ابراهیم رحیم‌پور معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه کشورمان با حضور در کافه خبر خبرگزاری خبرآنلاین، عملکرد دولت یازدهم و مناسبات ایران با کشورهای حوزه معاونتش را مورد برررسی قرار داد.

محمد اکبری: یکی از اولویت های سیاست خارجی دولت روحانی همانگونه که وعده آن را داده بود ارتباط مستمر با همسایگان و حوزه نزدیک به ایران بوده است. هر چند با وجود موضوع مذاکرات هسته ای و پرداختن به برجام، شاید امکان آن نبود به مسائل دیگر پرداخته شود، اما با بررسی این دوران می توان  دستاوردهای این دوره را مورد کنکاش قرار داد. آیا سیاستها، سفرها و ارتباطات دولت در زمینه سیایت خارجی، غربگرایانه و منحصرا در راستای پرداختن به مسائل هسته ای بوده است؟ وزن منطقه آسیای میانه و قفقاز در سیاست خارجی دولت روحانی چه بوده است؟ دوره دولت یازدهم را با کدام دولت در سالهای گذشته می توان مقایسه کرد؟ در این باره ابراهیم رحیم پور معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه را به کافه خبر خبرگزاری خبرآنلاین دعوت کرده و گفت و گو کرده ایم.

مشروح این گفت و گو را از نظر می گذرانید.

ویژگی خاص سیاست خارجی دکتر روحانی در این دوره چه بوده است؟ روحانی در سفرهای خود به حوزه آسیای میانه و قفقاز چه رویکردی را در پیش داشتند؟

سفرهای خارجی رؤسای جمهور بطور کلی دارای زمینه ها ، اصول و فرآیند خاصی است. در مورد سفرهایی که دولت یازدهم در سطح رئیس کشور انجام می دهد ، در عرف دیپلماتیک، بعد از اینکه همه کارهای دیگر هموار و دستور کارها آماده و زمینه های اجرای آن ایجاد شد، سفر رئیس جمهور انجام می گردد . 

آمار سفرهای رئیس جمهور در حوزه آسیا و اقیانوسیه و مشترک المنافع آمار بسیار جالب توجهی است. آقای روحانی در ابتدای دولت یازدهم سفرشان را از بیشکک با شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری های شانگهای آغاز کردند و آخرین سفرشان هم به بیشکک بود. تا به امروز 20 سفر انجام شده است. سفرهای این حوزه از جمله علت انجام و محتوی آنها همگی مشخص است.
در حوزه های دیگر ( اروپا و آمریکا ) هم حدود ده سفر انجام شده که 4 تا از آنها به نیویورک و دو سفر به اروپا و یک سفر نیز به آمریکای لاتین و سفر برای شرکت در مجمع داووس در سوئیس بوده است .
می توان گفت بعد از انقلاب در هر مقطعی یک اقتضائی برای سفرها وجود داشته است و در قالب و فرم های متفاوتی تنظیم شده اند. اگر این 11 دولت را مقایسه کنیم شاید هم از ابعاد مختلف آماری و تعداد سفرها و محتوای آنها تفاوت های زیادی وجود داشته و البته نزدیکی و شباهت هایی هم وجود دارد.

دوره روحانی را با چه دوره ای در گذشته می توان مقایسه کرد؟

اگر بخواهیم دوره اول جناب آقای روحانی را با دولت های گذشته مقایسه کنیم شباهت زیادی با دولت اول [مرحوم] هاشمی رفسنجانی دارد (این مصاحبه قبل از درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی انجام شده است )  که کشور به گونه ای با یک خسارت زیاد از جنگ بیرون آمده و روند سازندگی شروع شده بود. در دوره جنگ هم البته سفرهایی انجام می گرفت، لیکن در راستای اهداف جنگ بود، ولی سفرهای بعد از آن در راستای سازندگی شکل گرفت.
آمار و محتوای این دوره را اگر با 8 سال پیش از آن مقایسه کنید، شرایط آمار و اعداد و محتوای سفرها گویا است. در حال حاضر هم بر روی میز من 3 سفر دیگر جناب آقای روحانی به منطقه در دست بررسی است که برای اواخر امسال پیش بینی شده است . لذا ذکر این نکته مهم خواهد بود که در این دولت به شکل شدیدی افراط برای سفر وجود ندارد. بعضی سفرهای پیشنهادی حتی رد شده و جناب آقای روحانی تمایل نداشته اند تا انجام شود. سفر ایشان به مسکو نیز در دست بررسی است که در چه زمانی انجام شود.
در این دوره همچنین جناب آقای ظریف سفرهای زیادی داشته است و ایشان نیز بعضی از سفرها را رد و به زمان دیگری موکول می کنند .
در بررسی سفرهای مقامات ارشد کشور به خارج ، معمولا ملاک سفر رئیس جمهور و وزیر امور خارجه و بعد از آن سفر رئیس مجلس و معاون اول و بقیه وزرا می باشد .

