خاورمیانه،غرش طوفان از لبنان

بهتر است حداقل در قبال تحولات خاورمیانه قدری واقع بین باشیم.واقع بینی می تواند آزار دهنده باشد، اما متدی کاربردی در اندیشه سیاسی و به تبع آن دیپلماسی کاربردی ست که منطقا به ساختار فکری و اکت سیاسی جهتی واقعگرایانه می دهد.از منظر همین واقعگرایی ست که باید رفتار سعودی ها را سنجید و آن را ارزیابی کرد.اگر چه آنها چندان محق نیستد اما رفتارشان کاملا قابل درک است.سرمایه گذاری های هنگفت سیاسی و امنیتی آنها در منطقه طی 7 سال گذشته در منطقه تماما از بین رفته است.
سعودی ها طی سال ها ی اخیر سیاستی عمل گرایانه و نه واقعگرایانه، امابا رویکردی تهاجمی با هدف حذف ایران از خلیج فارس،خاورمیانه و آفریقای عربی در پیش گرفتند . اما اینک حاضر به پذیرش تبعات شکست سیاست هایشان در منطقه نیستند. مشکل اصلی این بوده و هست که رهبران این کشوراساس استراتژی جدید خود در منطقه راحول 3 محور عجیب و ناکارآمد تعریف کردند که از همان آغاز شکست آن محرز بود.نخست، محدود کردن و سپس حذف ایران از صحنه معادلات منطقه.دوم، به بازی گرفتن ترکیه با هدف محدود سازی موقعیت حیاتی و تنفسی ایران در عرصه دیپلماسی منطقه یی.سوم، نفی هویت سیاسی و حاکمیتی کشور های شورای همکاری خلیج فارس که سعودی ها خود از آن با عنوان پروژه یکسان سازی یاد می کنند.
یک مقام ارشد دیپلماتیک عرب اهل خلیج فارس در بروکسل و آشنا به امور منطقه می گوید"از جنبه تئوریک و جلب توجه پاره یی محافل عربی و غربی، این طرح کارآمد به نظر می رسید.اما از جنبه عملیاتی طرحی به شدت نا کارآمد واز پیش شکست خورده بود.آنها در معادلات خود استراتژی هوشمندانه تهران را محاسبه نکرده بودند. ما و عمانی ها و قطری ها هوشمندی ایرانی ها را به ریاض یادآوری کردیم. تحولات سوریه و عراق را ببینید،حالا هم سعودی ها پای لبنان را به وسط کشیده اند.باورم نمی شود نتیجه یی بهتر از سوریه و عراق نسیب عربستان شود".
اما تا آنجا که به استراتژی متزلزل و نگاه مجرد سعودی ها به منطقه مربوط می شود مشکل اصلی در سختی پذیرش شکست این استراتژی ست.چنین گریزی از پذیرش مسئولیت و معطوف کردن علل آن به ایران،منطقا تبعات قابل پیش بینی به همراه داشته که رهبران عربستان را به شدت عصبانی کرده است. آن دیپلمات عرب که به دلیل موقعیت سیاسی اش نزد اتحادیه اروپا مایل به افشای هویت خود نیست در پاسخ به این سوال که اگر ریاضواقعا به چنین حد توانایی از ایران اعتقاد دارد چرا با آنها وارد مذاکره نمی شود می گوید"پاسخ خیلی روشن و واضح است. اولا،عربستان تا به یک پیروزی چشم گیر در منطقه دست نیابد و قدرت چانه زنی خود نزد ایران را بالا نبرد به هیچ وجه از موضع ضعف و دست دومی با تهران وارد مذاکره نخواهد شد. ثانیا، از نگاه آنها مذاکره با ایران عملا به مثابه صحه گذاشتن بر نقش این کشور وتقسیم قدرت در منطقه است.ثالثا،سعودی ها مترصدند حل و فصل مشکلات خود با تهران را طی پروژه یی مشترک با غرب دنبال کنند. اما متقابلا معتقدم عربستان مایل به رودرویی تنها با ایران نیست. حال در عرصه دیپلماسی، یا جنگ های نیابتی یا رویارویی نظامی مستقیم که البته آن را بسیاربعید می دانم".
در یک چنین بن بستی از دیپلماسی تنش آلود عربی - ایرانی ، ریاض برای گریز از بن بست موجود ونیز ایجاد و تحمیل هزینه های کمر شکن مضاعف سیاسی و نظامی به ایران، در صدد باز کردن دو جبهه رسمی جدید علیه تهران در لبنان و یمن برآمده است.اینکه موفق خواهد شد یا نه!؟باید اندکی صبور بود. اما در اثباتی ترین حالت ممکن وبا تکیه بر تجربه 40 سال اخیر مناسبات عربی - ایرانی، دلیلی در دست نداریم که تصور کنیم رهبران عربستان موفقیتی در این زمینه به دست خواهند آورد.اکنون در فقدان ارزش های وجودی یک عقل سیاسی متعارف، جامعه بین المللی، اما در نگرانی عمیق ازخود سوال می کند "بالاخره چه خواهد شد؟".برخی منابع سیاسی و دیپلماتیک آگاه مقیم بیروت در پاسخ به این سوال که آینده را چگونه پیش بینی می کنند و آیا واقعا باید منتظر وقوع یک جنگ جدید در خاورمیانه باشیم؟ می گویند" نبرد مستقیم کلاسیک ومتعارف میان ایران و عربستان در خلیج فارس تقریبا غیرمحتمل به نظر میرسد".یکی از آنها که لبنانی ست می گوید"ایرانی ها با هوش تر از آنند که در تله جنگ خود را گرفتار کنند.اما به همان نسبت جنگ در لبنان کاملا محتمل خواهد بود. نه به این دلیل که تهران خواهان آن است .بلکه به این علت که ریاض مصرانه و برای شکست بن بست مخاطره آمیز فعلی (عدم توازن قوا)آن را دنبال می کند".به باور من دیدگاه های این محافل عربی تا حدود زیادی منعکس کننده واقعیت شرایط آتی منطقه است وباز شدن جبهه جدید لبنان در جنگ های نیابتی 6 سال گذشته میان دو کشوراصلی منطقه، تقریبا امری قطعی به نظر می رسد. کما اینکه سید حسن نصرالله روز جمعه در بیروت گفت طبل ها ی جنگ در بیروت با حمایت عربستان وتوسط اسرائیل به صدا درآمده. به گفته حسن نصرالله این نه یک تحلیل که یک خبر موثق است.-آرمانmatinmos@gmail.com