شیوه فرماندهی و منش رفتاری شهید حاج ابراهیم همت

حاج ابراهیم همت یکی از فرماندهان برجستة سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوران جنگ تحمیلی و از سرداران نام آور ایران زمین در دوران معاصر است. اسم او با فداکاری های صورت گرفته در مریوان و حماسه آفرینی های لشکر 27 محمد رسول الله(ص) در دوران دفاع مقدس عجین شده و گره خورده است. بیرون راندن ارتش متجاوز عراق از خاک ایران عزیز و رفع اشغال سرزمین های میهن اسلامی در دوران جنگ تحمیلی پیروزی بزرگی بود که مرهون مقاومت و ایستادگی های مردان و زنان بزرگی در تاریخ حماسه آفرینی های مردم ایران است. مقاومت ها و رشادت های دوران سخت دفاع مقدس بر دوش رزمندگان و فرماندهان شجاعی استوار بود که بیش از هرچیزی برای نصرت دین خدا از خانه و کاشانة خود جدا شده و به میدان جهاد آمده بودند تا سر دشمن بعثی را به سنگ بکوبند و او را از رسیدن به اهداف شومش باز دارند. کسانی که معتقد بودند "ان تنصرالله ینصرکم و یثبت اقدامکم" . آنها بر این باور بودند که اگر به یاری خدای بزرگ بشتابند خداوند حکیم آنها را استوار قدم خواهد گردانید و یاریشان خواهد کرد. آنها در خانه هایشان ننشستند تا دیگران به مصاف با دشمن عنود بروند و سپس آنها از میوه های شیرین پیروزی بهرة خود را ببرند. یکی از این مخلصین و سلحشوران یاری دهندة دین خدا،حاج ابراهیم همت جوان پرشور برآمده از مکتب انقلاب اسلامی بود. نهضتی که اسلام شناس بزرگ حضرت امام خمینی آن را هدایت کرد و به ثمر رسانید. دورة زندگی کوتاه،پربار و حیات انقلابی حاج ابراهیم همت را می توان به بخش های ذیل تقسیم کرد.
1- دوران برپایی نهضت اسلامی
همت در سال های 1356و 57 که دورة اوج گیری نهضت اسلامی است به معلمی که شغل انبیاء است مشغول بود. او در نهضت امام خمینی شرکت کرد و یکی از طرفداران پر و پا قرص انقلاب اسلامی شد. حاج همت تمام آرمان های خویش را در پیروزی نهضت اسلامی می دید. او که فردی ضد ظلم و مخالف استبداد و پادشاهی پهلوی بود،برپایی حکومتی مبتنی بر عدل و طرفدار مستضعفین را در سایة اسلام میسر می دانست.
2- دوران مقابله با احزاب مسلح در کردستان
ابراهیم همت در ابتدای پیروزی انقلاب به مریوان رفت تا با حضور و رفتار خود مانع از نضج گیری فعالیت های حزب دموکرات در کردستان ایران شود. عزیمت حاج همت به کردستان در حالی که وی معلم بود و می توانست به کار تعلیم و تربیت خود ادامه دهد، حکایت از تشخیص درست وی از تهدیداتی بود که در برابر انقلاب اسلامی در آن مقطع زمانی وجود داشت. در واقع او اولویت فعالیت انقلابی خود را حضور در کردستان برای ناکام گذاشتن حرب بعث عراق می دانست.حکومت بعثی عراق در آن زمان تلاش می کرد تا با کمک حزب دموکرات کردستان ایران، شیرینی پیروزی انقلاب اسلامی را در ذائقة مردم کردستان تلخ کند و این استان را دچار نا امنی سازد.