چه تفاوتهایی بین سفرهای این دوره با سفرهای دوره گذشته وجود دارد؟

در دولت قبلی مسائل خاصی وجود داشت از این جهت که نیازهای به خصوصی در دولت دهم شکل گرفت. در آن دوره فضای بسته ای را شاهد بودیم و قسمتی از این دوره هم در دوره تحریم بود. از زمان اوج تحریم ها در 4 سال، دو سال آن در دولت قبلی و دو سال آن برای دولت فعلی بود. اما دو دوره دو ساله تحریم در دو دولت قابل مقایسه است که در دولت گذشته نه تنها سفرهای اقتصادی بلکه سفرهای سیاسی هم تحریم بود. در آن دوره سفر خاص و قابل ملاحظه ای انجام نمی شد. نه کسی به ایران می آمد و نه سفر پر محتوایی شکل می گرفت.

این نکته ای است که قبلا بدان اشاره نشده است که از لحاظ سفر هم تحریم بودیم؟

نه تنها تحریم سفر بلکه تحقیر سفر . وقتی رئیس جمهوری به کشوری می رود و او را به شام دعوت نمی کنند این چه معنایی دارد؟ مثال آن سفر رئیس دولت گذشته به رم بود. این از تحریم فراتر است. لذا از این جهت اگر بخواهیم آماری حرف بزنیم یک مفهومی دارد و اگر محتوایی سخن بگوییم یک مفهوم دیگر به ذهن متبادر می شود . حال نمی خواهیم به مسائل از جهت سیاست داخلی نگاه کنیم و از زاویه محتوایی می خواهیم ببینیم چگونه سفرهایی انجام شده است؟ یک ماه بعد از تصدی دولت جناب آقای روحانی سفر بیشکک تنظیم شد که پس از آن تا به حال 20 سفر انجام شده است.


این چیدمان به چه شکل بوده است؟

می بینیم که 20 سفر در این حوزه انجام شده و 10 سفر به بقیه دنیا که بعضی از آنها دو جانبه هم نیست. از این رو بعضی ها دولت را متهم به گرایش به غرب می کنند که چراغ راهنمایش به آن سو می زند. در حالی که آمار و محتوای سفرها و وضعیت اقتصادی چیز دیگری نشان می دهد. اصول ما این است که وقتی قرار است در مورد موضوعی قراردادی بسته شود می بایست به همه گزینه ها فکر کنیم. این را باید در نظر گرفت که اگر با تعداد زیادی از کشورها رابطه داشته باشیم، قراردادهای راحت تر و محکم تری می توانیم ببندیم. اما اگر با کشورهای محدودی ارتباط داشته باشید به همان حالت برای شما شرایط سخت تری بوجود می آید. آنها می بینند که شما چاره ای ندارید و فقط مجبور هستید با او کار کنید و این باعث می شود با شرایط او پیش روید. مجبور هستید با قیمت و شرایط او پیش بروید و این باعث می شود در سیاست گذاری خود محدود شوید و نتیجه دقیقی نمی گیرید. 

مثال آن مثل خرید یک جنسی است که اگر تنوع فروش آن جنس وجود داشته باشد، شما انتخاب بهتری خواهید داشت. اگر بجای چند کشور محدود با تعداد زیادی کشور تعامل داشته باشید و رفت و آمد کنید بر اساس منافع خودتان سیاست گذاری بهتری در رسیدن به نتیجه خواهید داشت که می توانید شرایط خود را بیشتر و بهتر تحمیل کنید و با تنوع و گوناگونی بیشتری از کشورها کار کنید.
چیدمان ما در دنیا به گونه ای است که بتوانیم با قوت و سرعت خوبی حرکت کنیم. اگر دقت شود بیشتر از 50 درصد این سفرها برای زمانی است که تحریم ها را برنداشته بودند و در چنین شرایطی سفر ها انجام شده است. در کنار جناب آقای روحانی، 59 سفر هم جناب آقای ظریف در این حوزه داشته است و این در حالی بود که ایشان درگیر شدید بحث هسته ای بود و علیرغم آن این آمار وجود دارد. البته سفرها هم بعد از برجام و هم قبل از برجام انجام شده و این تعداد شامل سفرهای مربوط به مذاکرات هسته ای نیست.

