فصلی جدید در سیاست خارجی آمریکا/ واشنگتن با "شعار دمکراسی" خداحافظی می‌کند

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، عصام الشریف، تحلیل گر و روزنامه نگار عرب در یادداشتی در پایگاه اینترنتی عرب نیوز به بررسی ابعاد و زوایای سیاست خارجی جدید آمریکا در خاورمیانه پرداخته است. در این یادداشت آمده است:
به گفتۀ سوزان رایس، مشاور امنیت ملی باراک اوباما، کاخ سفید در سیاست خاورمیانه ای خود بازنگری کرده است؛ در واقع تجدیدنظری که نیویورک تایمز آن را سیاستی " معتدل تر" و نوعی "عقب گرد" نامیده است.
این بازنگری در سیاست آمریکا در سخنرانی اخیر اوباما در سازمان ملل نیز قابل فهم بود. او اولویتها و اهداف آمریکا در منطقه را بر چند محور قرار داد: مذاکره و معاملۀ هسته ای با ایران، فراهم آوردن زمینه های صلح میان اسراییل و فلسطین و در نهایت پایان دادن به بحران سوریه.
در این بازبینی از بهار عربی و گذار به دمکراسی سخنی به میان نیامده است. رایس اخیراً به تایمز گفته بود هدف رییس جمهور اینست از وقایعی که محاسبات و برنامه ریزی های آمریکا در سیاست خارجی را به هم می ریزد، اجتناب شود.
این عقب نشینی ظاهراً به محاسبات آمریکا در حوزۀ سایر بحران های منطقه ای اعم از مصر، عراق، لیبی، تونس و یمن نیز مربوط می شود. تحلیل گران بر این باورند که در این میان دولت اوباما مجبور شده است تنها به این دلیل که سیاست خارجی جدید دولت کمی پس از ابتکار عمل جان کری برای صلح ارائه شد، مذاکرات میان اسراییل و فلسطین را دنبال کند. اوباما تا پیش از این قصد داشت مذاکرات میان اسراییل و فلسطین را از سر گیرد. مذاکرات آغاز شد اما فلسطینی ها از تداوم شهرک سازی اسراییل شکایت دارند و حتی در هفته های اخیر تنش ها و درگیری در اطراف مسجد الاقصی شدت بیشتری یافته است. در حالیکه اندک اند آنهایی که تصور می کنند معامله میان دو طرف همچنان شدنی است، در این میان تنها آمریکاست که به مذاکرات همچنان پایبند است. در واقع این تنها هدفی است که آمریکا آنرا به تنهایی دنبال می کند. اوباما به این باور رسیده است
زمانی که پای چالش در خاورمیانه مطرح است، گزینۀ وی همواره همکاری چندجانبه خواهد بود.
این همان سیاستی است که در لیبی و اخیرا در سوریه در پیش گرفته است. دربارۀ پرونده هسته ای ایران، آمریکا در حال همکاری با گروه 1+5 است و حتی در مقاطعی با اسراییلی ها هم مشورت می کند. نگاه غالب در واشنگتن اینست که آمریکا دیگر نمی تواند پول و زمان زیادی برای خاورمیانه خرج کند. سیاست جدید قرار است به سالها مداخلۀ نظامی مستقیم آمریکا در منطقه- که با حملۀ نظامی به عراق دنبال شد- پایان دهد. سیاست جدید قرار است حتی با " برنامۀ ارمغان آزادی" بوش که اوباما نیز در آغاز بهار عربی آن را دنبال می کرد، هم خداحافظی کند.
سیاست جدید این واقعیت را پذیرفته که توانایی آمریکا برای گسترش دمکراسی در منطقه خاورمیانه محدود است. برای دهه های متمادی، خاورمیانه در قلب دکترین سیاست خارجی آمریکا قرار داشت. قطعاً آمریکا به ایفای نقش اصلی در خلیج فارس- به منظور حفظ جریان عبور و مرور نفت ادامه خواهد داد و حتی ممکن است برای مقابله با افراط گرایی دست به عملیات نظامی هم بزند. اما در مقطع فعلی جنگ علیه تروریسم باید اشکال جدید پیدا کند و این شکل جدید از نظر آمریکا استفاده بیشتر از هواپیماهای بدون سرنشین است چون بهتر از دخالت نظامی مستقیم است.
در مقاله ای که به تازگی به قلم آرون دیوید میلر در مجلۀ فارین پالیسی منتشر شده، وی چند دلیل را برای کاهش اهمیت خاورمیانه برای آمریکا بر می شمارد:
اول اینکه دیگر از جنگ سرد خبری نیست و نفوذ روسیه در خاورمیانه محدود است. از سویی دربارۀ تهدید مستقیم منافع آمریکا از سوی تروریست های منطقه هم اغراق شده است.( او حتی به این مسئله اشاره می کند که در سال گذشته تنها 10 آمریکایی در عملیات های تروریستی کشته شده اند) به علاوه نویسنده به این واقعیت اشاره می کند که آمریکایی ها از تلاش برای برقراری ثبات در خاورمیانه و به خصوص عراق و لیبی خسته شده اند. به خصوص اینکه منابع طبیعی آمریکا نیز وابستگی این کشور به منابع نفتی خاورمیانه را تا سال 2020 کاهش داده و آمریکا به زودی تولید نفت خود را به 10 میلیون بشکه در روز خواهد رساند.
نویسنده به این مسئله اشاره می کند که در دورۀ پسابهار عربی اکثر متحدان سنتی عرب واشنگتن رفته اند و آنهایی که باقی مانده اند، واشنگتن را دوست ندارند. بدون شک هیچ سیاستی قادر به پیش بینی آینده نیست؛ به خصوص اینکه تاریخ نشان داده است که روسای جمهور آمریکا در گذشته مجبور شده اند سیاست پیشینیان خود را رها و متناسب با تحولات برخورد کند. اوباما شاید به ناچار مجبور به تغییر مواضع و اهداف کشورش در خاورمیانه باشد؛ اما در هر حال امروز با چالش های مهمی روبروست.

ترجمه: زهرا خدایی

5252