عباس شکوهمند - دکتر محمد مهدی جعفری، نویسنده، مترجم و استاد بازنشستهٔ دانشگاه شیراز یکی از چهره های مطرح در حوزه پژوهشگری متون دینی است. با او درباره تحریف ها و دروغ پردازی های مربوط به قیام امام حسین و روز عاشورا گفت و گو کردیم. دکتر جعفری به مصادیقی از منابع تحریف آمیز درباره عاشورا اشاره می کند از جمله مقتل ابی مخنف که قدیمی ترین مقتل بوده و بسیار مشهور اما سرشار از تحریف است.
این استاد تاریخ اسلام درباره متفاوت بودن تحقیقات محققان برجسته درباره حضرت رقیه گفت:آقای فاطمی نیا بر اساس روایات نظر داده و می گوید روایات و سند درباره حضرت رقیه وجود دارد که چنین دختری از امام حسین با همین سن و شکل بوده و به شهادت رسیده است. اما شهید مطهری تحلیل کرده و می گوید درست است که روایاتی در این زمینه وجود دارد اما با تحلیل تاریخی هماهنگ نیست و نمی تواند واقعیت داشته باشد. در ادامه متن کامل گفت و گوی خبرآنلاین را با این محقق متون دینی می خوانید:
****************************************************
آقای دکتر! درباره حادثه عاشورا در طول تاریخ، تحریف‌ها ودروغ‌پردازی‌هایی وجود داشته، شما به عنوان استاد و پژوهشگر تاریخ اسلام در این زمینه به چه منابع و اسناد تحریف‌آمیز دست یافته‌اید؟
قدیمی ترین مقتل درباره عاشورا، مقتل ابی مخنف است. ابی مخنف، متوفای سال 155 هجری و ظاهراً شیعه بوده و مقتل وی بسیار معتبر است. البته درباره روایاتی که ایشان برای عاشورا نقل کرده، اختلاف فراوانی دارد. آن مقتلی که به نام ابی مخنف چاپ شده و در دسترس است، بسیار تحریف شده و اغراق ها و تحریف های فراوانی درباره حادثه عاشورا دارد که مورد انتقاد بسیاری از بزرگان از جمله شهید مطهری قرار گرفته است.
آقای حجت الله جودکی که در این مقتل‌ها تخصص دارند، روایات ابی مخنف درباره حادثه عاشورا را از تاریخ طبری استخراج کرده است که حدود 110 روایت شده که این ها با مقتل ابی مخنف که چاپ شده، بسیار متفاوت است. وی در کتاب «قیام جاوید» این دو مقتل را که با هم مقایسه کرده است. مقتل تحریف شده ابی مخنف، نتیجه نقل و قول های روضه خوان ها و کسانی است که صرفا می خواستند مردم را بگریانند و ثواب ببرند. آن مقتل که از تاریخ طبری استخراج شده به حقیقت نزدیک است و با تاریخ های دیگر هم مطابقت دارد.
مقتل‌هایی که بعد از ابی مخنف نوشته شده نیز مثل آن است. مثلاً روضه الشهداء که مشهور است، سرشار از روایات تحریف شده است.
آیا مقتل های تحریف آمیز دیگری وجود دارد؟
علاوه بر این مقتل‌ها، بنده مقتل خاصی به نام مقتل شاه عبدالعظیمی را دیده ام که شاید در جایی منتشر نشده و مرحوم پدرم آن را ترجمه کرده و نسخه خطی آن موجود است. در آن مقتل هم تحریف‌هایی وجود دارد، مثلا برای نمونه آمده است که امام حسین در ظهر عاشورا هنگام رفتن به جنگ، زرهی پوشیده بودند که قیمتش به اندازه هزینه هفت کشور بود و غیره. همه این ها به گونه ای اغراق‌آمیز و به دور از واقعیت، وصف شده بود. تحریف ها در آن بسیار زیاد است.
