بام سبز چیست؟ آیا می شود در پشت‌بام‌ خانه‌مان باغبانی کنیم؟

هادی معیری نژاد- گرچه در فیلم اجاره نشینها شخصیت خوانننده اپرا (با بازی مرحوم حسین سرشار) در مورد عایق بندی پشت بام دچار سو تفاهم بود اما وجود بام سبز امروز در شهرهای بزرگ یک ضرورت است.
بام سبز، بام ساختمانی است که تمام یا قسمتی از آن با گیاهانی که بر روی یک لایه ضد آب کاشته شده باشند، پوشانده شده است. این بام ممکن است شامل لایه‌های دیگر مانند حصار ریشه، زه‌کشی و یا سیستم آبیاری باشد.

بام‌های سبز مدرن که از سیستم لایه‌های پیش ساخته تشکیل می‌شوند، نسبتا پدیده‌ای نو می‌باشند. این نوع بام‌ها در دهه 1960 در آلمان توسعه و به بسیاری از کشورهای اروپا گسترش یافتند. گرچه این بامها در شمال اروپا مانند کشورهای اسکاندیناوی، هلند واسکاتلند کاملا رواج داشت اما شکل مدرن و شهری آن در آلمان و آمریکا متولد شد. بر اساس برآوردهای موجود، امروزه حدود 10 درصد از کل بام‌های آلمان، بام سبز هستند. ایالات متحده نیز بام‌های سبز قابل توجهی دارد، اما تعداد آن‌ها به اندازه اروپا نیست.
در شهر شیکاگو که یک کلان شهر با معضلات مخصوص خود است طرح بام سبز رواج زیادی یافته است.

انواع بام‌های سبز

بام‌های سبز می‌توانند در انواع متمرکز، فشرده، نیمه متمرکز و گسترده یا وسیع بسته به عمق متوسط کشت و میزان تاسیسات مورد نیاز طبقه‌بندی شوند.

بام‌های سنتی سبز که نیازمند عمق متعارفی از خاک برای رشد گیاهان حجیم و چمن معمولی هستند، به‌عنوان بام‌های سبز متمرکز مطرحند. این نوع بام‌ها نیازمند آبیاری، کوددهی و سایر مراقبت‌ها می‌باشند.

در مقابل، بام‌های سبز وسیع یا گسترده، به عنوان سیستم‌های خودنگهدار در نظر گرفته شده و به حداقل تاسیسات نگهداری، شاید تنها یک‌بار در سال هرس یا کوددهی برای افزایش رشد گیاهان، نیاز دارند. این نوع از بام‌های سبز می‌توانند در لایه بسیار نازکی از خاک که اغلب از کودهای آلی با فرمول ویژه استفاده می‌شود، قرار گیرند. بدین ترتیب بام‌های متمرکز، محیط کشت ژرف و عمیقی دارند و در دسترس هستند و می‌توانند به عنوان یک فضای باز در نظر گرفته شوند. مثالی از یک بام سبز متمرکز، بام مرکز Manulife است که در بالای یک پارکینگ قرار گرفته است. بام سبز 25 ساله‌ای که در جای مناسبی با درختان بالغ و تنومندش، مستقر شده است.

در مقابل، بام سبز گسترده، محیط کشت سطحی و کم‌عمقی دارد و معمولاً قسمتی از یک سیستم بامی و قسمتی از ساختار ساختمان سبز می‌باشد. یک بام سبز گسترده به طور کلی در دسترس و مورد استفاده کارکردی نیست. بام شرکت Mountain Equipment نمونه‌ای از یک بام سبز گسترده می‌باشد که در سال 1998 ساخته شد.

طبقه‌بندی دیگر در خصوص بام‌های مسطح و شیبدار است. بام‌های سبز شیبدار، مشخصه برجسته بسیاری از ساختمان‌های اسکاندیناویایی هستند که نیازمند طراحی ساده‌تری در قیاس با بام‌های تخت می‌باشند. چرا که شیب بام کاهش خطر نفوذ آب از طریق سازه بام را با استفاده از لایه‌های آب‌بندی و زهکشی کمتری نسبت به بام تخت موجب می‌شود.

سودهای محیطی

کاهش گرما
کاهش سربار خنک کردن ساختمان بین ۵۰ تا ۹۰ درصد
فیلتر کردن آلودگی‌های هوا و دی اکسید کربن که به کاهش بیماری‌های تنفسی مانند آسم کمک می کند.
فیلتر کردن آلودگی‌ها و فلزهای سنگین از آب باران
کمک به عایق کردن ساختمان در برابر آلودگی صوتی
ایجاد زیست‌گاه طبیعی
کاهش متوسط دمای محیط‌های شهری در فصل گرما
تزئین بام ها و زیبا شدن محیط با پوشش گیاهی

بام سبز و شهرهای بزرگ ایران
گرچه انجام پروژه بام سبز در ساختمان سازی ایران می تواند بر قیمت تمام شده خانه بیافزاید اما کمک های دولتی و حتی فرهنگ سازی برای آپارتمان سازی هایی که خریدارانشان چندان در پی ارزان در آمدن ملک خود نیستند می تواند به رواج این پدیده در تهران و شهرهای بزرگ منجر شود.

برکسی پوشیده نیست که کمبود فضای سبزدر تهران یکی ازدلایل عمده آلودگی هواست؛ آپارتمان سازی در اطراف تهران و مناطقی که قبلا ریه سبز پایتخت محسوب می شدند حجم فضای سبز تهران را به شدت کاهش داده است . اجبار مراکز دولتی و انبوه سازانی که به نحوی در این مناطق ساخت و ساز می کنند به اجرای بام سبز می تواند اندکی از این نقصان را جبران کند

47301