سفرهای به کشورهای آسیای میانه و قفقاز چند سفر بوده است؟

دکتر روحانی در این حوزه سفر به اقیانوسیه که نداشتند و از 59 سفر جناب آقای ظریف فقط دو سفر به اقیانوسیه بوده است. از این رو سفر به کشورهای مشترک المنافع بیشتر از جاهای دیگر بوده و 13 سفر از 20 سفر جناب آقای روحانی به این منطقه بوده است. آقای ظریف 32 سفر از این 59 سفر را به کشورهای مشترک المنافع رفته اند. از این رو در عین گرفتاری های هسته ای و محدودیت وقت این سفرها انجام شده که مقایسه آن با دوره های گذشته اهمیت آنرا نشان می دهد.
این را هم باید در نظر گرفت که ملاحظاتی هم به خاطر مسائل و بحرانهای منطقه ای، سوریه و عراق و سپس عربستان هم وجود داشت که بر روی کاهش تعداد سفرها تاثیر گذارده است.

به نظرتان اولویت های سیاست خارجی در دوره آقای روحانی تغییر کرده است؟

در مجموع نگاه و رویکرد در سفرها با در نظر داشت چارچوب های کلی سیاست خارجی است. برای ایران، چین و روسیه هنوز هم از اولویتهای سیاست خارجی است که بیشترین دیدار را جناب آقای روحانی با پوتین و شی جین پینگ داشته اند .
از این رو کار با منطقه های نزدیک تر در اولویت بیشتری قرار دارد، با دو سفری که دکتر روحانی به غرب آسیا داشته است و همراه با آن 13 سفر به کشورهای حوزه مشترک المنافع ، در مجموع 15سفر از 20 سفر به منطقه پیرامونی کشورمان بوده است. آقای دکتر ظریف هم با ده سفری که به غرب آسیا داشته اند در مجموع تاکنون 42 سفر به منطقه داشته اند . لذا رویکرد کلی به همسایگان ، منطقه پیرامونی و مسلمانها و متحدین بوده است. ارمنستان آخرین همسایه ای بود که جناب آقای روحانی به آنجا رفتند و علیرغم حساسیتهای آن ، این سفر هم انجام شد.
با ارمنستان هیچ مشکلی وجود ندارد و فکر می کنیم که با رفت و آمد و نشست و برخاست و نه با قهر می توان به حل مناقشه قره باغ کمک کرد. به دوستان آذربایجانی هم گفته شده که دو روش وجود دارد، اولی روش ترکیه است که با ارمنستان قطع رابطه کرده و دومی روش ایران است که با هر دو کشور رابطه دارد و فکر می کند که با این روش برای تاثیر در صلح و امنیت می تواند موثرتر باشد. لذا به تنها همسایه غیر مسلمان هم سفر شد و دیدار موفقی از لحاظ تجاری و امنیتی و بین المللی بود.

بعد از چین و روسیه با رئیس جمهور آذربایجان نیز دیدارهای زیادی انجام شده است؟

بله درست است . بجز رفت و آمدهای دوجانبه که الهام علی اف و دکتر روحانی به ایران و آذربایجان داشتند، در استانبول، نیویورک، داووس و آستاراخان روسیه هم دیدار داشتند. روابط با آذربایجان یکی از روابط موفق در دوره جناب آقای روحانی بوده است که تنشهای گذشته از بین رفت و کارهای جدیدی هم انجام شده است. خط آهن آنها به مرز رسید و مسیر آستار-آستار به زودی راه می افتد. مسیر نخجوان- مشهد هم به راه افتاده است و زوار نخجوانی می توانند با قطار به این سفر بروند.

