روندهای حوزه اینترنت

در سال 1969 میلادی وزارت دفاع آمریکا که در زمینه مسائل دفاعی تحقیق می‌کرد شبکه‌ای را طراحی کرد تا کامپیوترهایی را به هم ارتباط دهند. این شبکه را آرپانت نام گذاشتند. کم کم کامپیوترهای دانشگاهها هدف شبکه آرپانت قرار گرفت و برای مبادله اطلاعات در زمینه‌های تحقیقاتی در رشته‌های بزرگ در ایالات متحده آمریکا استفاده شد. به تدريج سایر کشورهای جهان به این شبکه پیوستند که در سال 1977 میلادی نام آرپانت به اینترنت تغییر نام یافت و در حال حاضر میلیونها کامپیوتر به این شبکه پیوسته‌اند. در یک تخمین تایید نشده‌ای (Forrester ,data from 2007) روند افزایش ارتباطات اینترنت چنین ذکر شده است:

- انگلستان و نروژ از طريق يك كامپيوتر اولين بار به اينترنت پيوستند: 1973
- 1000 كامپيوتر مرتبط شدند: 1984
- 1000000كامپيوتر مرتبط شدند: 1992
-/000/000/10 كامپيوتر مرتبط شدند: 1996
-/000/000/200 كامپيوتر مرتبط شدند: 1999
-/000/000/320/1 كامپيوتر مرتبط شدند: 2007
-/000/000/845/1 كامپيوتر مرتبط شدند: 2015
اجزای سخت‌افزاری به همراه سامانه‌ای از لایه‌های نرم‌افزاری که جنبه‌های مختلفی از معماری آن را کنترل می‌کنند. زیرساخت ارتباطی پیچیده اینترنت را تشکیل می‌دهند. از آنجا که سخت‌افزار اینترنت را غالبا می‌توان برای پشتیبانی از هر سامانه نرم‌افزاری دیگری استفاده کرد، اینترنت ویژگی‌هایش مرهون طراحی معماری نرم‌افزار و پروسه استاندارد سازی قوی این معماری است که زیربنای مقیاس‌پذیری و موفقیت آن را می‌سازد. مسئولیت طراحی معماری سامانه‌های نرم‌افزاری اینترنت بر عهده گروه ویژه مهندسی اینترنت گذارده شده است. گروه‌های کاری آن، استانداردگذاری را در ارتباط با جنبه‌های مختلف معماری اینترنت مدیریت می‌کنند. بحث‌های حاصل و استانداردهای نهایی در قالب اسنادی به نام درخواست توضیح منتشر می‌شوند که به رایگان در وبگاه مزبور قابل دسترسی هستند. روشهای اصلی شبکه‌بندی که اینترنت را راه می‌اندازند در"درخواست توضيح"هایی می‌آیند که به طور ویژه‌ای متمایز شده‌اند و استانداردهای اینترنت را تشکیل می‌دهند. سایر اسناد ضعیف‌تر، اسناد اطلاع‌رسانی، آزمایشی و تاریخی هستند و یا اسنادی‌اند که بهترین شیوه‌های رایج در پیاده‌سازی فناوری‌های اینترنت را بیان می‌کنند.

فضاي وسيع اينترنت را براساس مقوله‌هاي متعددي از قبيل سرويس‌ها و پروتكل‌ها مي‌توان دسته‌بندي نمود. ولي دسته‌بندي تاريخي و روند تكاملي اينترنت را بر حسب وب صورت مي‌دهند. از ابتداي دهه 90 ميلادي وب غالب‌ترين كاربرد اينترنتي مي‌باشد. مراحل تكاملي اينترنت چنين برآورد شده است :
سال 1972: اینترنت وب صفر فقط ایمیل (نامه الکترونیکی)
سال 1992: وب1 یا وب استاتیک شامل نامه الکترونیکی، سایت‌هایی با متون، عکس‌ها و لینک‌ها، چت‌های متنی، مشارکت فایل‌ها به صورت همتا به همتا بود. وب 1 از دو طیف منتشرکننده و خواننده تشکیل می‌شد و زبان‌های نرم‌افزاری وب نظیر جاوا از این دوره شروع شد.

سال 2004: اولین بار توسط تیم اورایلی واژه وب 2 براي عصر خود بکار گرفته شد.
سال 2011تا2020 : وب3 یا وب ‌معنایی
سال 2021 : وب 4 یا وب هم‌زی
در شکل زیر نحوه تحول فناورانه فضای مجازی بر اساس ميزان ارتباط اجتماعي و ارتباط اطلاعاتي در بستر زمان ترسیم شده است. محور زمان را مي‌توان در جهت فلش خط‌چين تعبير نمود:

شكل 1- كاربردهاي نرم‌افزاري فضاي فاوا

وب2
وب 2 بدليل گستردگی از حوزه بازاريابي تا مظاهر اجتماعي نظير توسعه مشاركت (دولت الکترونیکی، ویکی‌ها و حکمرانی الکترونیکی) و پتانسيل‌هاي توسعه دمكراسي (رای‌گیری الکترونیکی)، از سوي بعضي از طرفدارانش نظير جودي دين به عنوان سرمايه‌داري ارتباطي شناخته می‌شود (اسكات، 2007). يكي از مهم ترين ویژگی‌هاي وب 2 را ایجاد اجتماعات بر خط و ارتباط دادن مردم می‌دانند كه اثرات اجتماعي عميقي ايجاد كرده و در حال زايش پيامدهاي غير قابل پيش بيني و متمايز در جوامع متفاوت شده است.
اصولی که توسط تیم اورایلی اولین بار به عنوان وب 2 در سال 2004 ارائه گردید. عبارتند از:
1- وب2 به عنوان یک پلت فرم می‌باشد 2- وب 2 به عنوان مهار هوش جمعی می‌باشد 3- خاتمه دوره تهیه نسخه های جدید نرم‌افزار (بدین معنا که نرم‌افزارها بر روی وب تکمیل و به روز می‌شوند) 4- وب 2 فضایی برای مدل های جدید نرم‌افزاری 5 - کسب مهارت توسط کاربران وب2 6- ارتباطات دوطرفه، اختلاط داده‌ها و سرویس‌ها، رویکرد در برگیرندگی، رابطه محور بودن 7- داده به زودی جزء سخت‌افزار خواهد شد.
وب 2 را می‌توان تركيبي از يك مجموعه از فناوري‌ها، ارزش‌ها و کاربرد‌ها دانست.
فناوري‌ها: نرم‌افزارهای آژاكس، XML، برنامه‌هاي باز واسطه پيشرفته، فلش، اسكريپت‌ها.
ارزش‌ها: كاربرد به مثابه توليدكننده اطلاعات، بهره‌گیری از هوش جمعي، وب هميشه در حالت آزمايش، استفاده فوق‌العاده آسان از وب می‌باشد.

کاربردها: بعضي از كاربردهاي مهم وب 2 را می‌توان چنين برشمرد:
سایت‌های شبکه‌های اجتماعی (مرتبط نمودن مردم) نظیر فیس‌بوک، لینکدین، اگورا و وکس
نام‌دهی‌های اجتماعی (نام‌دهی جمعی، دسته‌بندی اجتماعی، رتبه‌بندی صفحه‌ها، نمایه‌گذاری اجتماعی، نشانه‌دهی اجتماعی) نظیر Delicious، Ginger، Digg و ....
ویکی‌ها: نظیر ویکی‌پدیا و براساس همکاری فعال و تعاملی نخبگان، بر خلاف وب1 که دانشنامه‌ها به صورت استاتیک در وب سایتها قرار می‌گرفتند.
بلاگ‌ها: نظیر میهن‌بلاگ، بلاگ‌فا، بلاگ اسپات و ... توییتر بعنوان میکروبلاگ

پادکست‌ها:
RSS
بازی بر خط:
ماشین‌های جستجو: نظیر گوگل، بینگ، بایدو و ...
مدیریت کاربرها: نظیر مدیریت اسناد، تصاویر، فیلم‌ها و ... در سایت‌هایی نظیر فليکر، جی‌میل، گوگل داک و ...
بازبودن جهت فعالیت کاربران: (بالادهي اطلاعات توسط مردم) در این رابطه سایت‌هایی تشکیل می‌شوند که اطلاعات آنها را مردم تامین می‌کنند نظیر فلیکر و یوتیوب.

مزاياي وب 2:
- سهولت دسترسی و نیاز به مهارت پایین برای کارکردن با آن
- طیف ابزارهای مورد استفاده در آن بسیار متنوع و پیشرفته هستند (آژاکس، XML، PHP، FLEX، Flash و ...)
- سطح استاندارد مناسبی دارد.
- کاربر با پوشش جهانی هر لحظه می‌تواند حضور یافته و مشارکت داشته باشد (کنفرانس تصویری)
- منبع بسیار بزرگ اطلاعات و وسیله ارتباطی مناسبي مي‌باشد.
- تحرک ، تمرکز بر سادگی و داشتن برنامه كاربردي واسطه باز از ویژگی‌های آن است.
- عرضه خدمات مدرن استفاده از بسته‌های نرم‌افزاری
- مهار و بهره‌گیری از هوش جمعی (ویکی‌ها، بلاگ‌ها، پادکست‌ها و ...)
- وب بعنوان پلت فرم عمل می‌کند.
- در صفحات وب جذابیت تصویری ویژگی مهمي است
- کاربران به شکل تولید محتوا یا اعلام نظریه یا مراجعه به سایت‌ها (کلیک) ارزش خلق می‌کنند.
- قابلیت یادگیری و آموزش از راه دور و الکترونیکی وجود دارد.

معایب وب 2:
اطلاعات در دسترس قابل اعتماد نیستند و به ویرایش مستمر نیاز دارند.
منبع خوب اطلاعاتی است ولی منبع خیلی خوب دانش نیست.
مردم در معرض رهگیری و جاسوسی مستمر هستند و کاربران همیشه مانیتور می‌گردند.
ضعف امنیتی دارد.
عدم بلوغ کامل استانداردها و فناوری‌ها در آن ملاحظه می‌شود.
در مورد ارزش کسب و کار در فضای وب کمبود دانش و مهارت وجود دارد.
هنوز توسعه نرم‌افزارهای خادم-مخدوم فرایند پیچیده‌ای است.

