کیفیت سوخت؛ متهم ردیف اول است یا دوم؟

چند روز پیش دکتر یوسف رشیدی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران برای خاتمه دادن به بحث داغ این روزها، یعنی تعیین سهم کیفیت سوخت خودروها در تشدید آلودگی هوای کلان‌شهرهای ایران گفت[1]: «بنزین‌های تولید داخل، از سوی شرکت کنترل کیفیت هوا، برای بررسی به یک مرکز پژوهشی مستقر در آلمان فرستاده شد. نکته نخستی که در این بررسی‌ها مورد توجه قرار گرفت عدد اکتان بنزین‌های تولیدی بود. این آنالیز نشان داد که عدد اکتان بنزین‌های معمولی و سوپر ساخت داخل به ترتیب 83 و 95 است.» معنی سخن این مقام مسئول آن است که بنزین سوپر ایران، از کمینه استاندارد قابل قبول (یعنی عدد اکتان 95) برخوردار است؛ اما بنزین معمولی که بیش از 98 درصد مصرف داخلی از آن نوع است[2]، با اکتان استاندارد جهانی، دست کم 12 واحد فاصله دارد. واقعیتی که آشکارا نشان می‌دهد نگرانی از سهم بنزین‌های بی‌کیفیت در تشدید آلودگی هوا، بی مورد نیست. به ویژه اگر بخش دیگری از اطلاع رسانی دکتر رشیدی را دقت کنیم که گفت: در این بررسی میزان ترکیبات آروماتیک موجود در بنزین (شامل بنزن، تولوئن و زایلین) که همان مواد سرطان‌زای خطرناک محسوب می‌شوند، بین دو تا سه برابر آن چیزی بود که باید در یک سوخت با استاندارد یورو 4 وجود می‌داشت!

به دیگر سخن، بر بنیاد کلام این مقام مسئول، کیفیت سوخت بنزینی که هم‌اکنون در خودروهای داخلی استفاده می‌شود، هم از نظر عدد اکتان و هم از نظر مواد سرطان‌زا به هیچ وجه استاندارد نیست و باید نگران وضعیت پیش آمده بود.

با این وجود، یک استاد دانشگاه صنعتی شریف به نام دکتر وحید حسینی، اطلاعات تازه‌ای منتشر کرد[3] که نشان می‌دهد، ابعاد نگرانی، می‌تواند بسیار بیشتر از آنی باشد که یوسف رشیدی تلاش در بیانش داشت!

او می‌گوید: میزان گوگرد موجود در سوخت بنزین حدود 180 پی پی ام و گوگرد موجود در سوخت گازوئیل 8 هزار پی پی ام است، در حالی که استاندارد سوخت پاک 50 پی پی ام و استاندارد سوخت بسیار پاک 15 پی پی ام است! یعنی: در حالی که کیفیت بنزین مصرفی از این منظر، 360 درصد بدتر از استاندارد است، در مورد گازوئیل، این رقم 16 هزار درصد خطرناک‌تر از وضعیت استاندارد سوخت پاک است! بدیهی است اگر این مقایسه را با سوخت خیلی پاک انجام دهیم که در اغلب کشورهای اتحادیه اروپا مصرف می‌شود، احتمالاً خوانندگان این سطور دچار یأس فلسفی خواهند شد! نخواهند شد؟

و البته ابعاد نگرانی‌ها به همین جا هم ختم نمی‌شود، چرا که قائم مقام سازمان حفاظت محیط زیست، دکتر علی محمّد شاعری، حجت را تمام کرده، ضمن رد ادعای دکتر یوسف رشیدی، اعلام کرد: میزان بنزن موجود در بنزین پنج برابر حد مجاز است[4] و نه دو تا سه برابر!

در چنین شرایطی، هادی حیدرزاده، رییس ستاد محیط زیست شهرداری تهران هم خبر می‌دهد که فقط از منظر آلاینده‌های خروجی از منابع متحرک سالانه هر تهرانی باید سنگینی بیش از 200 کیلو مواد آلاینده را در هوای شهری که در آن نفس می‌کشد، تحمل کند[5]! مواد آلاینده‌ای که بین 200 تا 16 هزار درصد خطرناک‌تر از آن چیزی است که باید باشد!

و البته این در شرایطی است که در این محاسبه، خطر ذرات معلق ناشی از سوخت مازوت را که مصرف روزانه‌اش در تهران به شصت میلیون لیتر می‌رسد[6]، درنظر نگرفته‌ایم!

با این وجود و در چنین وضعیت بحرانی که همه‌ی مسئولان و متخصصان، از وخامت کیفیت سوخت داخلی به شدت انتقاد کرده و ابراز نارضایتی می‌کنند، علیرضا ضیغمی، معاون وزیر نفت با رد تولید بنزین آلوده و آلاینده در پتروشیمی‌ها، از آغاز عرضه و توزیع بنزین با استاندارد یورو 4 و 5 در برخی از کلان‌شهرهای کشور خبر می دهد و به صراحت می‌گوید: عامل آلودگی هوای تهران بنزین آلوده نیست!

به راستی چنین ناسازه‌های شگفت‌آوری را در چه کشور دیگری می‌توان سراغ گرفت؟ اگر سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی کیفیت هوای ایران، مؤسسه استاندارد، شرکت کنترل و کیفیت هوای تهران، دانشگاه صنعتی شریف و دیگر نهادهای مسئول، اجرایی و پژوهشی را قبول داریم که باید مسئولین وزارت نفت پاسخگو باشند و اگر همه دارند اشتباه می‌گویند و این مسئولین وزارت نفت هستند که واقعیت را اعلام کرده‌اند، چرا نهادهای نظارتی و بازرسی به وظایف خود درست عمل نکرده و مردم را از این بلاتکلیفی نجات نمی‌دهند؟

آنچه که مسلم است، مردم تهران، مشهد، اراک، اصفهان، تبریز، اهواز، کرج و ... در حال جان دادن هستند[7] و خسارت آلودگی هوا به 18 میلیارد دلار در سال رسیده است[8]؛ در این که شکی نداریم! داریم؟ چرا سالانه 10 درصد از این رقم را برای مهار و ریشه‌کنی جدی این بحران هزینه نمی‌کنیم؟

آیا این درخواستی بزرگ یا پرسشی غیر قابل پاسخ است؟!

*عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور و رییس گروه تحقیقات مؤلفه‌های اقتصادی اجتماعی بیابان زایی

--------------------------------------------------------------------------------

[1] http://zistboom.com/10456/

[2] http://www.bazarkhabar.ir/News.aspx?ID=39460

[3] http://www.khorasannews.com/News.aspx?id=4618598

[4] http://isna.ir/fa/news/91101911677/%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%87-%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%B2-24-%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1

[5] http://www.ghanoononline.ir/News/Item/56236/20/%D8%A2%D9%84%D9%88%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%B1-%D9%87%D9%88%D8%A7.html

[6] http://avayesabz.net/weblog/?p=4403

[7] http://aftabnews.ir/vdcc1xqs42bq0o8.ala2.html

[8] http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1785472
45234