تحولات روزهای اخیر در شهر مرزی راس العین (سرکانی) سوریه با ترکیه و اظهار نظرها درباره وضعیت کردهای سوریه، توجه محافل سیاسی را به خود جلب و موجب نگرانی های منطقه ای شده است.
صالح مسلم رهبر اتحاد دمکراتیک اعلام داشت که کردهای سوریه به دنبال استقلال و تجزیه از سوریه نیستند و نمی خواهیم کردها را به این منظور سازماندهی کنیم بلکه هدف تلاش برای ایجاد یک ساختار ویژه به نام "خودگردانی دمکراتیک" است تا از این طریق مطالبات کردی دنبال شود. این سخنان صالح مسلم چون کبریتی بشکه باروت مساله کردی در سوریه را شعله ور ساخت، نه از آن جهت که اجماع سیاسی میان جناح ها و گروه های کرد سوریه درباره تشکیل یک منطقه خودمختار کردی حاصل شده باشد، بلکه حساسیت ها درباره آینده وضعیت کردهای سوریه را افزایش داده است. کردها در سوریه به طور تقریبی حدود 10 درصد جمعیت این کشور را تشکیل می دهند . بافت جمعیتی اقلیت کرد سوریه مبتنی بر ساختار سنتی است. حتی شهرهای کردنشین مثل قامیشلی ،حسکه و دیگر مناطق کردنشین هنوز از بافت سنتی و عشیره ای خود خارج نشده و در مجموع کردها اقلیتی محروم و فقیر هستند. اما در بررسی روند تحولات سوریه در چندین دهه گذشته، کردها گاهی نقش معارض داشتند اما هیچ گاه در اندیشه ایجاد سیستم اداری کردی نبودند و حتی تا سالهای اخیر گروههایی از کردهای سوریه فاقد شناسنامه بودند. دولت سوریه دو سال پیش در راستای تغییراتی که برای اصلاح ساختار نظام سیاسی - اداری سوریه انجام گرفت قرار شد به آن بخشی از جامعه کردها که شناسنامه ندارند ، شناسنامه و تابعیت سوری داده شود. در دوسال اخیر به موازات تحولات سیاسی و نظامی در سوریه، شرایط برای کردهای این کشور نیز تغییرکرد و اداره بخش عمده از شهرهای کردنشین را گروههای کرد بویژه اتحاد دمکراتیک عهده دار شدند . اما رفتار و رویکرد سیاسی آنها نه تخاصم و دوری از دولت سوریه و نه پیوستن کامل به جبهه مخالفان سوری بوده است. شاید رهبران کرد سوریه وضعیت را برای ساماندهی به اوضاع اداری شهرهای کردنشین مناسب دیده اند. اما آنچه شرایط کردهای سوریه را در اداره مناطق کردی متمایز می کند، حضور پر نفوذ پ ک ک در کادر تشکیلاتی اتحاد دمکراتیک است و ایدئولوژی و مشی فکری این حزب قرابت زیادی به پ ک ک دارد و همین مساله نگرانی جدی ترکیه را در پیش داشته است. تحلیلگران خواست گروههایی همچون اتحاد دمکراتیک کردستان سوریه برای ایجاد یک منطقه خودمختار یا خودگردان کردی در شمال سوریه را پیش از آنکه تصمیم و اقدامی راهبردی بدانند، تلاشی برای به آزمون کشیدن امکان اداره محلی مناطق کردنشین سوریه و سنجش واکنش ها به آن می دانند. کردها در سوریه از جولای 2012 که ارتش در اقدامی تاکتیکی از مناطق کردنشین خارج شد و کنترل این مناطق را به کردها واگذار کرد به سرعت در راستای هویت یابی قومی حرکت کردند. بنظر می رسد که ایجاد منطقه خود مختار کردی در شمال سوریه همانند آنچه در دهه 1990 در کردستان عراق پدید آمد، دشوار است . زیرا در شرایط فعلی بستر مناسب اداری ، سیاسی، منطقه ای و بین المللی چنین خواسته ای فراهم نیست. اول، در میان گروههای کرد اتفاق نظری واحد درباره سیستم خودگردانی وجود ندارد چنانچه در میان کردهای مخالف دولت سوریه و از جمله شورای مخالفین سوری شاخه استانبول تنها تا این اندازه با اداره محلی مناطق کردنشین سوریه موافق هستند که مناطق کردنشین توسط یک گروه کردی اداره شود تا از حاکمیت دولت بشار اسد به دور باشد. به علاوه دیدگاه متفاوت شورای میهنی کردهای سوریه متشکل از تعدادی از احزاب مخالف نظیر الپارتی که به مسعود بارزانی نزدیک است ، ممکن است با طرح شرایطی و یا سهم خواهی در ساختار اداری مناطق کردنشین سوریه خواست اتحاد دموکراتیک برای تشکیل "خودگردانی" کردی را با موانع جدی مواجه کند . دوم، سوریه در یک وضعیت گذار سیاسی قرار دارد و تثبیت قدرت در این کشور بر آینده اداری مناطق کردنشین تاثیرگذار است . گسترش حاکمیت دولت بشار اسد در سراسر خاک سوریه می تواند به بازگشت دوباره ارتش به مناطق کردنشین بیانجامد و مساله اداره محلی و یا خودگردانی را به فراموشی بسپارد. هم اکنون شاید خلاء سیاسی موجود در سوریه، فضای طرح چنین مباحثی را