آمانو،واقعیتی آزار دهنده برای تهران

نماينده ايران در آژانس بين المللي انرژي هسته اي در واكنشي تند وجود هرگونه سايت هسته اي درمنطقه اي موسوم به مريوان در غرب ايران را تكذيب كرد ه  و مي گويد "دولت متبوعش آماده اثبات غير واقعي و جعلی بودن اين گزارش است". نجفي نماينده ايران در آژانس تصريح كرد"ایران حاضراست برنامه بازديدي از اين منطقه ترتيب دهد تا ثابت شود چنين سايتي اساسا وجود خارجي ندارد و بر پايه گزارشهاي جعلي چنين چيزي را آژانس اعلام كرده است!".اما آنچه موجب حيرت ناظران سياسي و ديپلمات هاي مقيم وين را فراهم كرد،نه مواضع ايران،كه واكنش جالب آژانس به دعوت تهران براي بازديد از منطقه مريوان بود. دبير خانه وين در کمال ناباوری نه تنها اين دعوت را نپذيرفت بلكه در اقدامي خلاف عرف دیپلماتیک نظر منفي خود را با ارسال خبري به رويترز اعلام كرد. در حالي كه علي القاعده مطابق با تعهدات ايران به آژانس و توافقنامه ژنو دبير خانه موظف به اين بازديد واعلام نتيجه به شوراي حكام و كميته نظارتي1+5 بود. مگر آنكه نتيجه بگيريم دبير خانه هدفي ديگر را دنبال ميكرده.دولت ايران همواره آژانس وین را از 4 زاويه مورد انتقاد قرار داده است.
1-تكيه دبیر خانه آژانس به اطلاعات منابع نا شناخته.
2-ارزيابي اشتباه آژانس از توان اتمي ايران بر گرفته از گزارش هاي همين منابع.
3-درزوانتشارگزارش هاي محرمانه آژانس از برنامه اتمي ايران به بيرون و رسانه ها.
4-ورود به محدوده ي نظارتي خارج از شرح وظايف ذاتي سازمان. مانند امور نظامي و دفاعي كه آژانس صلاحيت ورود به آنها را ندارد.
اكنون شكي باقي نمانده رابطه ايران با آژانس يكي از مشكلات موجود و مطرح در رسيدگي به پرونده اتمي اين كشوروبه تاثيرمنفی گزارش هاي آقاي آمانو بر روند مذاكرات مربوط مي شود. خصوصا ازاواسط سال 2009 وهمزمان با شروع به كار آقاي آمانو كه از ديد تهران آژانس روندی غیر معمول در قبال پرونده ایران در پیش گرفته است. همان زمان بسياري از ديپلمات هاي مقيم وين معتقد بودند امانو در مقايسه با البرادعي فردي به شدت موضع دار در برابر ايران است و همين رمز موفقيت او در كسب مدير كلي آژانس بود.به همين دليل شخصا معتقدم تهران اولا، مستقل از رابطه اي كه با قدرت هاي جهاني خصوصا ايالات متحده دارد لازم است به آژانس توجه بيشتري را مبذول و اقدامات مدير كل و دبير خانه را به دقت رصد كند. دوم، اين تصوركه پيشرفت مذاكرات لزوما به اصلاح رابطه با آژانس منتج خواهد شد را حداقل در كوتاه مدت به كنار بگذارد.بيشتر به اين دليل كه آژانس در كنار مسئوليت هاي قانوني و ذاتي اش، به عنوان نهاد اعتماد سازدر بيانيه ژنو، اكنون خود به يك طرف اصلي مذاكرات تبديل شده است. آژانس طی یکسال گذشته و همزمان با پيشرفت مذاكرات و همکاری تهران با گروه 1+5، دربیانیه های خود همواره به 2 نکته متناقض اشاره کرده است.1- اعلام همكاري كامل فني ايران با آژانس و تایید پایبندی این کشور به تعهدات خود. 2- اعلام اینکه آژانس نمي تواند ادعا یا ثابت كند ايران برنامه اتمي نظامي ندارد!". بسيار عجيب و متناقض به نظر ميرسد.یک دیپلمات اروپائی مقيم وين که کشورش عضو گروه 1+5 است می گوید" شاید گزارش های آژانس موجب ایجاد بن بستي در مذاکرات نشده باشد اما تاثیر بسیار منفی آن قابل انكار نيست. حداقل اين را ميدانيم پيشرفت مذاكرات الزاما به گزارش خوبي از سوي دبير خانه وين منجر نخواهد شد ،اما مدير كل هنگام كندي مذاكرات،در تهيه فوري گزارشي منفي از همكاري ايران، ترديد به خود راه نمي دهد".یک چنین رویکرد ی آژانس را از جنبه حقوقي ونه صرفا اخلاقي به چالش كشانده است. در هر صورت ایران با این واقعیت به صورت روزانه روبروست.اما سوال اصلي این است" تهران چگونه قادرخواهد بود توازن و تعادلي ميان مناسبات خود با آژانس وقدرت هاي جهاني برقرار كند؟در حالي كه نمي تواند واقعيت وجودي و تاثيري هريك را ناديده بگيرد؟ نمونه آن همين اقدام يكي دو روز اخير آژانس بود كه چگونه ميتوانست دستاوردهاي 16 ماه مذاكرات با تهران  را بالقوه با مخاطره جدي روبرو كند، در حالی که دور نهائی نفس گیر ترین ماراتن دیپلماسی بين المللي میا ن ایران و قدرت های جهانی از 4شنبه  و احتمالاتا 4 ماه آینده آغاز خواهد شد. اهميت نحوه مدیریت دیپلماتیک آژانس از سوي ایران در شرايط كنوني كمتر ازخود مذاکرات 1+5 نيست. حداقل برای محافل سیاسی از جذابیت خاصی برخوردارشده است.شخصا معتقد نیستم همراهی آژانس با ایران دقیقا منطبق با توافق تهران با قدرت های جهانی پيش خواهد رفت.باوري ساده انگارانه است.لذا ایران همزمان با پیشرفت مذاکرات بايد منتظر اقداماتی از سوی آژانس هم باشد. با چه بهانه ای؟ نمیدانم . اما این را ميدانم تصور وجود آژانسي خنثی و بی اثردر برابر ايران، حتما تصور اشتباهی ست. matinmos@gmail.com