حزب دموکرات در پوشش احقاق حقوق از دست رفتة مردم کردستان در زمان شاه، با انقلاب اسلامی مردم ایران درگیر شده بود و به پادگان های ارتش که تسلیم انقلاب شده بودند حملة مسلحانه می کرد و سعی داشت تا بر شهرها و روستاهای کردستان مسلط شود. در آن زمان خود هواداران حزب دموکرات هم نمی دانستند که در پشت اقدامات این حزب،رژیم بعثی عراق قرار دارد و می خواهد از طریق ریختن خون مردم کرد با دولت تازه تأسیس جمهوری اسلامی ایران از در ستیز وارد شود. به هرحال اگر پایمردی افرادی مثل حاج همت،احمد متوسلیانی ، ناصر کاظمی و محمد بروجردی در کردستان نبود، شاید حکومت بعثی عراق می توانست خیلی سریع به اهداف خود دست یابد و از کردستان به عنوان سرپل درگیری های خود با جمهوری اسلامی استفاده کند . در ایام حضور در مریوان تلاش حاج همت این بود که نگذارد مردم کرد بدون توجه به برنامة عراق، هیزم خشک آتش حزب بعث عراق گردند. برنامة او جدا کردن مردم از حزب دموکرات بود تا حزب نتواند در پاکی دریای مردم به حیات خود ادامه دهد. او در کردستان با یکی از خواهرانی که برای کمک به مردم کردستان به آن منطقه آمده بودند ازدواج کرد و از این زمان همسرش هم در کنار مجاهداتش در کردستان، در کنار وی بود. همسرش شاهد مجاهدات همت بود و در دردها و رنج ها و گرفتاری هایش شریک وی بود. همسر حاج همت نقش بزرگی را در همراهی با وی در زمان حضور در کردستان و نیز در دوران جنگ ایفا کرد.
3- دورة جنگ
پس از آزادی شهر بستان از چنگال ارتش عراق، دغدغة مهم فرماندهی سپاه چگونگی تأمین یگان های مورد نیاز عملیات بعدی بود که حدود چهار برابر بزرگ تر از عملیات طریق القدس بود. او برای توسعة توان رزمی سپاه متوجه ظرفیت های ایجاد شده در بین پاسداران کردستان بود.بدین منظور وی عازم کرمانشاه شد و طی جلسه ای با شهیدان محمد بروجردی فرماندة ستاد عملیات غرب و ناصر کاظمی فرماندة سپاه کردستان،این مسئله را مطرح کرد. شهید بروجردی گفت چون امام خمینی جنگ را مسئلة اصلی کشور می دانند بنابراین ظرفیت سپاه مریوان که از افراد برجسته ای برخوردار است می تواند برای افزایش نیاز جبهة جنوب انتخاب خوبی باشد. در واقع فرماندهان سپاه مریوان با استفاده از تجربیاتی که با عوامل حزب دموکرات در کردستان پیدا کرده بودند این ظرفیت انسانی را در مجموعة خود پدید آورده بودند که بتوانند یک تیپ عملیاتی تشکیل دهند.گرچه قبل از شروع جنگ،تعداد زیادی از نیروهای مخلص انقلاب در درگیری ها با حزب دموکرات به شهادت رسیدند ولی مقابله با احزاب مسلح در کردستان،ظرفیت های رزمی جدیدی را در سپاه بوجود آورد به گونه ای که می توان خاستگاه لشکر محمد رسول الله را سرزمین کردستان و آوردگاه مقابله با عوامل رژیم بعثی عراق در این استان دانست. وجود حاج احمد و حاج همت در مریوان تعداد زیادی از رزمندگان پر جنب و جوش را در کنار آنها فراهم آورده بود که می توانستند با تشکلی جدید این مشکل آن مقطع جنگ را حل کنند.از آنها خواسته شد تا به جبهة اصلی رویارویی با ارتش عراق بیایند و مجموعة خود را در قالب یک تیپ رزمی سازماندهی کنند.آنها با علاقه کار جدیدی را شروع کردند و در اواخر ماه رجب و ایام مبعث حضرت رسول اکرم(ص) تیپ رزمی خود را به اسم مبارک پیامبر رحمت برای نبرد با ارتش متجاوز عراق آماده کردند. تیپ 27 محمد رسول الله(ص)را حاج احمد متوسلیانی،ابراهیم همت و شهبازی بنیان گذاشتند و می خواستند تا هرکس با شنیدن اسم تیپ صلوات بفرستد. این افرد و تمام تشکیل دهندگان این تیپ رزمی در جریان جنگ تحمیلی تا آخر ایستادند و یک لحظه جبهه را ترک نکردند.