راهکارهایی برای خروج از مشکلات صنعت لبنیات: این چراغ به خانه بیشتر رواست!

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، حسین چمنی، کارشناس صنعت شیر در یادداشتی که برای سرویس مشکلات مردم نوشته است، پیشنهادهایی را برای خروج از بحران و مشکلات صنعت لبنیات کشور ارائه کرده که در ادامه مشروح این یادداشت منتشر می شود.

این چراخ به خانه بیشتر رواست!
مثل همیشه دوباره منتظر شدیم تا موضوع شیر، مشکلات دامداران و صنایع لبنی به نقطه بحران برسد، دامداران شیرشان را براساس یک سنت قدیمی در مقابل دوربینها دور بریزند و بعد رسانه ها در سردرگمی دفاع از کدام بخش ! به ارائه تحلیلها و نقطه نظرات پراکنده بپردازند، دور باطلی از انفعال که سالهاست تکرار می شود.
ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی شیر آنقدر بزرگ است که نیازمند برخورد فعال باشد نه منفعل. اما واقعیت آن است که شیر اتاق فکر ندارد، مسئول پاسخگو ندارد و کسانی که در سالهای اخیر مسئولیتهای این بخش را پذیرفته اند توان آن را نداشته اند تا تمام مسائل را یکجا آسیب شناسی کنند، راه حل همه جانبه برای آن ارائه کنند و همه بخشها را به قبول وایفای سهم ونقشی که دارند وادار نمایند. مسائل مرتبط با حوزه شیرهمانگونه که چند وجهی است ، راه حلهای آن نیز چند بخشی است.اما معمولا در هر برهه ای تنها به یک بخش از مشکلات آن توجه شده وبه همین دلیل راه حلهای ارائه شده اگر به طور مقطعی مشکلی را به عنوان مسکن حل کرده است اما مشکلات بزرگتری را برای همان بخش و سایر بخشها در ادامه فراهم آورده است. تمام بار مسئولیت حل مشکلات پیچیده این بخش هم بر دوش وزارت جهاد کشاورزی گذاشته شده ، در حالیکه سایر دستگاهها در این رابطه وظایف قانونی دارند که به آن ورود پیدا نمی کنند. از اینروست که صرف هزینه های چندصد میلیارد تومانی در این بخش نه کسی را راضی کرده و نه مشکلات را کاهش داده است. اشاره به دو مورد شاید به باور بیشتر این نکته کمک کند:
1- عارضه یابی صحیح مهمترین عامل موفقیت در مدیریت بحران است. واقعیت آن است که در سالهای اخیرتحلیلهای ارائه شده در زمینه مشکلات صنعت شیردور از واقعیت بوده و بهمین دلیل راه حلهای ارائه شده که هزینه سنگینی برای نظام داشته نتوانسته مشکلات بخش را کاهش دهد. در دو سه سال گذشته بیشتر توان مسئولین شیر کشور مصروف آن شد که صنایع تبدیلی را عامل مشکلات دامداران و صنعت شیر معرفی کنند و دامن خود را از انجام مسئولیتهای ذاتی و قانونی که دارند وارهانند. بدعهد ، لجباز ، سودجوومنفعت طلب ، بی توجه به منافع ملی و... از جمله عباراتی بودند که متوجه صنایع لبنی شدند و معلوم نشد که ایده پردازان بهم ریختن رابطه دامداران و صنایع لبنی بدنبال کدام سود چنین زیانی را به اعتماد طرفین وارد کردند. دامداران و صنایع لبنی در طول همدیگر و نه درعرض یکدیگر تعریف می شوند. اگر علت موجده توفیقات صنعت شیر کشور رشد و توسعه کمی و کیفی دامداری در کشور است، علت مبقیه این توفیقات رشد و توانمندی صنایع لبنی کشور است. تضعیف هریک از آنان بی شک تضغیف دیگری را بدنبال دارد. متاسفانه برخی افراد ناآگاه یا فرصت طلب از طرفین هم وارد ماجرا شدند و در یک دوئل نافرجام منافع ملی را نشانه گرفتند. دامداران و صنایع لبنی هر دو قربانی فضای کسب و کار، شرایط بد اقتصادی، دانش و آگاهی کم جامعه از اهمیت شیر ولبنیات و کاهش قدرت خرید مردم شدند .بزرگترین اشتباه بازیگران این صحنه آن بود که مشکلات دامداران را رصد کردند، اما چشم بر مشکلات صنایع لبنی ، بازارهای جهانیفرو بستند و از اینرو راه حلهائی که دادند چون از پشتوانه کارشناسی برخوردارنبود، هیچیک از آنان علیرغم صرف هزینه های گزاف و استفاده از ابزارهای قانونی و غیر قانونی همراه با چاشنی تهدید هرگز در عرصه میدانی موفق نبود. با شعار حمایت از دامداران تصمیماتی اتخاذ شد که موجب آسیب پذیری بیشترآنان شد. هرچند آغاز این تفکر در دولت قبل پایه گذاری شد، اما تداوم این اتفاق در دولت تدبیر و امید بسیارناامید کننده بود. عدم شناخت ابعاد چند وجهی مشکلات صنعت شیربیشترین صدمات را به صنعت و روابط بین تولید کنندگان ، مصرف کنند گان و دولتمردان وارد کرده است.
2- راه حلها بویژه در شرایط بحرانی باید از پشتوانه کارشناسی ومالی لازم برخورداربوده و در چارچوب قوانین جاری کشور باشد تا بتواند منشا اثر باشد. راه حلهای سالهای اخیر برای حل مشکلات صنعت شیر از هیچیک ازشرایط فوق پیروی نکرده است. تعیین قیمت دستوری برای شیرخام بر خلاف قانون عرضه و تقاضا وشرایط حاکم بر بازار، اجبار صنایع لبنی به خرید شیر خام به قیمت مصوب ستاد تنظیم بازاربرخلاف قانون، اجرای ناقص خرید تضمینی شیر خام که علیرغم صرف دهها میلیارد تومان تنها سه درصد شیر خام کشور و تعداد بسیار محدودی از دامداران را شامل شد، عدم استفاده از ظرفیتهای قانونی برای حمایت از تولید کنند گانی که بدلایل شرایط اقتصادی کشوردچار ضرر وزیان شدند وبی توجهی به عوامل افزایش قیمت تمام شده شیر خام و فرآورده های لبنی که منجر به کاهش مصرف داخلی و کاهش صادرات شد از جمله این سیاستها هستند. همانگونه که مشاهده می شود تحریک تقاضا که می توانست مهمترین و کوتاهترین راه حل مشکلات صنعت شیر باشد نه تنها در این راه حلها هیچ جایی ندارد، بلکه طرح اتهامات گسترده به صنعت شیر باعث بی اعتمادی بیشتر مصرف کنندگان داخلی و خارجی شد. آخرین حلقه این اتهامات استفاده از شیر خشک وارداتی در تولید محصولات است که علیرغم تکذیب مقامات رسمی همچنان به اشتباه بعنوان دلیل وضعیت موجود عنوان می شود...

