برادران بزرگ چه کسانی هستند؟

این تعبیری است که معاون سیاسی دفتر رئیس جمهوری از آن برای تبیین اهمیت سفر امیر کویت به ایران در صفحه شخصی خود در توئیتر استفاده کرده است.

حمید ابوطالبی نماینده جدید جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل که آمریکایی ها برای او ویزا صادر نکرده اند، در پست تازه خود در توئیتر درباره سفر شیخ صباح الاحمد الصباح امیر کویت به تهران نوشته است: "سفرامروز امیر کویت به تهران نشان داد- درمیان استراتژی های موجود برای ایران درخلیج فارس- سیاست، صرفا ازکانال تعاملات Big Brothers عبور نمی کند."

اگر از واژه برادر بزرگ (Big Brother) به صورت مفرد، استفاده می شد می توانست به عربستان سعودی دلالت داشته باشد، چرا که تقریبا عربستان برای سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس همواره حکم برادر بزرگ را داشته و مرسوم و رایج اینگونه بوده است که این کشورها بدون هماهنگی، کسب اجازه و یا جلب رضایت ریاض دست به اقدامی نمی زدند.

از این منظر سفر امیر کویت به ایران در حالیکه همچنان اختلافات میان تهران و ریاض به قوت خود باقی است می تواند نوعی سنت شکنی و بی توجهی به خواست و نظر برادر بزرگ قلمداد شود. شیخ صباح الاحمد الصباح دومین شخصیت اول شیخ نشین های شورای همکاری خلیج فارس است که پس از سلطان قابوس، سلطان عمان، در دولت تدبیرو امید به ایران سفر می کند، حال آنکه عربستان سعودی همچنان از ایجاد تحولی چشمگیر و مثبت در مناسبات با ایران طفره می رود.

اما به کار بردن واژه برادر بزرگ به صورت جمع توسط معاون سیاسی دفتر رئیس جمهوری این تلقی را پدید می آورد که شیخ نشین های خلیج فارس، بیش از یک برادر بزرگ دارند و این سوال پیش می آید که این برادر یا برادران بزرگِ دیگر سوای از عربستان چه کشورهایی هستند؟

پاسخ به این سوال از این جهت مهم است که می تواند تبیین گر سیاست خارجی کشور در مواجهه با عربستان سعودی و کشورهای حوزه خلیج فارس باشد. از این رو می توان دو  تحلیل را در خصوص برادر بزرگِ دیگری که به آن اشاره شده مطرح کرد:

- برخی از کارشناسان معتقدند ایران و عربستان هر دو به یک اندازه برادر بزرگ کشورهای دیگر منطقه به حساب می آیند و بالتبع هرگاه دو برادر بزرگ، یعنی ایران و عربستان، با یکدیگر تعامل درست و دقیقی داشته باشند کوچک ترها نیز خود به خود و بدون نیاز به سیاست ورزی و دیپلماسی، حول این محور تعامل، گرد خواهند آمد. عکس این تحلیل نیز صادق است یعنی اگر دو برادر بزرگ مناسبات و تعامل خوبی با یکدیگر نداشته باشند بالتبع کشورهای کوچک نیز با توجه به مختصات خود به یک قطب گرایش پیدا کرده و در برابر قطب دیگر خواهند ایستاد. اگر این تحلیل درست باشد آنوقت می توان اینگونه از اظهار نظر ابوطالبی نتیجه گرفت که سفر امیر کویت به ایران درست مانند سفر سلطان قابوس، این قاعده و قانون را نقض کرده است چرا که تا این لحظه تعامل مثبت و سازنده ای میان دو برادر بزرگ یعنی ایران و عربستان پدید نیامده است و آنچه می گذرد صرفا یک مانور تبلیغاتی و رسانه ای از سوی سعودی ها است که خود را مایل به بهبود روابط با ایران نشان می دهند اما در عمل تا کنون هیچ قدم مثبتی برنداشته اند. دعوت از وزیر خارجه کشورمان از سوی ریاض نیز صرفا در راستای حضور وی در اجلاس سازمان همکاری اسلامی است که در سعودی برگزار می شود و ریاض قصد دارد آن را به گونه دیگری در رسانه ها خرج کند.

- برادر بزرگ دیگری که ابوطالبی از آن سخن به میان آورده می تواند آمریکا باشد. به این تعبیر او ادعا کرده است که کویت فارغ از اینکه هنوز اختلافات میان ایران و عربستان از یک سو و ایران و آمریکا از سوی دیگرپابرجاست، برخلاف رویه های سابق عمل کرده و حاضر شده است در برابر دیپلماسی و راه و روش جدید دولت ایران در سیاست خارجی تسلیم شده، آن را به فال نیک گرفته و برای آن آغوش باز کند ولو اینکه این اقدام خلاف نظر برادرهای بزرگ یعنی عربستان و آمریکا باشد.

در هر دو حالت نکته مهم در این اظهار نظر این است که جمهوری اسلامی ایران توانسته است سیاست خارجی جدید خود را با موفقیت پیش ببرد تا جائیکه قواعد بازی را تغییر داده و برادر بزرگ ها را نیز به انفعال بکشاند. از سوی دیگر ابوطالبی صریحا می گوید که ایران از استراتژی های مختلفی در برقراری و تحکیم مناسبات با کشورهای همسایه و خصوصا شیخ نشین های خلیج فارس بهره خواهد برد و یکی از آنها این است که به انتظار بهبود روابط با عربستان نخواهد نشست، چه اینکه شیخ نشین های دیگر حوزه خلیج فارس نیز تحت تاثیر سیاست جدید ایران مانند گذشته خود را ملزم به رعایت حال برادر بزرگ ها نمی دانند.