پس از تشکیل تیپ27 محمد رسول الله(ص) ، حاج همت در معیت حاج احمد متوسلیانی و فرماندهان سپاه در مریوان عازم جبهة جنوب شدند. سپاه و ارتش در این زمان در حال طرح ریزی عملیات فتح المبین بودند و در برآوردهای خود حضور این تیپ را در عملیات منظور کردند. بنابراین حاج احمد و حاج همت و یارانشان عازم خوزستان شدند و در منطقة عمومی دزفول در پادگان دوکوهه مستقر شدند. از این زمان بود که پادگان دوکوهه محل پذیرش رزمندگان استان تهران شد و به یکی از پایگاه های معروف بسیجیان و رزمندگان تبدیل شد. از زمانی که حاج همت وارد جبهة خوزستان شد در همة عملیات های مهمی که در این استان علیه ارتش عراق طرح ریزی و اجرا شد شرکت داشت. اولین عملیاتی که با حضور حاج همت و تیپ محمد رسول الله اجرا شد،عملیات فتح المبین بود که حاج احمد متوسلیانی در آن فرمانده و حاج همت قائم مقام وی بود. در این عملیات، تیپ27 خیلی خوب درخشید و توانست با اتخاذ تاکتیکی زیبا، نیروهای خود را به پشت قوای دشمن در ارتفاعات علی گره زد رسانده و حدود 80 عراده توپخانة صحرایی ارتش عراق را به غنیمت بگیرد. غنائم به دست آمده در جریان عملیات فتح المبین امکان تشکیل یگان توپخانه در سپاه را پدید آورد.تیپ 27 با غنائم بسیاری که از عملیات فتح المبین به دست آورد توانست خود را فوری تجهیز کرده و برای عملیات بعدی با روحیه ای بالاتر آماده نماید. بلافاصله پس از پایان عملیات فتح المبین ، از سوی قراگاه مرکزی کربلا عملیات بیت المقدس طراحی و اجرا شد. برای به ثمر رساندن عملیات بیت المقدس تیپ27 یکی از واحدهای رزمی با کفایت سپاه تلقی می شد. حاج همت در این عملیات هم با همان سمت قبلی تمام توان خود را به کار گرفت و یکی از ارکان موفقیت تیپ محمد رسول الله محسوب می شد. فتح خرمشهر که بعد از 24 روز جنگ شبانروزی به نتیجه رسید در مرحلة نهایی هم مرهون این تیپ و تیپ هایی همچون امام حسین(ع) و نجف اشرف بود. حماسه آفرینی رزمندگان تحت فرماندهی این سه یگان مهم سپاه، بازگشت خرمشهر به میهن عزیز را رقم زد. پس از فتح خرمشهر حاج احمد متوسلیانی به همراه حاج همت و در رأس تعدادی از رزمندگان لشکر 27 پس از حملة اسرائیل به لبنان به منظور کمک به مردم این کشور در اواخر خرداد ماه سال 1361 به لبنان رفتند. چند روزی نگذشته بود که حاج احمد در مسیر بیروت به اسارت فالانژهای مارونی درآمد. از آن زمان به بعد دیگر خبری از متوسلیانی به دست نیامد و دوستانش همچنان چشم به راه اویند.با ناپدید شدن حاج احمد متوسلیانی و ناامیدی از بازگشت سریع وی حاج همت به ایران بازگشت و سکان تیپ 27 را بر عهده گرفت و سعی کرد تا ظرفیت این تیپ را گسترش دهد. در همین زمان بود که تیپ با توسعة ظرفیت و قابلیت های خود تبدیل به لشکر شد و بار مسئولیت حاج همت افزایش یافت. حاج همت در عملیات های رمضان، والفجر مقدماتی ،والفجر1 و خیبر شرکت کرد و مدام در جبهة جنگ حضور داشت.