یکبار دیگر فرصت برای برنامه ریزی صحیح و همه جانبه از دست رفت. نتیجه و جمع جبری این سیاستگذاریها آن است که شیر خام روی دست دامدارمانده ومحصولات در سردخانه های صنایع لبنی انبار شده وراهی به سفره مردم ندارد. حال که شرایط صنعت شیر بحرانی و تبعات اجتماعی آن نیز در گوشه وکنار کشور دستمایه رسانه های داخلی و بیگانه شده دولت مجبور به اتخاذ تصمیمات مسکن وار و صرف هزینه های چند صد میلیاردی برای کنترل اوضاع است. اگر این هزینه ها در زمان لازم و قبل از شروع بحران برای تقویت پایه های صنعت شیر تقبل می شد مطمئنا آثارارزشمند و ماندگاری داشت. اما اکنون اتخاذ سیاستهایی از قبیل خرید تضمینی شیرخام یا تخصیص یارانه صادراتی اثرات موقت خواهند داشت. آیا این بار سایر دستگاهها به وظایف خود عمل خواهند کرد؟
وقت آن رسیده است که وزارت بهداشت ، درمان وآموزش پزشکی به شکل جدی وارد کمپین افزایش سرانه مصرف شیر شود و به تحقق اهداف اسناد بالا دستی مانند سند ملی سلامت در زمینه دریافت کافی کلسیم و ویتامین D کمک کند. صدا و سیما کی طی ماههای اخیر اندکی به این موضوع پرداخته باید با تمام ظرفیت به فرهنگسازی اهتمام ورزد. سازمان مدیریت وبرنامه ریزی توجه کند که اجرای کامل طرح شیر مدرسه و توسعه آن یکی از مهمترین طرحهای مثبت دولت است که آثار چند بعدی در سلامت فرزندان این مرز و بوم ، افزایش جذب شیر خام و افزایش ظرفیت تولیدی کارخانه ها دارد. متاسفانه در سالجاری تحصیلی علیرغم همه وعده های داده شده این طرح با تاخیر آغاز و بدلیل کمبود اعتبار ناقص اجرا شد. بدهی سنگین دولت به شرکتهای طرف قرارداد طرح شیر مدرسه یکی از عوامل تاخیر پرداخت به دامداران عنوان می شود. هچنین تامین سرمایه در گردش با هزینه مالی بسیار پایین - آنگونه که در سایر کشورها مرسوم است - از نیازهای فوری این بخش است که باید مورد توجه این سازمان وبانک مرکزی قرار گیرد.
امید است اینبار وزارت جهاد کشاورزی از تجربه ناموفق خرید تضمینی سال گذشته استفاده کند وبگونه ای برنامه ریزی شود که اجرای طرح تبدیل به رانت برای تعداد محدودی از تولیدکنندگان شیر خام و محرومیت اکثریت آنان نشود. ترمیم رابطه دامداران وصنایع تبدیلی از جمله ضرورتهای عبور از بحران است. دولت هرچقدر توانمند باشد نمی تواند جایگزین ظرفیتهای گسترده صنایع لبنی شود وباید از این ظرفیت استفاده شود. صنایع لبنی نیز که با کمتر از پنجاه درصد ظرفیت و حاشیه سودی نزدیک به صفر مشغول فعالیت است خود را نیازمند این همکاری می بیند.
تخصیص یارانه صادراتی امر مبارکی است، اما در شرایطی که کاهش شدید مصرف داخلی شیرسلامت نسل فعلی و آینده کشور را در معرض خطر قرار داده و از این طریق هزینه های سنگینی به دولت وملت تحمیل خواهد کرد ، تخصیص یارانه برای افزایش مصرف داخل بر ارزانفروشی به خارجیها اولویت دارد. استفاده از این روش به عدالت نیز نزدیکتر است چرا که می تواند اکثریت دامداران و صاحبان صنایع تبدیلی را از یارانه دولت بهره مند سازد وبا کاهش قیمت به تقویت پایه های سلامتی مردم از طریق افزایش سرانه مصرف کمک کند. این چراغ به خانه بیشتر رواست...
حسین چمنی- کارشناس صنعت شیر
اول خرداد 1395

45231