به برخی گروههای کرد داده باشد. چنانچه طرح مساله خودگردانی در میان شورای مخالفین سوریه و کردهای عضو آن شورا مانند عبدالباسط، یلماز سعید و رشید محمد طرفدار ندارد و دیدگاه آنها به گروههای عرب که از یکپارچگی اداری سوریه حمایت می کنند، نزدیک است. از دیدگاه مخالفان مباحث خودمختاری کردهای سوریه ، این طرح محصول شرایط باثبات و پذیرفته شده تمام گروههای کردی نیست ، بلکه می تواند تحت تاثیر روند تحولات سوریه دستخوش تغییرات اساسی شود. سوم، "همانند سازی" شرایط مناطق کردنشین سوریه با شرایط مناطق کردنشین عراق در دهه 1990 درست نیست و شاخص های منطقه ای و بین المللی آن متفاوت است . چراکه ایجاد منطقه پرواز ممنوع در شمال عراق ناشی از اراده و ملاحظات بین المللی یا حداقل خواست قدرتهای بزرگ و موتلف جنگ کویت به رهبری آمریکا بود . چهارم، شرایط منطقه ای و بویژه واکنش های تند ترکیه در قبال تحولات مرزی با سوریه و مساله کردی شباهت زیادی به وضعیت شمال عراق در دو دهه پیش دارد . ترکیه از مخالفان سرسخت هرگونه تشکیلات محلی کردی در سوریه است . چنانچه هضم سیاسی چنین تشکیلاتی در کردستان عراق تابعی از وضعیت بین المللی درقبال عراق بود . پرفسور یالچین آک دوغان مشاور ارشد سیاسی نخست وزیر ترکیه درواکنش به شرایط پدید آمده در شمال سوریه گفت : حزب اتحاد دمکراتیک با آتش بازی می کند. این سخنان می تواند بیانگر دیدگاه رسمی دولت ترکیه در قبال این تحولات باشد . رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه ماهها پیش از این و در زمانی که اسب جنگی علیه سوریه را زین کرده بود به صراحت گفت: چنانچه در سوریه یک منطقه کردی شبیه کردستان عراق تشکیل شود ترکیه نمی تواند ساکت بنشیند و مداخله نظامی خواهد کرد. نشست فوری روسای عالی سیاسی ونظامی ترکیه شامل عبدالله گل رئیس جمهوری, اردوغان نخست وزیر و همچنین رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه بلافاصه پس از وقایع سرکانی نشان داد که هشدار ترکیه جدی است. ترکیه پیش تر تهدیدهای مشابه را در شمال عراق بارها با لشکرکشی به آزمون گذاشته است. ازطرف دیگر سخنان احمد داود اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه درقبال مساله کردهای سوریه نشانه هایی از احتمال تکرار این آزمون در شمال سوریه را پدیدار ساخته است . داود اوغلو گفت: اعلان خودمختاری کردستان سوریه باعث تشدید بحران خواهد شد و ترکیه تدابیر لازم برای حفظ امنیت مرزی اتخاذ کرده است ، لیکن این تحولات موجب نگرانی ترکیه شده است و امنیت منطقه ای و بین المللی رانیز تحت الشعاع خود قرار می دهد. در تحلیل سخنان داود اوغلو این نکته بیشتر جلب توجه می کند که وی گفت نیروهای مسلح ترکیه بر اساس اصول تغییر یافته نظامی و مسئولیت های محوله درقبال حوادث و درگیری های مرزی سوریه واکنش لازم نشان داده است. این سخنان اشاره به تغییر ماده 35 خدمات داخلی ارتش ترکیه است که هفته گذشته از تصویب پارلمان این کشورگذشت. تغییرات در ماده 35 بازتعریف از نقش ارتش است که در مفهوم جدید آن نیروهای مسلح وظیفه دارند بر اساس مصوبات محلس در خارج از کشور به مقابله با تهدیدات بپردازند. چه بسا ترکیه به دلیل ناکامی ها در متقاعد کردن جامعه جهانی به ایجاد منطقه پرواز ممنوع در مرز سوریه و عقب نشینی ها وشکست گروههای شورشی مورد حمایت در سوریه، مترصد فرصتی برای دخالت نظامی دراین کشور باشد. پیشینه واکنش و حساسیت های ترکیه به مساله کردها درعراق و نگرانی ها از آینده بر آمدن مطالبات کردی در سوریه و تاثیرات احتمالی آن در ترکیه ، آستانه تحمل این کشور به قبول یک اداره محلی کردی در سوریه و در بخش دیگری از مرز خود پایین آورده است . به خصوص که این روزها مطبوعات و رسانه های ترکیه از تیترهای تحریک آمیز و تحقیرکننده مانند آنچه حریت نوشت، "ترکیه و پ ک ک همسایه مرزی شدند"، پر است. اما صرفنظر از واکنش های بین المللی و چگونگی مواجهه ترکیه با یک اداره محلی کردی در شمال سوریه ، تشکیل چنین منطقه ای در وضعیت خلاء سیاسی این کشور ، به ثمر نخواهد رسید و ممکن است کردهای سوریه را دچار سراسیمگی و خطای استراتژیک کند.
منبع: سایت خبر و تفسیر معاونت برون مرزی صدا و سیما |
نظر شما