نظر سعید معیدفر درباره کمک به گدایان: تشخیص افراد شیاد و نیازمندان واقعی ناممکن شده

امید سلیمی بنی: سعید معیدفر از تجربه شخصی خود در مواجهه با این پدیده اینطور به روزنامه خبر می گوید: "وقتی می خواهم برچسبی روی این افراد بزنم، از خدا می ترسم، چون ندانسته، نمی توان قضاوت کرد."

گفتگوی خبر با این جامعه شناس را بخوانید؛

در روزهای اخیر می بینیم تکدی گری در تهران زیاد شده، آیا متکدیان از سایر نقاط برای کسب و کار شب عید به پایتخت می آیند؟

نه الزاما اینطور نیست، اینها تغییر کاربری است، مثلا کسانی اند که کارهای دیگر می کنند ولی شب عید، این کار را به دست می گیرند. مثل مواقعی که برف می آید، عده ای برفروب می شوند. اینها کسانی اند که می بینند امروز پول در برفروبی در می آید، تغییر شغل می دهند. شب عید هم احتمالا اینها کسانی اند که به دلایلی کار می کنند، یا دست‌فروشند، این ایام که پیش می آید، به این مناسبت، تغییر شغل می دهند. فکر نمی کنم کسی برای این کارها به تهران بیاید، این شهر، رنگارنگ است و از همه نقاط کشور در آن زندگی می کنند، حتی در محلات خاصی ممکن است لهجه و آیین های آنان حفظ شود. در حاشیه شهر تهران، می بینید شهرک‌هایی هستند که قومیت خاصی در آن زندگی می کنند، لزومی ندارد از جاهای دور بیایند، از همین اطراف تهران می آیند. مثلا دستفروشند یا عمله و این روزها، کار خود را عوض می کنند.

ولی ما تیپهای جدیدی می بینیم که سابقه نداشته، مثلا پیرمردان شیک پوشی که می گویند نیازمند کمک دیگران هستند؟

واقعش این است که شرایط اقتصادی این روزها خیلی سخت شده و حتی افرادی از طبقه متوسط ما، به دلیل این شرایط سخت، آنها نیز در فشار قرار گرفته اند. نمی خواهم پیش داوری کنم، وقتی شخصا این افراد را می بینم، این احساس به من دست می دهد که ممکن است راست بگویند و بعضا ممکن است کارشان، کلک باشد. به واقع، این روزها سره و ناسره به هم آمیخته اند و آدم نمی داند نیازمند کیست و شیاد کیست. کسی که نیاز دارد و کسی که از احساسات دیگران سواستفاده می کند، قابل تشخیص نیست. به ضرس قاطع نمی توان گفت این فرد شیاد است یا نیازمند. به کدام دلیل می گویید این شیوه جدید تکدی‌گری است، آیا می توانید صد در صد به حقیقت بگویید و قضاوت کنید؟ حقیقتا در شرایطی هستیم که نمی دانیم، موقعی است که آدم می تواند صد درصد بگوید، ولی امروز نمی توان این را گفت.

آدم آبرودار ولو نیازمند که اینطور خود را حقیر نمی کند؟

نکته اینجاست که آن فرد، خواه ناخواه، وقتی دست خود را پیش دیگران دراز می کند، یعنی شخصیتی است کوبیده شده، یعنی عملا خود را با این کار، بیشتر تحقیر می کند. بله، یک فرد متمکن و آبرودار، کمتر این کار را می کند. ولی چیزی که می گویید ممکن است ترکیبی باشد از نیاز مالی و تحقیر شدگی، اینها با هم ترکیب می شود و این مسایل را به وجود می آورد. خیلی ها ممکن است آبرومند باشند و به نان شب هم محتاج باشند، ولی این کار را نمی کنند. برخی نیازمندند ولی چون شخصیتشان تحقیر و کوبیده شده، این اجازه را به خود می دهند که تکدی کنند. این ماجرا، ترکیبی از نیاز و تحقیر شدگی است. کسی هست که صورت خود را با سیلی سرخ می کند، ولی الزاما همه اینطور نیستند. دشوار است قضاوت کنیم. شخصا وقتی می خواهم روی اینها برچسب بزنم، از خدا می ترسم. چطور می توانیم قضاوت کنیم چه کسی نیازمند واقعی است و چه کسی شیاد؟ در شرایطی هستیم که نمی توانیم تحقیق کنیم، سخت است درباره این موضوع قضاوت کنیم.

درباره هنرمندان خیابانی این روزها چه تحلیلی دارید؟ کسانی که می آیند و ساز می زنند و درخواست پول می کنند؟ اینها نیز زیاد شده اند.

فرض کنید موقعی دم یک چهارراه، یک گروه یا یکی دو نفر ایستاده اند و این کار را می کنند، این پیک شادی و نوروز است که از دیرباز بوده و حال و هوای مردم را عوض می کرده، ولی وقتی می بینید سر یک چهارراه، کلی از این آمها ایستاده اند، اینها پیک شادی نیستند، بلکه پیک فقر و محرومیت هستند و روزهای نزدیک سال نو، فرصتی برای آنها پیش آمده که سایرین را به ترحم وادارند و از آنها پولی دریافت کنند. تفکیک اینها از هنرمندان خیابانی واقعی هم دشوار است، ولی با توجه به شرایط خاص کشور از جمله فقر و تورم و بیکاری، به نظر می رسد غلظت وجه فقر آن بیشتر باشد، خصوصا اگر زیاده بر اندازه از این افراد می بینید.

47/231