میانمار و سکوت نهادهای بین‌المللی

نسل‌کشی و کشتار مسلمانان در میانمار، مهم‌ترین سوالی است که در اذهان عمومی، آن هم در قرن 21 با وجود نهادهای متعدد بین‌المللی و حقوق بشری وجود دارد. 
سوال این است که چرا تندروهای بودایی با چراغ سبز دولت این کشور و در فضای ناشی از سکوت مجامع جهانی، با آتش زدن منازل مسکونی مسلمانان روهینگیا قصد دارند، آنها را برای همیشه از خانه و کاشانه خود اخراج و آواره سازند. این رویکرد ضد انسانی موجب آوارگی هزاران نفر از مسلمانان این کشورشده و فجایایی را در یک کشور رقم زده است.

محسن پاک‌آیین، سفیر پیشین ایران در تایلند معتقد است که سیاست غرب علیه مسلمانان و تلاش برای ایجاد اسلام‌هراسی و بی‌اعتنایی به وضعیت آنان، ازجمله علل سکوت غربی در موضوع کشتار مسلمان میانمار است.این کارشناس در گفت‌وگو با جام سیاست در این زمینه به سوالاتمان پاسخ داده که می‌خوانید.

سکوت نهادهای بین‌المللی در قبال کشتار مسلمانان میانمار ناشی از چیست؟
انتشار اخبار مربوط به کشتار گسترده مسلمانان در میانمار موجی از نگرانی را در میان کشور‎های اسلامی از جمله ایران برانگیخته است. نهاد‎های بین‎المللی و کشور‎های اسلامی بویژه جمهوری اسلامی ایران ضمن محکوم کردن و ابراز تأسف از این جنایات، تلاش می‎کنند تا هرچه سریع‎تر اطلاعات دقیق و موثقی را در این ‎باره که مصداق نسل‎کشی و پاکسازی قومی است، به‎دست آورده و امت اسلامی را در جریان قرار دهند. برخی کشور‎های اسلامی بویژه جمهوری اسلامی ایران ضمن محکوم کردن و ابراز تأسف از این جنایات، تلاش می‎کنند با نسل‎کشی و پاکسازی قومی مقابله کنند. با توجه به کشتار مسلمانان در میانمار انتظار می‌رفت سازمان ملل با اقتدار بیشتری به این قضیه رسیدگی کند و با سکوت خود اجازه ندهد تا ارتش میانمار به ادامه جنایات خود علیه مسلمانان ادامه دهد. از سایر نهادهای صلح‌طلب نیز چنین انتظاری بود، اما متاسفانه این‌گونه نبود و گرچه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد نیز اخیرا پس از سال‌ها سکوت، اقدامات ضدمسلمانان در میانمار را محکوم کرد؛ اما به نظر می‌رسد این تصمیم‌گیری شورای حقوق بشر هم بیشتر یک اقدام مصنوعی و بدون پشتوانه اجرایی بوده است. به نظر من سیاست غرب علیه مسلمانان و تلاش برای ایجاد اسلام‌هراسی و بی‌اعتنایی به وضعیت آنان، از جمله علل سکوت غربی‌ها در این موضوع است.

تناقض رفتاری نهادهای حقوق بشری در قبال این اتفاق چه معنایی دارد؟
تناقض و دوگانگی رفتار غربی‌ها درباره موضوع حقوق بشر امری غیرقابل انکار است و غربی‌ها در موضوع حقوق بشر به‌صورت گزینشی عمل می‌کنند. آمریکا و برخی کشورهای همسو، جنایات بارز، ظلم و اشغالگری و نقض حقوق بشر از ناحیه رژیم جنایت‌پیشه صهیونیستی علیه مردم فلسطین را نادیده می‌گیرند و همواره چشم خود را روی انبوه جنایات و اقدامات ناقض حقوق بشری این رژیم می‌بندند. جنایاتی که امروز علیه مسلمانان مظلوم میانمار در جریان است با هیچ‌یک از معیارهای حقوق بشری همخوانی ندارد، اما قریب به اتفاق کشورهای غربی در برابر این جنایات سکوت اختیار کرده و اقدامی انجام نمی‌دهند.

چرا در قبال این کشتار، سازمان همکاری های اسلامی و جهان اسلام واکنش نشان نمی‌دهند؟
بله درست است. منشور سازمان همکاری‌های اسلامی خواستار حمایت از مسلمانان درکشورهای عضو و غیرعضو بوده و از کشورهای غیراسلامی می‌خواهد حقوق دینی، مذهبی و اجتماعی مسلمانان را رعایت نمایند. سازمان کنفرانس اسلامی در گذشته برای اجرای این ماموریت مهم اقدامات مختلفی را نظیر؛ توصیه به دولت هند برای رعایت حقوق مسلمانان و جلوگیری از تخریب مسجد بابری انجام داده، اما حمایت این سازمان از مسلمانان میانمار کمرنگ بوده و لازم است کشورهای اسلامی ازجمله جمهوری اسلامی ایران از این سازمان بخواهند که اقدامات جدی برای جلوگیری از کشتار مسلمانان میانمار انجام دهد.