مقتل های دیگری هم که از روی این مقتل‌ها نوشته شده مثل مصیرالاحزان، بکاء الاحزان، تحریف شده هستند. آقای جودکی حدود 500 مقتل قدیم و جدید در کتاب خود استخراج کرده اند.
گاهی درباره برخی حوادث تاریخ اسلام و شخصیت‌ها، بین محققان برجسته اختلاف‌نظر وجود دارد، مثلاً شهید مطهری وجود حضرت رقیه را منکر می‌شوند اما حجت الاسلام و المسلمین فاطمی‌نیا می‌گوید به اسنادی در مورد حضرت رقیه رسیده است، در این گونه موارد، چگونه می توان به تحقیقات محققان اعتماد کرد و چگونه می شود نظر صحیح را یافت؟
آقای فاطمی نیا بر اساس روایات نظرداده و می گوید روایات و سند درباره حضرت رقیه وجود دارد که چنین دختری از امام حسین با همین سن و شکل بوده و به شهادت رسیده است. اما شهید مطهری تحلیل کرده و می گوید درست است که روایاتی در این زمینه وجود دارد اما با تحلیل تاریخی هماهنگ نیست و نمی تواند واقعیت داشته باشد. ایشان منکر این روایات نیستند اما روایات را معتبر نمی دانند. همان طور که سید شرف الدین، تحریفات عاشورا را نوشته اند و مرحوم جلال آل احمد هم آن را ترجمه کرده اند، ایشان هم می گوید که این روایات معتبر نیست و آن روایات در کتابهای قرن‌های نوشته شده است. بنابراین، به طور قطعی نمی شود این نظرات را تأیید کرد و نمی شود هم رد کرد مگر آنهایی که کاملا با عقل سازگار نیست و از طریق تاریخ تحلیلی می شود نتیجه گرفت. متأسفانه قضاوت خیلی مشکل است و یک روش هماهنگی هم وجود ندارد.
استاد! چند کتاب معتبر درباره واقعه عاشورا معرفی کنید.
یکی از بهترین کتابهای تحلیلی، کتاب مرحوم آیت الله خلیل کمره ای تحت عنوان «عنصر شجاعت و فداکاری 72 تن و یک تن» در 9 جلد بوده که بسیار تحلیلی و جالب است. ایشان روایات صحیح را در این کتاب آورده و تحلیل کرده و بیشتر هدف قیام امام حسین و واقعه عاشورا را نوشته است.
کتاب دیگری که باز هم تحلیلی و بسیار جالب است، کتابی از شیخ عبدالله علائلی است. اسم اصلی این کتاب به زبان عربی «سمو المعنا فی سمو الذات» بوده که در سال 1939 تألیف شده است. این کتاب 3 جلد است و در سال 1321 شیخ محمد باقر کمره ای، جلد اول این کتاب را به نام «همت بلند» ترجمه کرده است.
من هر سه جلد این کتاب را اخیراً ترجمه کرده ام تحت عنوان «برترین هدف در برترین نهاد» که توسط سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در سال 1379 منتشر شده است.
شیخ عبدالله علائلی، نویسنده این کتاب برای تفریح به مصر رفته بود و می گوید در روضه خوانی شیعیان شرکت کرده و تحت تأثیر قرار گرفته و این کتاب تحلیلی را نوشته بود. ایشان حتی به حادثه سقیفه پرداخته و آن را تحلیل کرده است. همچنین مسائل مربوط به دوره امام علی و امام حسین را تحلیل کرده و انگیزه‌های یزید و معاویه را مورد توجه قرار داده است.
آثار دکتر سید جعفر شهیدی، حماسه حسینی شهید مطهری و کتابهای مرحوم صالحی نجف آبادی از منابع معتبر هستند.
کتاب «شهید جاوید» صالحی نجفی آبادی که بیشتر درباره تحریف ها و غلوها نوشته شده، بسیار مشهور است. بقیه آثار ایشان هم مفید است.
/30462
نظر شما