در مورد تسهیل و لغو روادید چه فعالیتهایی انجام شده است؟

با ارمنستان و گرجستان به تفاهم لغو روادید برای اتباع دو کشور رسیده ایم . با جمهوری آذربایجان هم در این مسیر حرکت می کنیم . روسیه هم تسهیلات ویزایی را بهبود بخشیده است و یکی از علت های تلاش در جهت برداشتن ویزای روسیه، شکل گیری نا امنی های ترکیه برای توریست ها بود. تلاش شد تا روادید 4 کشور لغو یا تسهیل شود و با توجه به اینکه ایران به جاهای نزدیک فکر می کرد، این چهار کشور جایگزین نسبتا خوبی برای توریست ها هستند . 2 میلیون توریست برای ترکیه وجود داشت که نصف آن بدلیل مسائل امنیتی می تواند به این کشورها سرریز شوند. از آن طرف هم گردشگری زوار مذهبی و سلامت به ایران زیاد شده است. پروازهایی که در منطقه وجود دارد آمار بالا و خوبی از این روند را نشان می دهد .

سفرهای عمومی رئیس جمهور بیشتر بوده است یا سفرهای دو جانبه و هدف گذاری شده که برنامه های از پیش تعیین شده ای برای آن چیده می شود؟

در مورد سفرها باید گفت که تعدادی از آنها غیر دو جانبه بود و از درون آنها دیدارهای دوجانبه ای شکل گرفته است. مثال آن سفر جناب آقای روحانی به نشست سران آفریقا و آسیا در جاکارتا بود که طی آن با اندونزی نیز نشست دو جانبه برگزار شد. ذهنیت و برنامه ریزی ما این است که سفرهای بین المللی که ماهیتا دو جانبه نیستند می تواند فرصتی برای چند ملاقات و دیدار با روسا و سران دیگر کشورها را فراهم سازد . به هر حال با رفتن به یک محفل بین المللی می توان با چند رئیس کشور دیدار داشت و اصل هم همان دیدار و ملاقاتها ست . از این رو از این 20 سفر ، سفر به آستارا خان ، اوفا، شانگهای ، جاکارتا و دوشنبه و دیدار اول ایشان از بیشکک ، سفرهای غیر دوجانبه ای بود که دیدارهای دو جانبه ای نیز در حاشیه آنها انجام شد.
در مذاکرات هسته ای رویکرد ما این بود که در عین حال که با کشورهای 5 بعلاوه 1 در مورد مسائل هسته ای مذاکره می شود با بقیه دنیا، ارتباط گیری و تعامل شکل گیرد. نگاه به این شکل بود که اگر تحریم بردشته شود که برداشته شد معنی اش این نبود که از این منطقه بخواهیم چرخش به سمت دیگری داشته باشیم بلکه دست ما باز می شود که با جاهای دیگر هم بتوانیم کار کنیم. طبعا همه بلوکهای دنیا تلاششان این است که با منطقه خود کار کنند و با کشورهای آن آمیختگی و وابستگی داشته باشند چرا که روابط اقتصادی به مسائل امنیتی هم کمک شایانی می کند و درگیری های مذهبی، قومی و قبیله ای را کاهش می دهد. از این لحاظ این رویکرد طبیعی است و یک تعریف عمومی و بین المللی دارد و ایران هم به دلیل وضعیت و موقعیت خود در این راه قدم بر می دارد.
ضمن اینکه مسائل اقتصادی و داخلی و هسته ای فرصت کمتری به دکتر روحانی و جناب آقای ظریف می داد که روی مسائل و روابط منطقه ای فکر و برنامه ریزی داشته باشند.

به نظرتان در راستای سیاست گذاری این سفرها، به اهداف تعیین شده رسیده اید؟

به طور کلی اگر به سفرها نگاه کنیم می بینیم که سیاست عاقلانه ای در پیش گرفته شد. در عین گرفتاری ها و مشکلات موجود می خواستیم آن قسمت نایافته سیاست خارجی ایران را برگردانیم که قسمتی از آن اروپا بوده است، که این کار انجام گردید . علیرغم آن ذهنیت و تلاش ، لزوما این نیست که سیاست یک جانبه ای داشت و یک طرف را تحریم کرد، با اروپا هم باید به هر حال ارتباط باشد، با منطقه هم ارتباط برقرار کرد. این به نفع منافع ملی خودمان است. هر چقدر حیطه فعالیت را کاهش دهیم مجبوریم بصورت تحریم گونه با طرف دیگر کار کنیم. یک طرف وقتی می بیند که ما ارتباطمان یکجانبه است موانع و شرایط خاص برای ما می گذارد و مولفه های خود را به ما تحمیل می کند. چین به عنوان مثال شریک اول تجاری ایران است. اما در دوران تحریم آنها هم تلاش داشتند با مدل خودشان با ما کار کنند. با یک سری عادات و رفتارهایی که اگر تحریم نبود به هیچ وجه چنین مسائلی شکل نمی گرفت. در شرایط جدید باز هم چین می تواند شریک اول کشورمان باقی بماند .