4- شهادت
همت در پایان عملیات خیبر در اسفند ماه 1362 در حالی که تنها 28 سال سن داشت در ضلع شرقی جزیرة مجنون جنوبی بر اثر اصابت ترکش توپخانة ارتش عراق به شهادت رسید. او در این زمان، فرماندة لشکر27 محمد رسول الله (ص) بود و سعی می کرد تا با کمک مهدی زین الدین از افتادن جزیرة مجنون جنوبی به دست ارتش عراق جلوگیری کند. شهادت برای او دریافت اجر مجاهداتش بود ولی برای دوستان،خانواده و همرزمانش ضایعه ای بزرگ بود که جبران آن به سادگی امکان پذیر نبود. پس از ربایش حاج احمد این دومین ضربة مهمی بود که به لشکر27 محمد رسول الله (ص) وارد شد. لشکر 27 از جمله یگان هایی است که بیشترین فرماندة شهید را در دوران جنگ داشته است. فرماندهان بعدی لشکر محمد رسول الله(ص) عباس کریمی و سیدرضا دستواره هم به ترتیب در دوران جنگ با عراق به شهادت رسیدند. این لشکر نقش مهمی را در دوران دفاع مقدس ایفا کرد و در عملیات های بسیاری شرکت کرد و از خود حماسه های زیادی به یادگار گذاشت.
همت با اکثر فرماندهان سپاه حاضر در میدان جنگ صمیمی بود ولی با حمید باکری دوست و خیلی گرم بود و او را خیلی خوب می شناخت و به ارزش وجود او در خط مقدم علیه دشمن پی برده بود. حمید چند روز زودتر از ابراهیم در نزدیک پل جزیرة مجنون جنوبی شهید شد و پیکر مطهرش هم در میدان نبرد باقی ماند. پس از شهادت حمید،حاج همت با تأثر به من گفت حمید یک فرماندة لشکر بود. منظورش آن بود که گرچه حمید در حالی که قائم مقام لشکر عاشورا بود شهید شد ولی توانایی ها و قابلیت های وی همچون یک فرمانده لشکر رزمی در صحنة جنگ بود. به یاد دارم که حاج همت خیلی از رفتن حمید تأسف می خورد و آن را در بین دوستان بر زبان می آورد. البته در آن ایام به خاطر نشان دادن صلابت رزمندگان به دشمن،هیچگاه نسبت به شهادت همرزمان حالتی که باعث نگرانی رزمندگان شود از سوی فرماندهان بروز نمی کرد ولی من به خوبی تأثر و نگرانی حاج همت را از شهادت حمید دیدم.
ویژگی های شهید حاج همت
بسیاری از فرماندهان جنگ دارای ویژگی های مشترکی مانند ایمان،تقوا،شجاعت،خلوص و پاکی هستند ولی هرکدام آنها را می توان با مشخصات مخصوص به خود هم معرفی کرد.آنچه از شهید همت به یاد دارم که او را از سایر فرماندهان متمایز می سازد را می توان به شرح ذیل بیان کرد.
1- قیافة جدی
گفتار و رفتار همت خیلی قاطع و چهره اش جدی بود. کلام وی قرص و محکم بود و با صلابت سخن می گفت.ظاهر او حکایت از آن داشت که اهل مزاح و شوخی نیست.بر عقاید و نظرات خود پای می فشرد و زود تسلیم نظرات دیگران نمی شد. از این جهت او و حاج احمد متوسلیانی دارای خلق و خوی مشترک بودند. اگر با کسی دوست می شد باز هم جدی و استوار بود.
2- رفتار معلم گونه
شیوة معلمی همت در رفتار فرماندهی وی موثر بود. او خیلی معتقد به توجیه همرزمانش بود. او سعی داشت تا قبل از انجام هر عملیاتی رزمندگان لشکر 27 را به خوبی توجیه نماید تا آنها با آگاهی و با روحیة بالا با دشمن بجنگند. سخنرانی های بجا مانده از وی بیانگر چنین حالتی است.