یکی از ابزارهای اجرایی این سازمان، تشکیل جلسه فوق‌العاده در سطح وزرای امورخارجه و رایزنی جهت یافتن راه‌حل است. فکر می‌کنم در این شرایط حساس لازم است وزرای خارجه کشورهای اسلامی جلسه اضطراری تشکیل داده و با ارائه قطعنامه‌ای ضمن محکوم کردن کشتار وحشیانه مردم میانمار تدابیری را برای جلوگیری از آن و احقاق حقوق مسلمانان آن کشور طبق منشور سازمان به عمل آورند. با توجه به پتانسیل بالای 57 کشور عضو سازمان همکاری های اسلامی، این سازمان می‌تواند ضمن فشار به دولت میانمار برای تضمین امنیت مسلمانان این کشور، در صورت لزوم با شرکای تجاری دولت میانمار مانند چین، تایلند، ژاپن، هند، کره‌جنوبی و ژاپن وارد مذاکره شده و از طریق این کشورها نیز به دولت مذکور فشار وارد کرده و نسبت به برقراری امنیت برای اقلیت مسلمانان میانمار اقدام نماید.

پشت پرده نسل‌کشی مسلمانان این کشور چیست؟
براساس اسناد موجود، تاریخ گسترش اسلام در میانمار به قرن اول هجری برمی‎گردد. بعد از ظهور اسلام و گرایش اعراب و ایرانیان به اسلام، دریانوردان عرب و ایرانی و بازرگانان مسلمان از مسیر‎های زمینی به منطقه غربی ‎میانمار و ایالت آراکان آمدند. اجرای قوانین اسلامی در منطقه آراکان قبل از سال‎1430 میلادی وجود داشته و تا سال 1784 ادامه داشت. بعد از اشغال منطقه آراکان به‎وسیله «سلطان بوداپایا» که یک فرد بودایی بود، اجرای قوانین اسلامی ملغی و قانون ملی جایگزین آن شد. براساس این سابقه، هنوز هم مسلمانان آراکان با دولت میانمار اختلاف داشته و معتقدند دولت میانمار حقوق مسلمانان را نادیده گرفته است و به آداب و سنن آنها بی‎احترامی می‎کند. حتی این امر مورد پذیرش مجامع بین‎المللی نیز قرار گرفته، اما هنوز اتفاق خاصی برای بهبود شرایط نیفتاده است. دولت ژنرال «نوین» پس از سرکار آمدن سال 1962، رفتن مسلمانان به حج را ممنوع اعلام کرد. این ممنوعیت تا سال 1980 که به 70 نفر از مسلمانان اجازه داده شد ‎به ‎مکه مشرف شوند، ادامه داشت. باوجود این وضعیت، فشار بر مسلمانان متوقف نشد و این امر باعث مهاجرت بیش از نیم میلیون مسلمان میانماری به کشور‎های بنگلادش، هند، پاکستان، مالزی، تایلند، سنگاپور، امارات متحده عربی، عربستان و ممالک دیگر شد. سال 1978 ادامه این سیاست‎‎ها باعث شد تا بیش از 300 هزار نفر از مسلمانان منطقه آراکان به بنگلادش مهاجرت کنند. در طول سال‎‎های گذشته دولت میانمار کنترل شدیدی بر فعالیت‎‎های مساجد داشته است و در برخی مقاطع حتی آمار ازدواج و تمایل مردم جهت انجام قربانی در عید قربان و نیز آمار افرادی که در مساجد به آموختن قرآن‎ کریم مشغول می‎شوند، به دولت گزارش ‎شده است. دولت کنونی میانمار از سال 2011 و با اعلام اصلاحات گسترده سیاسی و اجتماعی قدرت را به دست گرفته، اما به نظر می‌رسد این اصلاحات تنها به نفع بودایی‌ها بوده و با شدت بیشتری علیه مسلمانان عمل می‌شود. گروه‌های افراطی بودایی با رویکردهای خشن و با ایده پاکسازی مذهبی و جلوگیری از گسترش اسلام در مناطق تحت تسلط بوداییان فعالیت می‌کنند و پیروان خود را به دوری از مسلمانان، ازدواج نکردن با آنها، معامله نکردن با مسلمانان، بیرون راندن آنان از منازلشان و آتش زدن خانه‌هایشان تشویق می‌کنند. احتمالا موفقیت اقتصادی مسلمانان در این کشور از دیگر نگرانی‌های گروه‌های افراطی است. در میانمار تبعیض عمیق و ریشه‌داری بر تفکر بوداییان حاکم شده، مسلمانان را با عناوین اهانت‌آمیز خطاب می‌کنند. حتی در مناطقی که جمعیت مسلمان چندانی ندارند و تهدیدی محسوب نمی‌شوند، بوداییان علاوه بر تحریم و منزوی‌کردن مسلمانان با دیوارنویسی، پوشیدن لباس‌هایی حاوی شعارهایی بر ضد آنان و دیگر روش‌ها این اقلیت را آزار و اذیت می‌کنند. البته باید حساب بودایی‌های افراطی را از حساب بوداییان جهان که دارای اعتقادات معنوی و اخلاقی دارند، جدا کرد.

نقش رسانه‌ها در بازتاب این کشتار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
طبعا به هر میزان که رسانه‌ها اخبار مسلمانان میانمار را تعقیب کرده و فشار و تضییقات بر آنان را به صورت مستند منتشر کنند، می‌توانند در کاهش فشار بر مسلمانان و متقاعد شدن سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای بین‌المللی اسلامی از مسلمانان میانمار تاثیرگذار باشند.

گفت‌وگو: فاطمه امیری

http://press.jamejamonline.ir/Newspreview/2980320028754554752

  * این گفت و گو با ویژه نامه جام سیاست - ضمیمه روزنامه جام جم در تاریخ 14 شهریور 1394 انجام شد.