از روز واقعه بترسیم!

فاجعه فرو ریختن ساختمان بسیار مرتفع پلاسکو در مرکز تهران نه تنها شهروندان این شهر، بلکه تمامی مردم ایران را در شوکی عظیم فرو برد. شدت آنچه اتفاق افتاد هرچندبا ابعاد فاجعه یازدهم سپتامبر نیویورک قابل قیاس نیست،اما به لحاظ شکلی و نحوه فروریختن ساختمان برای کمتر کسی ،حتی در سطح افکار عمومی جهانی همان فضای دهشتناک و بهت آور را تداعی نکرد.

طی دو سه روز گذشته رسانه های ایران وافکار عمومی به این فاجعه واکنش های گوناگونی از خود نشان داده اند. اما این حادثه از 7جنبه دیگر حائز اهمیت است:

1- جنبه های روانی و رفتار شناسی جامعه.برخورد افکار عمومی با موضوع به وضوح نشان میدهد در درون نهاد و ضمیر مردم ،گسل های روانی فعالی وجود دارد که باید نگران آنها بود. سلفی گرفتن گروهی ازمردم به خودی خود اهمیتی ندارد. اما سوال این است" چه اتفاقی رخ داده که سوانح،فجایع،خشونت وخشم و ریزش دیوار دفاع اخلاق عمومی در بستر فردی یا گروهی مردم؛ به امری عادی و عرفی تبدیل شده؟".

2- اشارات و انتقادات مکرر و بی امان مسئولان به مردم حاضر درصحنه فاجعه، به گونه یی غیر معمول آنچنان بوده وهست که القاء می کند علت اصلی عدم امداد رسانی مردم بوده اند. هرچند این انتقاد تا اندازه یی درست به نظر می رسد، اما کوشش در جهت پوشاندن ضعفی که عمیقا متوجه مسئولان و متولیان مربوطه شهری - امدادی - انتظامی و امنیتی ست ، به بهای مقصر جلوه دادن مردم چندان اخلاقی و صحیح به نظر نمی رسد. به نظر می رسد مسئولان مربوطه در پشت انتقاد از مردم مترصد پوشاندن ضعف های سیستماتیک خود در3 حوزه""فقدان آموزش توده های مردم. ضعف حیرت آوردر اداره مهندسی شده شهر ها و ضعف منابع دفاعی و فقدان تجهیزات فنی شهری در مواجهه با بحران ها و فجایع هستند. این 3 موضوع در ویرانی ساختمان پلاسکو به ضوح خود را نشان داد.

3- بخشی ازمردم به دلیل رفتارشان مورد انتقاد قرار گرفتند.اما کسی حاضر نیست به این سوال پاسخ دهد "" قبل از این فاجعه که می توانست چیز بدتری باشد؛آیا توده های مردم برای چگونگی مقابله با بحران آموزش های لازم را دیده و می دانستند چه کاری باید بکنند یا نکنند!؟. به هر حال بخش عمده یی از مدیریت اتفاقات و حوادث با آموزش های مردمی امکان پذیر می شود . نه به این اعتبار که "مردم چه باید بکنند؟" ،بلکه به معنا که بیشتر لازم است بدانند "چه نباید بکنند".

4- در فجایعی مانند حادثه 11 سپتامبر 2001و یا صدمه دیدن نیروگاه اتمی فوکوشیمای ژاپن پس از سونامی سال2011 ،مردم با آگاهی و آموزش ، دقیقا به مسئولیت های مدنی و دفاعی خود واقف و پشت نیروهای امدادی و درمانی قرار گرفتند و به باید و نباید ها خودجوش عمل می کردند. این را مقایسه کنید با مدیریت قرن نوزدهمی و ضعیف و فاجعه بار روس ها در فاجعه اتمی 1986 نیروگاه چرنوبیل که به وضوح نمادی از بی کفایتی معمول روس ها در عصر خود بود.تفاوت در آموزش و سیستم دفاع غیر نظامی شهری بود.

5- شوربختانه فقدان این آموزش ها و عدم تسلط بر شرایط بحرانی تنها به شهر وندان عادی مربوط نمی شود.گفته شده طی 2 روز اخیر قهرمانان میهن (آتش نشانان ) درگیر یافتن راهی برای ورود به زیر زمین ساختمان بوده اند. آیا ساختمان پلاسکو نقشه های مهندسی سازه،فنداسیون ، ساخت بنا ،تاسیسات فنی ، فاضلاب و ایمنی سازه و زیر بنا نزد شهرداری محلی نداشته تا نیروهای امدادی با استفاده از این نقشه ها به ساختمان پلاسکو و بنا های اطراف وارد شوند و مردم و همکارانشان را نجات دهند؟.

6-یک نکته دیگر شخصا برای من موجب تعجب و آزردگی خاطر شد. شاید برخورد عاطفی با بحران ها تا حدی خوب باشد - که هست .اما انتشار وسیع عکس های قهرمانان میهنی(آتش نشانان) در حال گریه و ناراحتی چندان به نظرم چندان مناسب نبود. در کمتر جایی از دنیا، چهره قهرمان را ناراحت و گریان نشان می دهند. اوتجلی اراده و قدرت است ومردم دوست دارند در سختی ها به چهره مصمم و پر صلابت قهرمانان (آنهم قهرمانان واقعی) نگاه کنند و امیدوار بشوند.

7 -به هر صورت آموزش های دفاع غیر نظامی زمان بر و شاید پر هزینه باشند که نیست،اما در برابر اتفاقات و فجایعی که قرار است رخ دهند هزینه هایی کاملا مقرون به صرفه و منطقی هستند. تقاضای در پیش گرفتن رفتار های مدنی از سوی شهر وندان در هنگام دفاع شهری غیر نظامی ، بدون آموزش های قبلی و اطلاع رسانی به موقع و مستمر انتظار به جایی نیست.

اینها بخش های کوچکی از فاجعه مدیریت در شهر تهران و احیانا دیگر شهر هاست. مانند ساختمان پلاسکو در تهران کم نیست. برای آنها چه فکری شده ؟نمی دانیم!.اما با این شهر که به یک بمب سازه یی بیشتر شبیه است تا یک طناز رشک برانگیز، چه باید کرد؟.فکر آن روز واقعه باید بود.قانون-
matinmos@gmail.com