نگاه به شرق که در سیاست خارجی ایران و سفرهای آقای روحانی و ظریف وجود دارد در دوره های قبل هم وجود داشت و آقای احمدی نژاد هم ادعای نگاه به شرق داشت، تفاوتها دو دوره در کجاست؟

مواقعی هست که غرب تمایلی به ارتباط گیری ندارد و ما مجبوریم نگاه به شرق را در پیش گیریم. این هنر نیست. این از سر ناچاری است. در دوره گذشته یک معاونت برای قاره آفریقا و یک معاونت برای قاره آمریکا ایجاد شد، باید دید که چه از درون آن بیرون آمد. فقط این نیست که تابلویی زده شود و ویترینی چیده شود بدون آنکه راهبرد خاصی وجود داشته باشد. نباید قصه سودان تکرار شود که برایشان هزینه کنی و وقتی چیزی به آنان ندادی به راحتی شما را ترک کنند. ارتباط گیری باید با هوشمندی باشد و طرف مقابل با شما تعامل و همراهی کند . نگاه فقط این نیست که تابلوئی زده شود و شعاری داده شود. باید ماحصل و نتیجه ای داشته باشد.
در حال حاضر به شرکای دیگر مانند چین گفته می شود که دوره تحریم گذشته است و باید با شرایط جدید کار کنیم. اکنون باید سرمایه گذران سرمایه بیاورند و با شرایط جدید با ایران کار کنند. آنها در دوره تحریم عادت ویژه ای پیدا کرده بودند و شاید ما هم مجبور بودیم تن به قراردادهایی بدهیم که حالتی برابر نداشته باشد.

به نظرتان در دوره جدید در مقابل چین بدعهدی شده و آنها روی خوش ندیده اند که بیایند و با طیب خاطر کارکنند؟ گفته می شود که به هر حال چینی ها در دوره تحریم هوای ایران را داشته است و اکنون انتظار همراهی بیشتری دارند؟

باید توجه کرد که این مسائل چیزهایی نیست که باعث گلایه چین شود. به هر حال آنها در دوران تحریم هر چند با ایران کار کردند ولی با شرایط خودشان کار کردند. اما اکنون که تحریم ها برداشته شده آنها باید دوباره کار کنند و شرایط جدید را در نظر بگیرند.

پس نظرتان این است که در کلیت سیاست خارجی ایران نگاه به غرب گنجانده نشده و روابط با چین کاهش پیدا نکرده است؟
نه موضوع به هیچ وجه این نیست.آقای دکتر وحانی با چینی ها می خواهند کار کنند. ولی خوب گاهی اختلاف نظر هایی وجود دارد. بحث تحریم دیگر تمام شده است. ایران یک کشور با شرایط کاملا طبیعی است و جذابیت های خاص خود را نسبت به خیلی از کشورهای دیگر دارد و از این رو چینی ها باید همان شرایط کشورهای نرمال را با ایران در نظر بگیرند نه اینکه محدودیت ها و مسائل زمان تحریم را به شرایط کنونی نیز تعمیم دهند. ایران نمی تواند هم از نظر اقتصادی و هم از جهت پرستیژی شرایط قبل را در نظر بگیرد. همانگونه که با فرانسوی ها و دیگران نیز قرار است کار شود. اعتبار کشوری که گاز و نفت دارد و دوران تحریم را پشت سر گذاشته است نباید هیچ انگاشته شود.
لذا ایران می خواهد در راستای منافع ملی خود و احترام و شرایط متقابل در این مسیر پیش برود. نگاه مجموعه به کار با همسایگان، مسلمانان، چین و روسیه نگاه حداکثری است و مکمل آن کار با همه اروپایی ها و غربی ها در برنامه ما قرار دارد. آمریکا البته مورد ویژه ای است مسائلی برای آن مطرح است. اما ایران می تواند از شرکتهای هواپیمایی خرید کند و تمایل دارد فنآوری های جدید وارد کند و به هر روی استفاده مفیدی ببرد. لذا مکمل اینکه در این منطقه کار می شود باید با طرفهای دیگر هم کار شود تا منافع ملی تامین گردد .

