اگر زلزله آذربایجان شرقی در ساعت 10 صبح یکی از روزهای غیر تعطیل مدارس رخ می داد ، منجر به فاجعه ای تاریخی می شد. در حالی که سازمان نوسازی ، توسعه و تجهیز مدارس کشور خبر از پایان موفقیت آمیز برنامه تخریب و نوسازی و مقاوم سازی همه مدارس کشور تا سال 92 می دهد، آمار رسمی اعلام شده توسط سازمان نشان می دهد که در شهرستان های اهر ، هریس و ورزقان ، 78 درصد مدارس، تخریبی و فاقد استحکام بوده اند. این بار هم بخت ما بلند بود و زلزله کودکان ما را در مدرسه غافگیر نکرد اما تاکی می توان در سایه بخت و اقبال زیر سقف لرزان مدارس نشست؟
تا قبل از زلزله اخیر ، در شهرستان اهر 455 مدرسه وجود داشته که از این مدارس فقط 81 واحد یعنی 18 درصد مدارس دارای استحکام و 374 مدرسه یعنی 82 درصد تخریبی و یا فاقد استحکام بوده اند. در شهرستان ورزقان از 188 مدرسه موجود تنها 46 مدرسه یعنی 23 درصد در برابر زلزله مقاوم بوده اند . در شهرستان هریس از 230 مدرسه تعداد 69 باب ، مستحکم بوده اند و 60 مدرسه دارای وضعیت تخریبی و 101 مدرسه هم فاقد مقاومت بوده اند و در مجموع 30 در صد مدارس این شهرستان دارای استحکام کافی بوده اند. این اعداد را محمدحسین ترابی‌زاده معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور در گفت‌وگو با فارس اعلام کرده است.
در یک جمع بندی ساده از مجموع 873 مدرسه مناطق زلزله زده آذربایجان شرقی فقط 196 مدرسه یعنی 22 درصد مدارس، دارای شرایط ایمنی و مقاومت کافی در برابر زلزله 6 ریشتری بوده اند و 677 مدرسه در معرض تخریب قرار داشته اند. به عبارت دیگر به رغم تبلیغات فراوان چند سال اخیر در خصوص تخریب ونوسازی و مقاوم سازی مدارس و اختصاص بودجه فراوان به سازمان نوسازی مدارس کشور وابسته به آموزش و پرورش ، 78 درصد مدارس یک منطقه کشور ، تخریبی و یا فاقد استحکام کافی بوده اند.
در سایت سازمان نوسازی ، توسعه و تجهیز مدارس کشور مراجعه می کنم تا ببینیم واکنش آنها به زلزله اخیر چیست؟ در بخش اخبار استانها، تنها خبر استان آذربایجان شرقی ، کسب رتبه عالی ترویج فرهنگ حجاب و عفاف توسط اداره کل نوسازی مدارس است. در بخشی از توضیح خبر آمده است: "اداره کل نوسازی مدارس آذربایجان شرقی با کسب رتبه عالی در ارزیابی ترویج فرهنگ عفاف وحجاب سال90افتخاری دیگررادرکارنامه درخشان خودبه ثبت رساند".
آیا مشت نمونه خروار است و می توان وضعیت مدارس منطقه زلزله زده را به سراسر کشور تعمیم داد و نتیجه گیری کرد که بین 70 تا 80 درصد مدارس موجودکشور مخروبه و یا فاقد استحکامند؟ هر چند چنین تعمیمی به دلیل محدود بودن نمونه آماری علمی نیست اما هیچ دلیلی وجود ندارد که وضعیت استحکام مدارس در استان های دیگر بهتر از استان آذربایجان شرقی باشد. استان آذربایجان شرقی از استان های نسبتا توسعه یافته و آباد کشور است و قطعا وضعیت استحکام مدارس در مناطق روستایی استانهای محروم کشور مانند سیستان و بلوچستان و چهار محال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد و ایلام و کردستان و خراسان شمالی و جنوبی و کرمان و هرمزگان از این هم بدتر است.
