بیگدلی: نامۀ ژنرال‌های آمریکایی دربارۀ ایران پیام مهمی داشت

محمد اکبری: دو سال پیش در چنین روزهایی بالاخره انتظارات به پایان رسید و بعد از مذاکراتی طاقت فرسا دود سفید از هتل کوبرگ وین بلند شد و برنامه جامع مشترک بین پنج بعلاوه یک و ایران یا همان برجام شکل گرفت. این دوره را می توان نقطه عطفی در تاریخ روابط ایران و جامعه بین المللی دانست. ایران به عنوان تنها کشوری لقب گرفت که برای اولین بار پرونده اش در شورای امنیت از ذیل فصل هفتم خارج شد و تمام تحریمهای هسته ای آن لغو گردید. این تحولات در دوره اوباما شکل گرفت، اما ترامپ جانشین او رویکرد دیگری در قبال ایران و برجام دارد. اکنون در سالگرد دوسالگی برجام، ترامپ باید راه خود را در قبال برجام انتخاب کند. پرسش اینجاست چه مسائلی پیش روی برجام در دوره جدید وجود خواهد داشت و چه روندی در آینده مقابل ایران و امریکا خواهد بود؟ در این باره با علی بیگدلی کارشناس مسائل بین المللی گفتگو کرده ایم که از نظر می گذرانید.

به نظرتان با توجه به انتقاداتی که در مورد برجام وجود دارد آیا در دوره قبل از برجام، راه دیگری برای خلاص شدن از تحریمهای و رسیدن به تعامل با بازیگران بین المللی وجود داشت؟ اگر برجام شکل نمی گرفت چه فضایی پیش رو داشتیم؟

به نظر می رسد که اگر برجام شکل نمی گرفت، راههای تهدید ایران بیشتر باز می شد و ما راهی جز این توافق نداشتیم. مذاکرات و برجام شاید مطلوب ترین راه نبود ولی آخرین راهی بود که ما می توانستیم انتخاب کنیم. شرایط طوری بود که همه دنیا علیه ما جبهه گرفته بودند و ما از چهار طرف در تحریم و محاصره بودیم. اتحادیه اروپا، سازمان ملل، کنگره امریکا و کاخ سفید همگی باهم تحریمهای یکجانبه ای علیه ایران بکار بسته بودند. تا به حال هیچ کشوری هم زمان به این شکل از طرف این چهار ارگان، مورد تحریم قرار نگرفته بود و ایران تنها کشوری بود که چهار سویه مورد تحریم قرار گرفته بود که تحریمهایی بسیار سنگین و فلج کننده بودند. این باعث شد سیستم دیپلماسی ما به راه و روشی برای حل این موضوع بیندیشد و مذاکره را دنبال کنند.

بنابراین راه دیگری وجود نداشت. شما اگر سوال کنید که آیا این بهترین نتیجه و بهترین راه حل بود جواب من منفی خواهد بود چون به هر حال این یک بازی برد و باخت نبود که ما بصورت تمام بازی را ببریم و طرف مقابل تماما ببازد. از این رو این راه حل، ما را از انقباض سیاسی و اقتصادی بیرون برد و حرکت به سمت یک انبساط سیاسی در نظام بین المللی و انبساط اقتصادی که شدیدا به آن نیاز داشتیم را محقق کرد. تمام مرزهای ما بسته شده بود و در حال حاضر توانسته ایم با قراردادهایی مانند هواپیمایی با بوئینگ و ایرباس یا قراردادهای صنعتی و نفتی این فضا را بشکنیم.

از این رو برجام می تواند راههای زیادی را باز گشاید. همچنین فروش نفت و قرارداد با توتال یکی از این نتایج برجام است.
همچنین از همه مهمتر سنگینی بار تهدیدی که بدوش ما بود تا حدودی زیادی کاهش پیدا کرده و خانم موگرینی وقتی می گوید ما با همه قدرت برجام را حفظ خواهیم کرد این ارزش و اهمیت بالایی دارد.

این حتی در مقابل امریکایی ها هم خواهد بود و اروپایی در این باره با آنها مقابله خواهند کرد. آنها نشان دادند که با برجام مخالفتی نخواهند کرد و سعی می کنند روح و جسم برجام را حفظ کنند.

به نظرتان تا به این روز با گذشت دو سال از برجام، رفتاری بر نقض برجام شکل گرفته است؟

البته باید گفت از لحاظ حقوقی و تخصصی برجام نقض نشده است و با بررسی متن برجام می توان گفت مشکلی تا به حال به برجام وارد نشده است. منتها برداشتهای مختلف باعث می شود که ماچنین گفتمان های مختلفی در داخل داشته باشیم و بعضی اعمال امریکا را مخالف روح برجام بدانیم. چون در یکی دوبند از برجام آماده است که امریکا و دیگران باید در روند اجرای برجام خللی وارد نکنند. ما بعضی رفتارهای امریکا را مخالف این بندها می دانیم و آنرا در جهت خلل وارده بر روح برجام می دانیم. این البته باید در داخل امریکا گفته شود همچنان که آقای ظریف در حال حاضر در مقابل رسانه های امریکایی بیان می دارد. این گفته ظریف بخاطر فشار بر امریکا در جهت محکوم کردن رفتارهایی است که می تواند فضای اقتصادی ایران را تنگتر کند.