گاهی هم گفته می شود که ما مناسبات گرم تری با کشورهای مهم تری مانند دول اروپایی داشته باشیم و سفر به کشورهای بی بضاعت که مشکلات خودشان را دارند نمی تواند منافع ملی کشور را تامین کند. یا کشورهایی که مثل ایران نفت دارند و مکمل ایران محسوب نمی شوند. نظر شما چیست؟

ما توصیه مان به سفرا در کشورهای مختلف این است که در چهار زمینه کار کنند؛ جذب سرمایه گیری،
گرفتن تکنولوژی، توسعه صادرات غیرنفتی ما به آن کشور و صادرات خدمات فنی مهندسی و اعزام نیروی کار فنی.
برای مثال افغانستان یکی از حوزه های صادرات غیر نفتی ایران است. حدود سه میلیارد دلار مبادله داریم که این یک بازار بسیار خوب است. هر چند کشوری فقیر و با مشکلات باشد. مهم این است که تجارت خود را داشته باشیم. در کشورهایی مانند ارمنستان، عراق و کشورهای دیگر پروژه های زیادی گرفته می شود و کار می کنیم . هر جا که بشود کار کرد باید کار کرد و سرمایه جذب کرد. البته هر کشوری مقتضیات و هدف گذاری خود را دارد. هر کدام نوع هدف گذاری خاص خود را دارند که از مجموعه آن یک هم پوشانی بتوانیم در بیاوریم. از افغانستان و ارمنستان نمی توان وام گرفت به همین خاطر باید با کشورهای دیگر ارتباط برقرار کرد تا جذب سرمایه کرد. رابطه با هر کشوری مسائل خاص خود را دارد که باید کارشناسی و برنامه ریزی کرد. با کشورهایی که مثل ما نفت و گاز دارند هم می توان کار کرد. کار با روسیه، ترکمنستان و قزاقستان هر کدام هدف گذاری و برنامه خود را دارند.
موقعیت جغرافیایی ایران بی نظیر است. ترکیه نصف این ظرفیت را ندارد ولی چند برابر ما از موقعیت ترانزیتی استفاده می کند. ما مسیرهای ترانزیتی را اکنون با ارمنستان و آذربایجان فعال کردیم تا قسمتی از بارها و کالاها جابجا شود.
از این رو کشور کوچک و بزرگ مطرح نیست. کشور کوچکی مثل سنگاپور یا هنگ کنگ به چنین توسعه ای رسیده است. از این رو چند عامل را باید بررسی کنیم و تصمیم بگیریم که با آن ارتباط برقرار کنیم یا نه. در حال حاضر با کشورهای دارای نفت و گاز هم کار می شود. به پاکستان و افغانستان و عراق گاز می دهیم. عراق با اینکه انرژی دارد ولی برای قسمتی از آن به صرفه است تا از ایران گاز بگیرد . ما گاز داریم ولی به صرفه است که از ترکمنستان برای شهرهای شمالی گاز بگیریم. تجارت چند بعدی مدرن را باید در نظر داشت تا بتوانیم پیش برویم. اقتصاد سنتی که فقط نفت بفروشیم و جنس از ژاپن و کره بیاوریم تمام شده است. خام فروشی هم باید به حداقل برسد. نفتی که به چین می رود و در آنجا جنس ساخته می شود و به خود ما بر می گردد، بهتر است چین بیاید در ایران کالا بسازد و در آن شریک شویم. بالاخره اینها مسائلی است که در اقتصاد مطرح است. منابع انسانی ایران حتی غنی تر و مهم تر از منابع نفت است که متاسفانه به کشورهای دیگر عزیمت می کنند .

برای این سه سفر اخیر آقای رئیس جمهور به کشورهای ارمنستان ، قزاقستان و قرقیزستان مشخصا چه مسائل و دستاوردهایی وجود داشت؟

در هر سفری یک سری پرونده وجود دارد که در اختیار رئیس جمهور قرار می گیرد که تفاوتهایی با هم دارند. در مورد تسهیل کنسولی و ویزایی مذاکراتی انجام شد که با ارمنستان مشکلی نبود و برای قزاقستان و قرقیزستان هم برای تجار و گردشگران تسهیلاتی در نظر گرفته شد و به سمت لغو روادید هم پیش خواهد رفت.