هر چند زلزله در فصل تعطیلی مدارس اتفاق افتاد، اما این یک هشدار جدی برای همه بود. تصور اینکه این زلزله در فصل های دیگر سال و در ساعات کاری مدرسه رخ می داد به قدری وحشتناک است که انسان از اندیشیدن به آن برخود می لرزد. البته آمارمستقلی از اینکه چه تعداد از مدارس منطقه زلزله زده آذربایجان شرقی به کلی ویران شده و یا آسیب دیده اند، در دست نیست.
مدیر کل آموزش و پرورش استان گفته است که براساس بازدیدهایی که انجام شده است، در روستاهایی که فضاها و منازل 100 درصد آسیب دیده است، خسارت مدارس زیر 10 درصد است! اما آقای مدیرکل محترم فراموش کرده اند که استحکام مدارس را با خانه های سنگ و گلی روستائیان نمی سنجندبلکه استحکام مدارس را باید مطابق آیین نامه ها و استانداردهای ملی و جهانی ارزیابی کرد.
معاون سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور در همین ارتباط به خبرگزاری فارس گفت: "علی‌رغم تخریبی بودن 243 مدرسه و مشمول مقاوم‌سازی بودن 610 مدرسه، تعداد قابل‌توجهی از این مدارس استحکام اولیه خود را دارا بودند و منجر به ویرانی مدرسه نشدند"! این گونه اظهار نظرهای خوش بینانه نوعی فرافکنی است. چرا معاون محترم تعداد مدارس آسیب دیده را با رقم اعلام نمی کند؟ چه تضمینی وجود دارد که زلزله بعدی بزرگتر نباشد؟ چه تضمینی هست که زمین لرزه بعدی در فصل دیگر و در ساعت کاری مدارس رخ ندهد؟ در کشوری که 90 درصد خاک آن بر روی گسل های زلزله و یا در مجاورت این گسلها واقع شده و به طور متوسط هر 10 سال یک زلزله بزرگ و ویرانگر در آن اتفاق می افتد، نمی توان کودکان را زیر سقف مدارسی آموزش داد که 70-80 درصد آنهادارای شرایط تخریبی و یا غیر مقاوم هستند.
در همه جای دنیا به ایمنی مراکز عمومی مانند مدرسه و بیمارستان بسیار اهمیت می دهند. اصل بر این است که همه مدارس کشور شرایط آیین نامه 2800 زلزله را دارا باشد. البته در موضوع مقاوم سازی مدارس مشکل اصلی کمبود بودجه نیست. مساله اصلی این است که بر کار سازمان نوسازی ،توسعه و تجهیز مدارس نظارت جدی و تخصصی اعمال نمی شود. به عنوان نمونه وقتی رییس سازمان نوسازی مدارس اعلام می کند : "امسال سه ميليون و 200 هزار متر مربع فضاي آموزشي جديد، جايگزين و مقاوم سازي شده تحويل آموزش و پرورش خواهد شد". هیچ نهاد بالاسری صحت و جزییات این خبر را پیگیری و راستی آزمایی نمی کند.
دولت خاتمی در سال 83 لایحه ای به مجلس تقدیم کرد که بر اساس آن چهار میلیارد دلار از حساب صندوق ذخیره ارزی به نوسازی و مقاوم سازی مدارس اختصاص می یافت. این لایحه با تاخیری معنادار درسال 85 تصویب شد. بر اساس تعهد قطعی سازمان نوسازی و تجهیز مدارس قرار بود که ظرف مدت چهار سال همه مدارس خطرآفرین و غیر مقاوم کشور بازسازی و مقاوم سازی شوند. 60 تا 70 درصد اعتبار مصوب در زمان مقرر در اختیار سازمان قرار گرفت. اما با تغییر مدیریت در نیمه راه نتیجه مشخصی به دست نیامد .
در سال 90 بودجه مصوب سازمان نوسازی مدارس ، دو هزار میلیارد تومان و در سال جاری یک هزار میلیارد تومان بود. رییس سازمان نوسازی و تجهیز مدارس گفته است : "در صورتی كه در سال 92، یك هزار و 300 میلیارد تومان اعتبار به این امر اختصاص یابد همه استان های كشور دارای مدارس استاندارد می شوند ". آمار شگفت انگیز مدارس تخریبی و غیر مقاوم مناطق زلزله زده آذربایجان غربی ، تردیدهای جدی در خصوص ادعاهای مسئولان سازمان نوسازی مدارس ایجاد می کند.
نظر شما