشيني يا مناطق آزاد نداشت،اما امروز اطلاعات او كامل است.
یعنی کارمندی که در این سامانه فعال است،تخصص هم فراگرفته؟
بله، به صورت متمركز مي توان گفت اينگونه بوده يعني يك كارمندي كه اطلاعات كلي گمرك را مي داند.به تدريج سامانه در صادرات هم اجرايي شد. در حال حاضر صادرات از راه دور براساس سامانه جامع قابل پيگيري است.همه اينها،چه در بخش ترانزيت و واردات و صادرات، سبب شده كه صاحب كالا نياز به حضور فيزيكي نداشته باشد.به صورت 24 ساعته مي تواند،كالايش را به گمرك اظهار كند.خود سيستم هم براساس نوع طراحي كه دارد،باعث شده ، كارشناس متمركز را در كل كشور انتخاب كند.يعني به صورت اتوماتيك كارشناس انتخاب و توزيع مي شود.براي اين كار دستورالعمل نوشتيم و به گمركات كشور ابلاغ كرديم.
چقدر كارنامه اين حوزه عملياتي راموفقيت آميز مي دانيد؟
دو رويه كه در حوزه واردات
بوده،اجرايي شده است.در حوزه صادرات،اگر توليد نهايي باشد، به طور كلي با احتساب رويه
هاي واردات،صادرات و ترانزيت تقريبا به سيتسم الكترونيك پيوسته است.در بخش مسافري هم
مراحل الكترونيك شده است.امروز تقريبا مي توان گفت همه رويه ها تحت پوشش سامانه قرار
دارند.اينكه شما مي گوييد چقدر شفاف سازي شده
است،پاسخم اين است: ما در گمرك وقتي شفاف سازي كرديم،كار بزرگ در حوزه ارزش كالا را
اجرايي كرديم.اظهارنامه اي به نام (TSS) یا سیستم کدگذاری تعرفه (tariff specification system) را تعريف كرديم.
اين سيستم باعث شده، كه سامانه خوب كار مي كند و كالا سريع شناسایی شده و درآمدهاي دولت افزايش یافته است .اگر هم حتي كالايي از گمرك ترخيص شود و به مرجعي خود برود،
اگر موردي داشته باشد،به آن قاچاق نمي گوييم، بلكه تخلف گمركي است.
ماده 113 قانون امور گمرکی تاكيد مي كند، بايد شرايطي رخ داده باشد،كه قاچاق كالا محسوب شود.هر تخلفي را نمي توان قاچاق گفت.تخلفات گمركي مشخص است.احتمال دارد در حوزه ارزش گذاري اتفاق افتاده باشد.يا ممكن است در بخش تعرفه يا مقررات تخلفي رخ داده باشد.اگر صاحب كالا،كالايي را خلاف اظهاركند،اما اسناد جعلي نداشته باشد،يا اختلاف در ارزش گذاري كالا باشد، اين اختلاف گمركي است.در دفاتر ستادي بايد بررسي شود.ضمن اينكه صاحب كالا مي تواند تا كميسيون حل اختلاف شكايت خود را پيش ببرد. دو كميسيون حل اختلاف گمركي و كميسيون رسيدگي به تجديد نظر وجود دارد كه راي نهايي را صادر مي كند.
اگرگمرك متوجه شود،موردي واقعي اظهار نشده مي تواند مجددا براساس اين ماده قانوني پيگيري كند. اول به او ابلاغ مي شود كه بايد اسناد خود را دوباره ارايه كند.واردكننده حق اعتراض دارد و مي تواند تا 30 روز پس از دريافت حكم،اعتراض كند.
با شفافيتي كه صورت گرفته،چقدر درآمدهاي گمركي افزايش يافته؛به خصوص اينكه اشاره كرديد سامانه در بخش صادرات و ترانزيت هم فعال شده است؟
در حوزه ترانزيت،حقوق گمركي پرداخت نمي شود.اما صنعتي است كه بخش هاي ديگر را درگير مي كند.مثلا تيرپارك نياز دارد،حمل و بارگيري و وسيله نقليه نياز دارد. بخش هاي مختلف را درگير مي كند.براي توليد و اشتغال هم درآمد ايجاد مي كند.
این کار به شفاف سازي آمار قاچاق کمک كرده است؟
بحثي كه درحوزه ورود و خروج كالا،اعم از واردات و ترانزيك داريم،مديريت ريسك است.يعني خود كالا و بعضا گمركات برخي كشورها، دسته بندي شده اند.مثلا كالايي كه از يك كشوري با مشخصات چين مي آيد،در رديف كالاهاي كم ريسك قرار مي گيرد يا برعكس از افغانستان در بخش ريسك بالا دسته بندي مي شوند.كالاها براساس نوع كالا و كشور به ايكس ري هدايت مي شوند. با اجراي مديريت ريسك، گمرك موفق شد در بخش مبارزه با مواد مخدر رتبه سوم را در بين گمركات جهان بدست آورد.
برنامه ديگر گمرك اين است كه در كنار سامانه جامع امور گمركي سيستم هايي كه كمك مي كند،عامل انساني كمتر دخالت كند،را پياده سازي و اجرا كند.همانگونه كه اين موضوع طرح در حال تدوين است.
وقتي به سيستم اظهارنامه مي دهيد،خودش انتخاب مي كند محموله از چه طريقي كنترل شود،دستي باشد يا اتوماتيك.برنامه ديگر استفاده از راهبند يا دوربين است. البته الان در گمركات بزرگ و شلوغ كشور اين طرح در حال اجراست.يعني از زماني كه كالا اظهار مي شود تا زماني كه قبض انبار گرفته ،سپس مرحله بررسي اسناد و در نهايت درب خروج جز آن بسته اي است كه قرار است تماما الكترونيك شود.
فکر می‌کنید كار با سامانه چقدر بتواند از حجم قاچاق کم کند؟
سامانه براي واحدهاي توليدي، وادكننده‌هاي واقعي و كساني كه كارت‌هاي بازرگاني دارند بسيار خوب عمل كرده و آنها بیشترین استفاده را از سامانه جامع گمركي مي‌برند. به اين دليل كه سرعت كار براي واردكننده واقعي كه قصد ندارد تخلف كند،بيشتر شده است. اما این سامانه برای گروهی هم مشكل ايجاد كرده است.
معلوم است، افرادی که به دنبال واردات كالاهايي هستند كه نمي خواهند تعرفه واقعي بپردازند، اعتراض می کنند.بنابراين سامانه جامع گمرکی کار را براي واردكننده هاي واقعي،واحدهاي توليد و بازرگانان آسان کرده ولی براي كساني كه با كارت هاي يكبار مصرف واردات انجام مي دادند، فضا نا امن شده است.
3535
نظر شما