این کشورهای از لحاظ گردشگری موقعیت مناسبی دارند؟ جذابیت های خاصی دارند؟
به هر حال کشورهای مختلف جذابیتهای خاص خود را دارند. نیم میلیون گردشگر ایرانی بعد از لغو روادید از ارمنستان دیدار داشته است. برای اینکه با هزینه مناسبی می توان رفت و برگشت. کشورهای مختلف هر کدام جاذبه های خاص خود را دارند. طبیعت انسان این است که می خواهد فضاهای مختلف را ببیند. از لحاظ مولفه های جذب گردشگر ، ایران جذابیت بسیار زیادی در این زمینه دارد. لیکن به خاطر مسائلی این ظرفیتها جدی گرفته نشده است. پس فقط این نیست که جاذبه وجود داشته باشد. خیلی از مولفه ها باید در نظر گرفته شود.


دلیل لغو روادید با بعضی کشورها چیست؟ چرا این موضوع روندی طولانی دارد؟

به هر حال بعضی مسائل وجود دارد. بعضی از کشورها را خود ایران به خاطر بعضی ملاحظات قبول نمی کند. به عنوان مثال لغو روادید با افغانستان و پاکستان از طرف ایران پذیرفته نمی شود. وقتی درها باز شود بعضی از افراد هم می آیند که نمی توان آنان را کنترل کرد. ولی خوب 3 میلیون افغان در ایران هست که موضوع خاصی است. این ملاحظات امنیتی را نه تنها کشور ما بلکه همه کشورها در نظر می گیرند. ایده آل این است که روادید برداشته شود، ولی این روند و مسیر خود را دارد. ملاحظات اقتصادی، نظامی، آلودگیهای بهداشتی، نیروی کار ارزان، از دست دادن فرصتهای شغلی برای نیروی کار داخلی و غیره مسائلی است که کشورها در نظر می گیرند و قبول می کنند که لغو روادید شکل بگیرد یا خیر .

در این سفر روی این روادید کار شد. روابط اقتصادی و ارتباط تجار شکل گرفت تا حجم تجارت و مبادلات افزایش یابد. قزاقستان و قرقیزستان ظرفیت های خاصی دارند. به عنوان مثال با توجه به اینکه ایران به سمت کم آبی و خشکسالی می رود سیاست این است که کشت های پر آب را به کشورهای دیگر انتقال دهند با عنوان کشت فرا سرزمینی. این موضوع در قزاقستان شروع شده است، در اوکراین، روسیه و ارمنستان و قرقیزستان قرار است انجام شود. زمینها یا خریده می شود یا اجاره می شود و با تسهیلات مناسب این روند انجام می گردد .
خود کفایی موضوع مهمی است ولی وقتی می توان در یک کشور دوست و همسایه با هزینه کمتر محصولات پر آب را کشت کرد و زمینهای داخلی را به محصولاتی که به آب کمی نیاز دارند ولی قیمت بالایی دارند مثل زعفران و پسته اختصاص داد . لذا این برنامه ریزی ایجاب می کند تا هماهنگی در کشورهای مختلف ایجاد شود. هزینه حمل و نقل هم از لحاظ مسیرهای ریلی که با قزاقستان و کشورهای آسیای میانه در حال توسعه است می تواند با هزینه کمتری شکل گیرد و هدف گذاری شود.

در مواقعی دیده می شود که بعضی سفرها توجیه اقتصادی خاصی ندارد. در این زمینه چه توجیهی وجود دارد؟

در بعضی سفرها مسائل اقتصادی مطرح نیست و موضوعات دیگری مانند مسائل امنیتی ، فرهنگی ، ایرانیان مقیم و غیره مطرح است. موضوع نیازها و خواسته های اقتصادی و تجاری مطرح و اولویت دارد ولی در بعضی مسائل هم موضوعات رقابتی و سیاسی مطرح است. باید به بعضی از کشورها در جهت اولویت های سیاسی سفر و در آنها سرمایه گذاری کرد. در منطقه ، اسرائیل و آمریکا با ما دشمنی دارند و با عربستان و ترکیه رقابت وجود دارد. مسائل مذهبی و راهبردی در نظر گرفته شده و با در نظر گرفتن مجموع این مسائل تصمیم گرفته می شود که سفری انجام شود. همچنین به سفر رئیس جمهوری که به ایران آمده است باید پاسخ داد یا عرف این است که وقتی سفری را آقای دکتر روحانی رفته است باید رئیس جمهور آن کشور به سفر پاسخ دهد. گاهی شاید ملاحظاتی و اضطراری وجود داشته باشد که این عرف شکسته شود ولی در کل این ملاحظات وجود دارد.