وب 3
بدلیل محدودیت‌های وب 2، روند حرکت كاربردها به سمت وب 3 می‌باشد که از آن به وب معنایی نيز تعبير مي‌شود. در وب 3 نرم‌افزار بعنوان یک سرویس تلقی می‌گردد. بدین ترتیب سیستم‌های خادم- مخدوم به سیستم‌های محاسبات ابری تبدیل می‌شوند. در این حالت سوپرکاربردها شکل می‌گیرند و بنگاه‌ها و مؤسسات از دیتا سنترهای بزرگ بطور مستقیم خدمات دریافت می‌کنند. علاوه بر شبکه‌های اجتماعی در وب 2، شبکه‌های دانش در وب 3 شكل مي‌گيرند. کاربردهای «نرم‌افزار بعنوان یک سرویس» می‌توانند بسیار سریع‌تر و ارزان‌تر توسعه یابند (کاهش فاصله ایده تا کاربرد). در ابر محاسباتی توسعه کدهای نرم‌افزاری بصورت مشاركت جهاني انجام مي‌پذيرد و کدهای توسعه یافته توسط بازار جهانی به كارگيري مي‌شوند. خدمات فعلي محاسبات ابري عبارتند از: خدمات ذخيره‌سازي، فيلتر هرزنامه، اجراي كاربردهاي با زبان‌هاي سطح بالا نظير جاوا و پيتون يا بهره‌گيري از بعضي بانك‌هاي اطلاعاتي است.

در وب 2 سه متغیر انسان، سخت‌افزار و نرم‌افزار در تعامل می باشند. در وب3 كه مكمل وب 2 مي‌باشد علاوه بر متغيرهاي مزبور، قواعد، هستان ها و متا داده ها نيز در تعامل خواهند بود. در این رابطه نرم‌افزار زبان طبیعی طراحی شده و توسعه می‌یابد. در وب معنایی، ماشین، صفحات وب را همانند انسانها می‌خوانند و ماشین‌های جستجو می‌توانند در آنها اطلاعات و دانش را بازیابی کنند. وب یک واسطه عمومی برای داده، اطلاعات و دانایی خواهد شد.

وب 2 + وب معنايي = وب 3
تیم برنر لی وب معنايي را چنین تعریف کرده است: توسعه وب2 بنحوي كه اطلاعات آن كاملاً معنادار شده و همكاري بين انساني و كامپيوترها را بهبود بخشد (قابليت فهم معنايي اطلاعات توسط ماشين و ارائه خدمات استدلالي در حمايت از وظايف اتوماتيك).
اساس وب معنايي بر ايجاد هستان شناسي‌هايي در اطلاعات است. اين عناصر هستان شناسي مفاهيم و ارتباطات ميان آنها را در وب بيان مي‌كنند.

شكل 2- نمايش هستان هاي يك ضبط صوت

جدول1- مقایسه ویژگی‌های وب‌های 2 و 3
وب 2 وب 3
وب سند وب داده
وفور اطلاعات كنترل اطلاعات
جدلي غير جدلي
وب اجتماعي وب هوشمند
در دهه 2009-2000 در دهه 2020-2010
گوگل بعنوان كاتاليزور شركت‌هاي وب معنايي بعنوان كاتاليزور
دانش جمعيت‌ها دانش متخصصان
جستجوهاي متوالي و پرشمار جستجوي كم‌شمار
الگوريتم امتيازدهي صفحه گوگل هستان ‌شناسي و سيستم‌هاي معنايي
آنارشي استاندارد، قواعد، پروتكل‌ها

وب 4
از وب4 به وب هوش ، وب هم‌زی و یا وب فراگیر تعبیر شده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2020 عمومیت یابد. در فضای این وب بین هوش‌ها (مرکب از انسان و اشیا) ارتباط برقرار می‌گردد و به همین جهت به آن هم‌زی نیز گفته مي‌شود. در این فضا انسان با اشیا هم‌زی می‌گردد و از حالت کاربر معمولي خارج می‌شود. در فضای مزبور اعضا (اعم از انسان و اشياء) بصورت خود سازمان‌ده و محیط خودآگاه ، خود شکل‌ده ، خود توصیف و خود مختار خواهند بود. قابلیت‌هایی از قبیل وب‌کاوی علاوه بر داده‌کاوی و سیستم‌های خبره بسیار پیشرفته در وب4 قابل پیش‌بینی می باشند.
جدول2- ويژگي ارتباطي وب‌ها

روند وب‌ها ويژگي ارتباطي
وب 1 ارتباط دادن اطلاعات
وب 2 ارتباط دادن مردم
وب 3 ارتباط دادن دانايي‌ها
وب 4 ارتباط دادن هوش‌ها

منابع
-Forrester (data from 2007), Euro stat data 2006 for overall internet usage.
-Scott, D.Travers, (2007), Bubble2: Online Critique of Web 2.0, University of South California.