3- حضور شبانروزی در جهاد
حضور مرتب همت در جبهه ها از او یک مجاهد در راه خدا ساخته بود. او احساس می کرد که صدام ظلم بزرگی را به امت اسلام کرده است و با انقلاب اسلامی درگیر شده است بنابراین جنگ با وی واجب است زیرا به حکم قرآن که می فرماید: اذن للذین یقاتلون بانهم ظلموا و ان الله علی نصرهم لقدیر در چنین حالتی خداوند به انسان های مظلوم حق جنگیدن داده است و نصرت آنها را وعده کرده است.
4- ورزیدگی جسمانی
هر کس همت را در مریوان و در جبهه ها می دید احساس می کرد که او همیشه آماده جهاد در راه خداست. نحوة لباس پوشیدن وی ورزیدگی جسمانیش را به نمایش می گذاشت. او فردی خوش هیکل و خوش قیافه بود که وقتی لباس رزم بر تن می کرد بر جاذبه اش افزوده می شد.
5- صلابت در فرماندهی
الگوی همت در فرماندهی امام علی(ع) بود. وقتی سخن می گفت و بسیجیان را برای جنگیدن با ذشمن تشجیع می کرد انسان به یاد خطبه ای از نهج البلاغه می افتاد که امام علی(ع) خطاب به محمد حنفیه می فرماید که سرت را بالا بگیر و به دور دست ها بنگر تا همه چیز را از دشمن ببینی و چون کوه استوار باش.همت در روحیه دادن با رزمندگان خیلی خوب سخن می گفت و خیلی خوب عمل می کرد.
6- اعتقاد به کارآمدی بسیجیان
همت معتقد بود که گرة جنگ به دست افرادی باز می شود که دارای روحیة بسیجی هستند. یعنی کسانی که داوطلبانه و آزادانه و با اختیار خود به جبهه ها آمده اند و از دشمن نمی ترسند و از شهادت در راه خدا استقبال می کنند. او بیشترین وقت خود را برای بسیجیان می گذشت و خود یک بسیجی واقعی بود.
7- مظنون به بنی صدر
از روزی که بنی صدر بر سر کار آمد به دلیل روحیات غرورآمیز و نگاه نادرست وی به مسئلة کردستان، همت از منش و رفتار وی نگران بود. همت او را شایستة ریاست جمهوری ایران در آن دوران پر از مشکلات نمی دانست. اصولا پاسداران کردستان که از نزدیک دستی بر آتش حوادث آن منطقه داشتند شیوه های بنی صدر را برای حل مشکلات استان های مرزی ناکارآمد تلقی می کردند. همت از جمله کسانی بود که به خلقیات بنی صدر حساس تر بود و روش های وی را مضر به حال وضعیت کردستان می دانست. از سوی دیگر همیشه رفتار بنی صدر با طرز تفکر و منش امام خمینی مقایسه می شد و افراد تیزبینی مانند همت این تفاوت ها را به خوبی درک می کردند.
8- علاقه به امام خمینی
امام خمینی عشق همة رزمندگان جبهه ها بود. افراد زیادی به عشق او با دشمن می جنگیدند. او را انسانی الهی تلقی می کردند که خود را کنار گذاشته است و برای خدا گام بر می دارد. همت هم از جرگة همین انسان های با صفا بود که امام خمینی را دوست داشت. او رضای الهی را در جلب رضایت وی تلقی می کرد. همت باور داشت که امام خمینی ایرانیان را از دیکتاتوری شاه نجات داد و حکومت را به دست مردم سپرد. همة کسانی که به شهید همت مأنوس بودند علاقة وی به امام خمینی را حس می کردند.
به هر حال نوشتن در مورد هر یک از ویژگی های همت نیاز به وقت بیشتری است. عناوین فوق فقط برای یادآوری روحیات و خلقیات شهید همت است که یکی از انسان های برجستة دوران دفاع مقدس است. خوشبختانه امروز همسر و فرزندان شایستة حاج همت، همچنان راه نورانی او را دنبال می کنند و برای مقابله با ظلم و بیداد فریاد می کشند و پایداری انقلاب اسلامی را در پیمودن راه شهیدان سرفراز دفاع مقدس می دانند.