انقلابی که در یک انتخاب خلاصه شد

میدان تحریر قاهره روز یکشنبه چهارم تیر ماه بعد از اعلام پیروزی محمد مرسی در انتخابات ریاست جمهوری مصر غرق هلهله و شادی شد. اختلاف آراء مرسی نامزد اخوان و رقیب او احمد شفیق نماینده بازماندگان نظام مبارک، بقدری اندک بود که حتی در حین قرائت گزارش طولانی و نفس گیر کمیته برگزاری انتخابات کسی نمی توانست به ضرس قاطع پیروزی یکی از دو نامزد را پیش بینی کند. عکس العمل هیجانی میدان قاهره و حاضران در جلسه قرائت نیز حاکی از ان بود که پیروزی رقیب محمد مرسی هم دور از انتظار نبوده است.

تا اینجا که بیش از یکسال و نیم از برکناری مبارک می گذرد تنها نتیجه ملموس انقلاب مصر رسیدن کرسی شکسته مبارک به اخوان المسلمین است. سایر دستاوردها از جمله پارلمان این کشور که 70 درصد کرسی هایش در اختیار اسلام گرایان بود با تصمیم نظامیان منحل شده بود. نظامیان همچنین با تغییراتی که در قانون اساسی دادند اختیارات رئیس جمهور ی را بشدت کاهش دادند. قوه قضاییه و اختیارات قانون گذاری پارلمان منحل شده و مجلس تاسیسی که قرار است قانون اساسی جدید کشور را تدوین کند نیز در اختیار نظامیان است. باید اعتراف کرد که هنوز قدرت در مصر در دست ارتشی است که مبارک یکی از امرای آن بود. در بازی قدرت در مصر، یک سوی آن غرب و امریکاست که هنوز نفوذ زیادی در این کشور دارد طرف دیگر اخوان الملسمین است که فعلا وارث انقلاب است و طرف سوم افکار عمومی است که در میدان تحریر قاهره خودنمایی می کند، نظامیان بعنوان وارثان نظام سابق تا اینجا برنده تحولات هستند. همه اختیارات در دست نظامیان جمع شده، آنها فقط پست ریاست جمهوری را آنهم به شکل کاملا تضعیف شده ای به اخوان داده اند. مهندسی نتایج انتخابات به شکلی که نامزد اخوان فقط با فاصله دو نیم درصد از احمد شفیق پیشی بگیرد، پیامهای مهمی برای اخوان و انقلابیون دارد.البته مقصود از مهندسی انتخابات الزاما به معنای تقلب و دست کاری در نتایج آراء نیست زیرا با وجود حضور بازیگران متعدد در صحنه، این روش ابزار مطمئنی برای پیشبرد تحولات نیست. نظامیان به این واقعیت که معمولا در امواج هیجانی انقلابها مغفول می ماند توجه داشتند که انقلاب و پر شدن خیابانها از توده های معترض الزاما به معنای درگیر شدن همه و یا قاطبه مردم نیست. نتایج انتخابات پارلمان و مشارکت حدود 50 درصدی مردم نیز نشان داد که بخش بزرگی از جامعه مصر نگران تغییرات در این کشورند.مهندسی نظامیان با سرمایه گذاری بر روی همین اقشار بود و با ابزارهای مالی و سیاسی و رسانه ای که در اختیار داشتند توانستند احمد شفیق را پابپای مرسی در رقابت انتخاباتی جلو ببرند. گرچه شرایط بگونه ای پیش رفت که خیلی ها نگران بودند که نکند شفیق بر کرسی ریاست بنشیند و تنها امید به تغییر چهره های حاکمیتی نیز با بازی ظریف و ظاهرا قانونی نظامیان بر باد برود، اما در آن صورت مجددا تنش به خیابانها باز می گشت. شاید ماموریت شفیق تنها این بود که با دو درصد اختلاف به محد مرسی ببازد تا اخوان بداند که نماینده یک اکثریت قاطع نیست و انتظار نداشته باشد که شورای نظامی همه اختیارات ریاست جمهوری دوره مبارک را به برنده انتخابات واگذار کند.

نقش امریکا در مدیریت تحولات مصر را نیز نباید اندک دانست گرچه وزیر خارجه امریکا هفته گذشته انتقاداتی را متوجه شورای نظامی مصر کرد و خواست که به وعده های خود برای واگذاری قدرت به غیر نظامیان عمل کند، اما علی القاعده امریکایی ها نباید از عملکرد نظامیان در کنترل تحولات انقلابی ناراضی باشند. ارتش مصر به اندازه کافی در حفظ روابط حسنه با امریکا منافع دارد که رود روی امریکا قرار نگیرد. از سوی دیگر امریکاییها تمایل ندارند با حمایت علنی از بقایای نظام سابق، انقلاب مصر را به یک انقلاب ضد امریکایی تبدیل کنند. به همین دلیل حواسشان به همه اطراف و بازیگران هست هوای اخوان را دارند و از مشارکت اخوان در قدرت حمایت می کنند ، حمایت های سیاسی و مالی خود را از ارتش قطع نمی کنند و نیمه نگاهی هم به افکار عمومی و میدان تحریر دارند تا اوضاع از کنترل خارج نشود. و از همه مهمتر حواسشان به نتایج خیزش های عربی بر ژئوپولتیک خاورمیانه هست.

انقلاب مصر هنوز در برزخ است تا کنون جز یک پیروزی کمرنگ اتنخاباتی به نفع اخوان حاصلی نداشته است. ساختارهای قدیم بقوت خود باقیست و دست نخورده و محمد مرسی اختیارات کافی برای ایجاد تحولی بنیادین را در اختیار ندارد.شاید هلهله ای که مردم مصر روز یکشنبه در میدان تحریر پس از اعلام پیروزی مرسی براه انداختند قدری خوشبینانه و زود هنگام بود. بازی نظامیان و امریکایی ها هنوز تمام نشده است. با پر رنگتر شدن رقابتهای ژئوپولتیک در خاورمیانه بخصوص بعد ازتبدیل شدن سوریه به خط قرمز روسیه، باید توقع داشت که امریکاییها نیز در حوزه های سنتی نفوذ خود، کمتر از یکسال قبل برای ایجاد تغییر و اصلاحات علاقه نشان بدهند.