به نظر شما چرا یک رهیافت یا دکترین در سیاست خارجی ایران شکل نمی گیرد؟ یا بر اساس تعریف مشخصی از منافع ملی یک سند راهبردی روابط خارجی داشته باشیم تا در طولانی مدت بر اساس آن حرکت شود و یک هدف گذاری طولانی مدت وجود داشته باشد؟

بعضی از چارچوب ها وجود دارد که به هر حال با عوض شدن افراد آن چارچوب ها تغییر نمی کند. سیاست خارجی بصورت اساسی و اصولی در دست مقام معظم رهبری است. به نظر هم می رسد که از اصول اساسی و چارچوب ها تخطی نشده است. شاید در دوره ای کسی بیاید که مستثی باشد ولی معمولا همه به آن پایبند هستند. در مورد برجام کسی نمی تواند بگوید دکتر روحانی از چارچوب رهبری خارج شده است. از این رو این راهبرد وجود دارد و تبیین می شود، ولی درجه شدت و حدت آن تغییر می کند یا با وجود بعضی مسائل دچار کاهش یا افزایش سرعت می شود. یک اجماع کلی در تصمیمات اساسی در مملکت وجود دارد و در تصمیم گیری اجماع وجود دارد . مقام معظم رهبری فصل الخطاب مسائل اساسی سیاست خارجی می باشند و سپس رئیس جمهوری، مجلس و حتی بعضی مراجع و نهادها هستند که در این مسائل تاثیر دارند.

با توجه به اینکه موضوع قره باغ روند پیچیده ای در منطقه پیدا کرده است به نظرتان چشم انداز خاصی برای آن متصور است؟

موضوع قره باغ بعد از پیچیدگی های خاص آن با مسائل قومی و نژادی و مذهبی و سرزمینی و مردمی اختلاط پیدا کرده و روسای جمهوری و سران طرفین هم توانایی ورود به آنرا ندارند و اراده سیاسی هم برای آن شکل نمی گیرد. آذربایجان به خاطر از دست دادن سرزمینش نگاه عصبی گونه دارد و از طرف دیگر ارامنه در آن منطقه ساکن داده شده اند و در کل کلاف پیچیده ای شکل گرفته است. گروه مینسک هم روند و برنامه مشخصی را برای این بحران در پیش نگرفته است. در این مدت آذربایجان شرایط اقتصادی خوبی را بدست آورده ولی ارمنستان وضعیت اقتصادی مناسبی را نداشته است. توصیه ایران هم این است که برای صلح و امنیت منطقه هر دو کشور باید خویشتنداری نموده و با مذاکره مسیر صلح را پیش ببرند.

در مورد ازبکستان با فوت کریم اف برنامه جدیدی برای روابط وجود دارد؟

اخیرا برای دیدار از این کشور دعوت شده ام. جناب آقای ظریف هم دعوت شده است. سفر جناب آقای روحانی را هم می توان در آینده تنظیم کرد. باید روابط به آرامی پیش برود تا بتوان مناسبات را به روند خوبی رساند. ما با اسلام کریم اف نیز روابط متعادلی داشتیم.

49312

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 622515

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
3 + 2 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 1
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بهمن A1 ۱۰:۱۲ - ۱۳۹۵/۱۰/۲۶
    0 3
    با سلام به همه عزیزان مسئول در وزارت امور خارجه خواهشمندم حداقل مشکلات رفت و امد با کشور های همسایه و مسلمان را حل کنید و در اولین قدم مشکل ویزا و رفت و آمد به همه کشور های مسلمان برداشته شود و این تبادل مهم فرهنگی و دوستی و صمیمیت بین ما و آنها یعنی بین مردم ایران و سایر کشور های مسلمان ایجاد شود.