به نظرتان اگر ترامپ در حالی به قدرت می رسید که برجام شکل نگرفته بود چه مسائلی در حال حاضر پیش روی ما بود؟

به هر حال ما شرایط بدتری را شاهد بودیم و خیلی از چیزها به زیان ما رقم می خورد. در دوره قبل از برجام هم اگر دقت کنید فضای بین المللی به سمت ما بسته بود. اگر شخصی مانند ترامپ با این شرایط اگر سر کار می آمد فضای بدتری شکل می گرفت و احتمال درگیری منطقه ای هم قوت می گرفت. از این رو با آمدن ترامپ و فاصله افتادن اروپا و امریکا برجام پایه هایش محکم تر می ماند. اگر اروپا مانند دوره اوباما به امریکا نزدیک بود و با شخصیت و مسائل ترامپ مشکل نداشتند، قطعا مشکلات زیادی برای ایران در تعامل با دنیا بوجود می آمد. به هر حال اطاعت پذیری اروپا از امریکا می توانست برای ما مشکل بوجود بیاورد.

ولی در حال حاضر ما با اروپا روابط نزدیکی داریم، همچنین در داخل امریکا صداهای مختلفی وجود دارد که طرفدار ادامه و پایداری برجام است. نامه ای که 38 ژنرال امریکایی نوشتند پیامهای زیادی دارد و باید گفت که به هر حال فضای سیاسی امریکا واداشته است که این 38 ژنرال بازنشسته این نامه را بنویسند و بخواهند که مسائل امریکا از طریق مذاکره با ایران پیش برود. طبیعت امریکا یک طبیعت میلیتاریستی است و اگر بخواهند از روش نظامی چیزی را حل کنند مشکلی پیش رویشان نیست. از این رو موضوع ایران و نوع رفتار ایران باعث شده است فضای بین المللی حامی آن و برجام باشند.

بزودی ترامپ باید برجام را تایید یا رد کند، فارغ از اینکه چه اتفاقی بیفتد، در مسائل منطقه ای چه مسائلی دنبال خواهد شد و ایران چه سیاستی را باید پیش بگیرد؟

ترامپ وقتی می گوید برجام را پاره میکنم به هر حال می خواهد دل عربستان و اسرائیل را بدست بیاورد. چون در دوره قبل اوباما با ایران کار کرد و عربستان و اسرائیل منزوی شدند در این دوره فضای دیگری شکل گرفته است.

ترامپ چون می خواست آرا و حمایت بعضی از صنایع نظامی را داشته باشد، اینگونه عمل کرد. ترامپ آمده و گفته جمهوری خواهان نگاهشان میلیتاریستی است و صاحبان صنایع تسلیحاتی بین آنها هستند از این رو تصمیم دارند با فروش سلاح به عربستان از آنها حمایت کنند. دو دلیل عمده برای قرارداد نظامی بین امریکا و عربستان وجود داشت یکی اینکه بشار اسد حذف شود و دوم اینکه ایران منزوی شود. از این رو ایران به عنوان حامی تروریسم معرفی شد.

ملاقاتی که بین ترامپ و پوتین شکل گرفت مطرح شد که نقطه امنی در جنوب غرب سوریه شکل گیرد و روسها با امریکایی ها توفقاتی کرده اند، علیرغم اینکه پوتین متهم به دخالت در انتخابات است ولی احتمال اینکه روسیه فارغ از روابطش با ایران با امریکا همکاری هایی داشته باشد وجود دارد. مسئله سوریه باید در سال 2017 به پایان برسد و هیچ کدام از طرفین تحمل ادامه جنگ را بیش از این ندارند و ادامه آن بیش از این می تواند نظم بین المللی را به هم بریزد.

برای اینکه ایران تقویت نشود آنها تمایل دارند که موضوع سوریه پایان یابد، با در نظر گرفتن این موضوع که داعش در عراق به پایان رسیده است، ایران می تواند در سوریه بهتر و با قدرت عمل کند. لذا به نظر می رسد موضوع سوریه به نتایج بهتری برسد و انتخابات در سوریه با قوانین جدیدی شکل گیرد و آینده آن مشخص گردد. از این رو نزدیکی ترامپ به پوتین را می توان در راستای کاهش نفوذ ایران دانست.

به نظرتان در چند روز آینده سیاست امریکا در مقابل برجام شکل می گیرد و امریکا آنرا نقض می کند؟

ترامپ به هیچ وقت برجام را نقض نمی کند، چون ترامپ قصد جنگیدن ندارد و منافع خود را در این می بیند که راه دیگری را ادامه دهد و تمایل ندارد منطقه را به سمت جنگ ببرد و شاخ و شانه بکشد. بنابراین به نظر می رسد امریکا برجام را به هم نزند و فضای جدیدی علیه خود باز نکند. اما با فشارهای دیگری سعی می کند ایران منزوی باشد و اگر بتواند تحریمهای دیگری را علیه آن به کار بندد.

52312